به گزارش خبرنگار مهر، در دنیای پرهیاهوی سرگرمی‌ها، کمتر محصولی را می‌توان یافت که هم کودک را سرگرم کند، هم دغدغه‌ای فرهنگی-مذهبی را منتقل نماید، و هم خانواده را به گفت‌وگویی جمعی و معنادار دعوت کند. بازی رومیزی «موکب‌دار» که با همکاری مرکز کودک و نوجوان حوزه هنری و مؤسسه فرهنگی هنری رطب طراحی و تولید شده، از معدود آثاری که چنین تلفیق هوشمندانه‌ای را در دستور کار خود قرار داده است.

این بازی، نه صرفاً یک تجربه تفریحی، بلکه نوعی مواجهه با فرهنگ راه‌پیمایی اربعین برای نسل جدید است؛ نسلی که شاید هنوز فرصت حضور در این حماسه را نیافته، اما می‌تواند از طریق ابزارهایی همچون «موکب‌دار»، با مفاهیم آن آشنا شود.

از بازی تا بازنمایی

نام بازی، ساده و گویاست: «موکب‌دار». بازیکنان در این بازی نقش کسانی را ایفا می‌کنند که قرار است برای زائران اربعین حسینی موکبی راه‌اندازی کنند؛ موکبی که هم پاسخگوی نیازهای ابتدایی زائران باشد، هم با روح فرهنگ میزبانی و ایثار شیعی درآمیزد. در این مسیر، بازیکنان با انتخاب کارت‌ها، جمع‌آوری منابع، مدیریت زمان و مواجهه با موقعیت‌های مختلف، باید موکب خود را بسازند، اداره کنند و پاسخگوی شرایط پیش‌آمده باشند.

بازی با الهام از واقعیت طراحی شده، اما به گونه‌ای که کودک در عین یادگیری، با جهان فانتزی-آموزشی خاصی نیز روبه‌رو شود. شخصیت‌ها کارتونی‌اند، مکان‌ها با گرافیکی کودک‌پسند طراحی شده‌اند و مکانیزم بازی با ساختار ذهنی گروه سنی هدف هماهنگ است. اما ورای همه این ظواهر، بازی به دنبال انتقال ارزش‌هایی‌ست که در دل اربعین نهفته‌اند؛ همدلی، ایثار، خادمی، صبر، و خدمت بی‌چشم‌داشت.

پیاده‌رویی روی صفحه بازی

پیاده‌روی اربعین پدیده‌ای است که تفسیر آن برای کودک دشوار است. کودک ممکن است نداند چرا میلیون‌ها نفر کیلومترها پیاده‌روی می‌کنند، از خانه و زندگی‌شان می‌گذرند و به سمت کربلا می‌روند. برای او، این مفاهیم نیازمند ترجمه‌اند. «موکب‌دار» این ترجمه را با بیانی کودکانه، اما عمیق ارائه می‌دهد. این بازی، راهی است برای اینکه کودک بفهمد موکب یعنی چه، چرا مردم با شور و اشتیاق به زائران خدمت می‌کنند، چرا در مسیر، ایثار اولویت دارد، و چگونه می‌توان یک «زائر خوب» یا «میزبان مؤمن» بود.

در کنار روایت‌ها و کارت‌ها، بازی تلاش کرده تا مسئله انتخاب‌های اخلاقی را نیز مطرح کند. مثلاً در مواجهه با موقعیت‌هایی که منابع محدودند یا زائران زیادی به موکب مراجعه می‌کنند، بازیکن باید تصمیم بگیرد که چگونه اولویت‌بندی کند، به چه کسی کمک کند و چه چیزی را فدای چه چیزی کند. این جنبه تربیتی بازی، آن را از سطح صرفاً تفریحی فراتر می‌برد.

زبان بازی، زبان نسل امروز

یکی از موفقیت‌های طراحی «موکب‌دار» در آن است که زبان نسل امروز را می‌شناسد. نه تنها از لحاظ گرافیکی و طراحی کارت‌ها و جعبه، بلکه در ساختار رقابتی-همکاری‌اش نیز تلاش کرده به جذابیت‌های بازی‌های روز جهان نزدیک شود. استفاده از سیستم امتیازدهی، کارت‌های ویژه، رویدادهای غیرمنتظره و روایت‌های کوتاه، بازی را از رکود نجات داده و به آن پویایی داده است.

در عین حال بازی توانسته است بدون افتادن در دام کلیشه‌سازی، یک فضای بومی-فرهنگی خلق کند. کودکان با واژه‌هایی چون موکب، زائر، نذری، مهر، و خدمت آشنا می‌شوند؛ نه به شکل تحمیلی، بلکه در بستر بازی و انتخاب‌های داوطلبانه‌شان. این همان نقطه تلاقی آموزش و سرگرمی‌ست که سال‌هاست در طراحی محتوای کودکانه مغفول مانده است.

خانواده به مثابه هم‌بازی

از دیگر نقاط قوت «موکب‌دار»، طراحی آن به گونه‌ای است که می‌تواند در جمع خانواده نیز بازی شود. این یک بازی صرفاً کودکانه نیست، بلکه بزرگسالان نیز می‌توانند در آن مشارکت کرده، هم‌زمان با کودکانشان تجربه‌ای مشترک از مفهوم خدمت و همدلی پیدا کنند. این ویژگی، امکان گفت‌وگوی بین‌نسلی را فراهم می‌آورد؛ فرصتی برای اینکه والدین درباره اربعین، خاطراتشان، تجربیاتشان و ارزش‌های این راهپیمایی با فرزندانشان صحبت کنند.

در واقع، بازی بهانه‌ای می‌شود برای یک مکالمه تربیتیِ بی‌واسطه. آنچه در قالب کارت و مهره آغاز می‌شود، می‌تواند به خاطره‌ای پایدار در ذهن کودک بدل گردد؛ خاطره‌ای که روزی او را نیز در مسیر کربلا، به عنوان زائر یا موکب‌دار، روانه کند.

در فضای بازی‌های رومیزی تولید داخل، هنوز جای بازی‌هایی با رویکرد دینی-اجتماعی خالی‌ست. اغلب بازی‌ها یا ترجمه‌های محصولات خارجی‌اند، یا فاقد پیوند با زیست‌بوم فرهنگی ایران. «موکب‌دار» از این جهت، تجربه‌ای جسورانه و امیدبخش است؛ تجربه‌ای که نشان می‌دهد می‌توان از موضوعاتی چون اربعین، دفاع مقدس، انقلاب اسلامی و حتی مفاهیم اخلاقی، بازی‌هایی جذاب، استاندارد و کودک‌پسند ساخت.

همچنین این بازی می‌تواند الگویی برای تولیدات آینده باشد. اربعین، با ظرفت عظیم روایی و اجتماعی‌اش، می‌تواند بستر خلق ده‌ها بازی و روایت کودکانه باشد؛ از قصه‌های زائران کوچک تا ماجراجویی در مسیر نجف تا کربلا، از خاطرات موکب‌داران نوجوان تا خدمات پزشکی، امنیتی، فرهنگی و هنری در این مسیر.

یک گام کوچک، یک راه بزرگ

در مجموع، «موکب‌دار» را باید یک گام مؤثر در مسیر آشنایی کودکان با فرهنگ زیارت و ایثار دانست؛ گامی که اگر با حمایت نهادهای فرهنگی، معرفی مناسب، و توزیع گسترده همراه شود، می‌تواند نقشی پایدار در تربیت نسل آینده داشته باشد.

این بازی، نمونه‌ای است از آنچه می‌توان هنر متعهد نامید: هنری که با ابزار سرگرمی، به تعلیم و تربیت کمک می‌کند؛ نه با خطابه و نصیحت، بلکه با تجربه و انتخاب. «موکب‌دار»، در ظاهر یک بازی رومیزی است، اما در باطن، روایتی کودکانه از یکی از عظیم‌ترین حرکت‌های عاشورایی عصر ماست.