خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: زنجان را باید یکی از قلل رفیع خردورزی، عرفان، ادب و اندیشه ایران دانست؛ دیاری که خاستگاه طلوع نام‌آورانی بزرگی بوده است؛ از حکیم شهید، شهاب‌الدین سهروردی، تا دیگر عالمان، عرفا، فقها، شعرا و ادیبان بی‌مانند.

این استان نه‌فقط بر لوح جغرافیا که بر ساحت معنا و روح تاریخ نقش بسته است؛ اما متأسفانه این سرمایه‌های عظیم فرهنگی و تمدنی امروز در غبار فراموشی، بی‌تدبیری ساختاری و فقدان روایت‌گری فرهنگی مؤثر رنگ باخته‌اند. مفاخر هر ملت شناسنامه معنوی و چراغ هدایت تمدنی او هستند؛ آنان ستون‌های مستحکم هویتی‌اند که بی آن‌ها جامعه دچار بی‌ریشگی و بی‌پناهی فرهنگی می‌شود.

کمتر از ۲۰ درصد زنجانی‌ها مفاخر و نخبگان استان را می‌شناسند

مفاخر زنجان، صرفاً یادگارانی از گذشته نیستند؛ آنان حاملان پیام‌های هستند که می‌تواند راه فردا را روشن کند، مشروط بر آنکه ما، در مقام جامعه و ساختار از غفلت بیرون آمده و آنها را از حاشیه به متن حیات فرهنگی بازگردانیم.

بنا به گفته کارشناسان کمتر از ۲۰ درصد مردم این دیار با چهره‌های شاخص خود آشنا هستند؛ آماری نگران‌کننده که نه صرفاً عددی آماری، که علامت هشدار یک بحران معنویِ مزمن است.

این فقر شناختی، نتیجه غفلت مزمن نهادهای متولی و کاستی‌های نهادینه در سیاست‌گذاری فرهنگی است؛ نهادهایی که متأسفانه اغلب گرفتار مناسک‌گرایی مقطعی، برنامه‌های نمایشی و فقدان راهبرد بلندمدت‌اند. و در این میان، شهرداری زنجان در کنار کاستی‌های فرهنگی، اقدامات امیدآفرین و فرهنگی در حوزه احیای مفاخر انجام داده است.

این نهاد، با تکیه بر فهمی عمیق از نقش هویت شهری در شکل‌گیری روح جمعی، توانسته از ظرفیت‌های خود در حوزه نمادپردازی، تولید محتوا، و فضاهای فرهنگی استفاده کرده و گامی ارزنده در راستای بازنمایی چهره‌های فراموش‌شده بردارد. از نام‌گذاری معابر گرفته تا برگزاری آئین‌های بزرگداشت در تراز اندیشه‌ای مفاخر، شهرداری زنجان، نشان داده که می‌توان فرهنگ را نه به‌عنوان تزئینی حاشیه‌ای، بلکه به‌مثابه جوهره توسعه شهری و تمدنی درک کرد.

اما شهرداری، نمی‌تواند به‌تنهایی بار احیای حافظه تمدنی یک اقلیم را بر دوش کشد. این مسیر نیازمند هم‌افزایی عمیق و گسترده میان سایر دستگاه‌های متولی اعم از اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها، حوزه‌های علمیه، صدا و سیما، بنیاد نخبگان و نهادهای مردمی است.

باید ستادی هم‌آهنگ و راهبردی با محوریت «گفتمان مفاخر زنجان» شکل گیرد تا این مهم به‌صورت نظام‌مند، فرابخشی و آینده‌نگرانه پیگیری شود. در حالی‌که چهره‌های علمی، فرهنگی و معنوی زنجان سال‌ها در سایه غفلت ساختاری و فقر روایت‌گری فرهنگی به حاشیه رانده شده‌اند، شهرداری زنجان با نگاهی آینده‌نگر و فرهنگ‌محور، گام‌هایی مؤثر در مسیر بازشناسی، پاسداشت و معرفی این گنجینه‌های هویتی برداشته است.

«احیای مفاخر زنجان» به گفتمان‌سازی تبدیل شود

اکنون که نقش این نهاد شهری در تقویت خودباوری تاریخی و ارتقای شعور فرهنگی شهروندان مشهود شده، زمان آن فرا رسیده است که سایر دستگاه‌های متولی نیز در کنار شهرداری، پروژه «احیای مفاخر زنجان» را به جریان پایداری از هم‌افزایی، مسئولیت‌پذیری و گفتمان‌سازی تبدیل کنند.

در روزگاری که جوامع، در پیچ‌وخم تحولات سریع فرهنگی و جهانی‌شدن، بیش از هر زمان دیگر نیازمند بازگشت به ریشه‌ها و اتکای مجدد بر سرمایه‌های اصیل خویش‌اند، زنجان به‌عنوان یکی از کهن‌ترین خاستگاه‌های حکمت، عرفان و دانش در ایران، به درستی دریافته است که بازخوانی و معرفی مفاخر و نخبگان خود، نه یک اقدام نمادین، بلکه ضرورتی استراتژیک برای نهادینه‌سازی هویت و انسجام اجتماعی است.

در این میان، شهرداری زنجان علیرغم انتقادات و کاستی‌ها در مسائل فرهنگی با نگاهی هوشمندانه توانسته نقشی ارزنده در احیای این رسالت ایفا کند؛ نقشی که نه از جنس وظایف معمول شهری بلکه از منظر مسئولیت تاریخی و فرهنگی قابل تحلیل است.

شهردار زنجان، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به این رویکرد، اظهار داشت: زنجان سرشار از ذخایر گران‌بهای علمی، فرهنگی و هنری است که مفاخر آن به‌عنوان سرمایه‌های معنوی و هویتی، نقش بی‌بدیلی در شکل‌گیری روح جمعی و سیمای فرهنگی این شهر ایفا می‌کنند.

منصور سلطانی‌محمدی با اشاره به برگزاری مراسم بزرگداشت روز زنجان که در دانشگاه زنجان برگزار شد، افزود: در این مراسم از ۱۶ نخبه فرهنگی، هنری، علمی و اجتماعی تجلیل شد؛ چهره‌هایی که نماینده شکوه و ظرفیت‌های واقعی استان هستند. چنین اقداماتی، علاوه بر بزرگداشت مفاخر، به ایجاد حس غرور و تعلق خاطر در میان مردم و به‌خصوص نسل جوان کمک می‌کند.

شهردار زنجان با ارائه آمار دقیق از عملکرد فرهنگی شهرداری خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر، شهرداری زنجان بیش از ۲۰ عنوان برنامه فرهنگی، پژوهشی و رسانه‌ای در حوزه معرفی مفاخر اجرا کرده که شامل نام‌گذاری ۱۵ معبر و میدان شهری به نام مفاخر، تولید و پخش ۱۲ مستند کوتاه از زندگی نخبگان بومی، برگزاری ۵ همایش بزرگداشت، تشکیل بانک اطلاعاتی مفاخر زنجانی و اجرای طرح «هر مدرسه، یک چهره ماندگار» در ۴۰ مدرسه شهر زنجان است.

با راه‌اندازی «خانه مفاخر زنجان» به‌عنوان یک مرکز دائمی برای پژوهش، نمایش و آموزش، بستری پایدار برای معرفی علمی و هنرمندانه مفاخر ایجاد کنیم

سلطانی‌محمدی همچنین از پروژه‌های آینده‌نگرانه شهرداری پرده برداشت و گفت: در تلاشیم تا با راه‌اندازی «خانه مفاخر زنجان» به‌عنوان یک مرکز دائمی برای پژوهش، نمایش و آموزش، بستری پایدار برای معرفی علمی و هنرمندانه مفاخر ایجاد کنیم. این مرکز به‌زودی با همکاری اساتید دانشگاه، نویسندگان و نهادهای تخصصی شکل خواهد گرفت.

وی با تأکید بر این‌که شهرداری به‌تنهای نمی‌تواند این مسیر خطیر را تا انتها بپیماید، تصریح کرد: اگرچه اقدامات شهرداری مؤثر بوده، اما این روند باید به‌صورت نظام‌مند و پایدار ادامه یابد و سایر نهادها از جمله آموزش و پرورش، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، دانشگاه‌ها، صداوسیمای مرکز زنجان و حوزه‌های علمیه به‌طور جدی‌تر وارد میدان شوند. تنها با یک هم‌افزایی ساختارمند است که می‌توان مفاخر استان را از سایه به متن آورد.

شهردار زنجان همچنین با اشاره به ظرفیت‌های بین‌المللی مفاخر این شهر همچون شیخ شهید شهاب‌الدین سهروردی افزود: زنجان با پشتوانه مفاخر بزرگی چون سهروردی، قادر است به قطب دیپلماسی فرهنگی، عرفانی و فلسفی در سطح جهان اسلام تبدیل شود. این وظیفه ماست که این گنجینه‌های معنوی را از قاب محلی فراتر ببریم و به جهان معرفی کنیم.

مرور عملکرد شهرداری نشان می‌دهد که این نهاد شهری در حالی‌که برخی از دستگاه‌های متولی هنوز در فضای کم‌تحرکی هستند، موفق شده با استفاده از نظرات فرهیختگان، تعامل با رسانه‌ها، ایجاد بسترهای لازم در سطح شهر و مشارکت‌دادن جوانان و دانش‌آموزان، گفتمان مفاخر را به تدریج وارد لایه‌های زندگی عمومی شهروندان کند.

با این‌همه، کارشناسان بر این باورند که حفظ و تعمیق این جریان، مستلزم تدوین برنامه‌ای بلندمدت و تشکیل نهادی فرادست برای هماهنگی تمامی دستگاه‌ها در حوزه مفاخر است. تشکیل «ستاد هماهنگی گفتمان مفاخر زنجان» می‌تواند پیشنهاد عملی برای انسجام‌بخشی به این تلاش‌ها باشد.

گرچه چراغ پاسداشت مفاخر در زنجان امروز روشن‌تر از همیشه می‌تابد، اما دوام این نور در گرو همت جمعی، سرمایه‌گذاری معنادار، مشارکت مردم و تداوم مسئولیت‌پذیری نهادهایی است که باید زنجان را نه فقط شهری در جغرافیا، بلکه دیاری درخشان در سپهر حکمت، هنر و اندیشه ایرانی-اسلامی بدانند.