به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، یکی از حوزه‌هایی که امروز بیش از هر زمان دیگری به فناوری نیاز دارد، صنعت دامپروری کشور است؛ صنعتی که تولید سنتی آن با نژادهای کم‌بازده و نرخ پایین زاد و ولد، دیگر پاسخگوی نیاز روزافزون جامعه نیست.

از سوی دیگر، واردات دام مولد از کشورهای خارجی علاوه بر هزینه‌بر بودن و وابستگی به ارز، با خطر انتقال بیماری نیز همراه است. در چنین شرایطی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین که هم بهره‌وری را افزایش دهند و هم ایران را از واردات دام بی‌نیاز کنند، ضرورتی انکارناپذیر است.

یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی پس از 25 سال تلاش، موفق به بومی‌سازی مجموعه‌ای از فناوری‌ها شده که امکان تولید جنین دامی به روش IVF (تلقیح خارج‌رحمی) در شرایط آزمایشگاهی را فراهم می‌کند. این فناوری با استفاده از سونوگرافی تخمک‌گیری از دام‌های زنده و ارزشمند به‌لحاظ ژنتیکی، امکان تولید 20 تا 30 جنین از یک گاو الیت را در مدت‌زمانی کوتاه پیش از رسیدن به سن تولیدمثلی، ممکن کرده است.

این جنین‌ها به رحم گاوهای معمولی و غیرالیت منتقل می‌شوند؛ در نتیجه بدون نیاز به واردات دام، می‌توان گله‌ای از گاوهای با ارزش ژنتیکی بالا ایجاد کرد که از نظر تولید شیر، تولیدمثل و بهره‌وری اقتصادی، برتر هستند.

شرکت دانش‌بنیان «سینا فناوران ماندگار» توانسته است چرخه کامل IVF دامی را در کشور بومی‌سازی کند؛ از تولید جنین‌های نژادهای برتر گوشتی و شیری گرفته تا انتقال موفق آن‌ها به گاوهای گیرنده. این فناوری نرخ موفقیت آبستنی را حتی در دام‌های معمولی به بیش از 60 درصد رسانده و با جایگزینی واردات مستقیم دام، هزینه‌ها را به‌طور چشمگیری کاهش داده است. همچنین با رعایت کامل پروتکل‌های دامپزشکی بین‌المللی، زمینه صادرات جنین دامی ایرانی نیز فراهم شده است.

محمدمهدی نادری؛ بنیان‌گذار این شرکت درباره مسیر شکل‌گیری فناوری می‌گوید: سال 86 در پژوهشگاهی که فعالیت داشتیم، تصمیم گرفته شد یکی از طرح‌های کاربردی در صنعت دام انتخاب شود. ما طرح تکثیر گاوهای پربازده از طریق تولید جنین را پیشنهاد دادیم و از آنجا کار را شروع کردیم. پس از تلاش‌های فراوان، موفق شدیم در سه گاوداری، جنین‌ها را به‌صورت رایگان پیاده‌سازی کنیم. این گاوداری‌ها بعدها به مشتریان ما تبدیل شدند و با مشاهده تاثیر گوساله‌های حاصل از این روش، راندمان تولیدشان به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافت.

وی ادامه داد: امسال در شرکت سینا فناوران ماندگار به ظرفیت اسمی تولید سالانه 10 هزار جنین رسیده‌ایم و قصد داریم با توجه به پروژه‌های صادراتی، این ظرفیت را در سال‌های آینده افزایش دهیم.

فرآیند تولید جنین دامی در این شرکت به این صورت است که دام‌های ممتاز ژنتیکی تحت هورمون‌تراپی خفیف قرار می‌گیرند تا حداکثر تعداد تخمک از آن‌ها استخراج شود. تخمک‌ها در روز برداشت به آزمایشگاه منتقل شده و طی 24 ساعت بالغ می‌شوند. سپس با اسپرم‌های ممتاز تلقیح شده و پس از 7 روز، جنین‌هایی که به مرحله بلاستوسیست رسیده‌اند، شناسایی و منجمد می‌شوند. این جنین‌ها در مرحله بعدی به فارم‌ها منتقل و در رحم گاوهای گیرنده و غیرممتاز کاشته می‌شوند تا نسل جدید دام‌های پربازده متولد شود.

فناوری IVF در صنعت دامپروری تنها به ارتقای تولیدمثل محدود نمی‌شود، بلکه گامی اساسی در جهت نسل‌سازی و افزایش بهره‌وری در زنجیره دام کشور است.

در سطح جهانی، بازار IVF دامی در سال 2023 بیش از 2 میلیارد دلار ارزش داشته و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030 از مرز 3 میلیارد دلار عبور کند. آمریکا و برزیل سهم عمده‌ای از این بازار را در اختیار دارند و ایران نیز با صادرات جنین به آفریقا و همکاری‌های منطقه‌ای، در حال ورود جدی به این عرصه است.

این دستاوردها در هم‌راستایی کامل با اهداف سند تحول کشاورزی، توسعه زیست‌فناوری و تحقق اقتصاد دانش‌بنیان قرار دارند. شرکت دانش‌بنیان سینا فناوران ماندگار نیز با پایبندی به اصول استاندارد مدیریت کیفیت ISO 9001:2015 در حال پیشبرد این مسیر است.

برنامه‌های تولید جنین در این شرکت دانش‌بنیان، به‌صورت روزانه تدوین و به تیم‌های تخصصی مربوطه ارائه می‌شود. برای نمونه، در روز نخست ورود تخمک‌ها به آزمایشگاه، کیفیت آن‌ها به‌دقت بررسی می‌شود؛ روز بعد، در مرحله لقاح (IVF)، وضعیت اسپرم‌های انتخاب‌شده مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و این روند تا روز هفتم ادامه می‌یابد؛ زمانی که کیفیت نهایی جنین‌ها سنجیده می‌شود تا مشخص شود کدام جنین‌ها قابلیت انجماد و نگهداری در تانک نیتروژن را دارند. این برنامه‌ریزی‌های دقیق روزانه در پایان هر روز مرور و صحت‌سنجی می‌شود.

 این پروژه فناورانه در سه بخش اثرگذار است. نخست، خودکفایی در تولید گوشت است؛ برخی نژادهای دو منظوره (گوشتی–شیری) اگر به‌طور هدفمند تکثیر شوند، در آینده حتی می‌توانیم به صادرکننده گوشت تبدیل شویم.

دوم، خودکفایی در تولید کره است؛ نژادهایی در کشور داریم که درصد چربی شیر آن‌ها دو برابر گاوهای معمولی است. بدون نیاز به واردات، می‌توان این نژادها را توسعه داد.

مزیت سوم، افزایش بهره‌وری مصرف آب است. ما به‌جای افزایش جمعیت دام، بر تکثیر دام‌های برتر تمرکز کرده‌ایم؛ دام‌های باکیفیت‌تر، نیاز کمتری به آب دارند و این موضوع برای کشور ما که با کم‌آبی روبروست، بسیار حیاتی است.

در دنیا اصلاح نژاد دام با فناوری‌های نوینی چون هوش مصنوعی و ژنومیکس همراه شده است. در هلند، سیستم‌های غربالگری ژنتیکی گاوها، بازدهی گله‌ها را پیش‌بینی می‌کند. در آمریکا، انتقال جنین با ربات‌های دقیق و بدون دخالت انسان انجام می‌شود و در چین از شبیه‌سازی (کلونینگ) کنترل‌شده برای حفظ ژن‌های برتر استفاده می‌شود.

حالا در ایران با تکیه بر توان شرکت‌های دانش‌بنیان، نسل آینده دام‌ها در همین‌جا متولد می‌شوند، نه از خارج وارد می‌شوند.

در حال حاضر، روند تولید آزمایشگاهی جنین، پیشرفته‌ترین فناوری در صنعت اصلاح نژاد دام در جهان به شمار می‌رود. این شرکت دانش‌بنیان نیز با رعایت استانداردهای بین‌المللی، از این فناوری بهره می‌برد تا با بالاترین راندمان ممکن، نسل دام‌های برتر را توسعه دهد.

از دیگر افتخارات این مجموعه، صادرات جنین به عنوان محصول فناورانه و نیز فروش دانش فنی این فرآیند به دیگر کشورهاست. این صادرات می‌تواند سهم قابل‌توجهی در ارزآوری برای کشور داشته باشد. این موضوع می‌تواند نماد قدرت فناوری ایران باشد؛ اینکه ما قادر باشیم هم به کشورهای آفریقایی و هم به کشوری مانند روسیه، جنین و حتی دانش فنی صادر کنیم.

بومی‌سازی کامل فناوری IVF دامی در ایران، نشان می‌دهد که ظرفیت علمی و فناورانه کشور می‌تواند نه‌تنها وابستگی به واردات دام مولد را به‌طور کامل از میان بردارد، بلکه با ارتقای بهره‌وری، کاهش مصرف آب و بهبود شاخص‌های تولید، یک تحول بنیادین در صنعت دامپروری رقم بزند. این دستاورد، امنیت غذایی کشور را تقویت کرده و مسیر را برای توسعه صادرات محصولات و دانش فنی ایرانی هموار ساخته است.

با ورود ایران به بازار جهانی IVF دامی، فرصتی استثنایی برای تثبیت جایگاه بین‌المللی در حوزه زیست‌فناوری و کشاورزی دانش‌بنیان ایجاد شده است. استفاده از این فناوری در کنار هوش مصنوعی، اصلاح نژاد و مدیریت علمی، می‌تواند ایران را به یکی از بازیگران اصلی تولید گوشت و لبنیات باکیفیت در منطقه و حتی جهان تبدیل کند؛ جایگاهی که ثمره سال‌ها تلاش پژوهشگران و اتکای واقعی به توان بومی است.

انتهای پیام/