محسن پورخسروانی، در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به ساختار زمین‌شناسی ایران و به‌ویژه استان کرمان گفت: با توجه به لرزه‌خیزی بالای استان کرمان رویکرد مدیریت بحران در کشور باید تغییر کند.

وی با بیان اینکه «گسل‌خوردگی» عامل اصلی زلزله در ایران است، افزود: وقتی از زلزله صحبت می‌کنیم، در واقع از نتیجه عملکرد گسل‌ها سخن می‌گوئیم، زیرا این گسل‌ها حاصل قرارگیری ایران در یک زون همگرایی فعال هستند که از باز شدن کف دریای سرخ در جنوب‌غرب و مقاومت پلتفرم توران در شمال‌شرق ناشی می‌شود.

وی افزود: در چنین شرایطی، فشارها و تنش‌های زمین‌ساختی منجر به شکستگی در لایه‌های زمین می‌شود و گسل‌ها شکل می‌گیرند که بسته به نوع و جهت این شکستگی‌ها، انواع مختلفی از گسل‌ها مانند عادی، معکوس، موافق و ترکیبی به وجود می‌آیند که هر یک می‌توانند عامل وقوع زلزله باشند.

کرمان؛ یکی از لرزه‌خیزترین استان‌های ایران

پورخسروانی، با اشاره به موقعیت خاص استان کرمان گفت: کرمان به دلیل قرارگیری در شرق ایران و در مسیر گسل‌های فعال، یکی از لرزه‌خیزترین مناطق کشور است و زلزله‌های تاریخی متعدد در این استان گواهی بر این واقعیت است.

وی به برخی از مهم‌ترین گسل‌های استان کرمان اشاره و تصریح کرد: گسل گلباف با طولی حدود ۱۰۰ کیلومتر، تاکنون عامل بیش از ۱۳ زلزله تاریخی بوده است که از جمله آن می‌توان به زلزله‌های مرگبار سال ۱۳۶۰ با بیش از ۱۰۰۰ کشته و زلزله سیرچ در سال ۱۳۷۰ که ۱۳۰۰ نفر جان خود را از دست دادند اشاره کرد.

وی ادامه داد: گسل کوهبنان نیز در سال ۲۰۱۷ زلزله‌ای با بزرگی بیش از ۶ ریشتر را رقم زد و با سابقه بیش از ۶۰ زلزله بالای ۵ ریشتر، از گسل‌های فعال و خطرناک استان کرمان محسوب می‌شود.

این استاد زمین شناسی، با بیان اینکه گسل داوران در نزدیکی رفسنجان و گسل انار نیز در سال ۲۰۱۷ زلزله‌ای به بزرگی ۵.۲ ریشتر ایجاد کرد گفت: گسل بم، عامل زلزله فاجعه‌بار سال ۱۳۸۲ بود که هزاران کشته و زخمی برجای گذاشت و همچنین گسل لکرکوه بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۸ بیش از ۱۰۶ زلزله بالای ۴ ریشتر و ۱۰ زلزله بالای ۵ ریشتر را ثبت کرده است.

پورخسروانی، افزود: گسل نایبند با طولی حدود ۶۰۰ کیلومتر، یکی از طولانی‌ترین گسل‌های کشور به شمار می‌رود.

گسل‌ها؛ تهدید یا فرصت؟

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه گسل‌ها تنها عامل تهدید نیستند، گفت: در بسیاری از مناطق، عملکرد گسل‌ها منجر به شکل‌گیری سفره‌های آب زیرزمینی، انتقال منابع آبی و حتی ایجاد سکونتگاه‌های انسانی شده است؛ اما به دلیل خسارات گسترده زلزله، ذهنیت عمومی نسبت به گسل‌ها بیشتر با خطر و لرزه‌خیزی گره خورده است.

مدیریت بحران؛ نیازمند تغییر نگاه

پورخسروانی، با اشاره به سه مرحله مدیریت بحران (قبل، حین و بعد از وقوع)، تصریح کرد: در کشورهای توسعه‌یافته، تمرکز اصلی بر پیشگیری و کاهش آسیب‌پذیری است، اما در کشورهای در حال توسعه، تمرکز بیشتر بر امداد و اسکان اضطراری پس از وقوع بحران است که این تفاوت رویکرد، تأثیر مستقیمی بر میزان تلفات و خسارات دارد.

وی مقاوم سازی بافت‌های فرسوده را یکی از راهکار کلیدی برای کاهش خسارات زلزله عنوان کرد و گفت: بسیاری از ساختمان‌ها در شهرهای ایران، به‌ویژه در مناطق زلزله‌خیز، فاقد استانداردهای مقاوم‌سازی هستند و در برابر زلزله آسیب‌پذیرند که رسیدن به ساخت‌وسازهای ایمن و استاندارد، نقش مهمی در کاهش تلفات دارد.

وی افزود: آگاهی‌بخشی به مردم درباره رفتار صحیح در زمان زلزله، شناخت مخاطرات منطقه‌ای و آمادگی روانی برای مواجهه با بحران، از جمله اقداماتی است که می‌تواند نقش مؤثری در کاهش خسارات ایفا کند و رسانه‌ها، نهادهای آموزشی و گروه‌های مردمی در این زمینه نقش کلیدی دارند.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان تأکید کرد: زلزله پدیده‌ای اجتناب‌ناپذیر در ایران است، اما آنچه می‌تواند تفاوت میان فاجعه و مدیریت موفق باشد، آمادگی، آموزش، مقاوم‌سازی و تغییر رویکرد از واکنش به پیشگیری است.

پورخسروانی، افزود: اگرچه لرزه‌خیزی از کنترل بشر خارج است، اما آسیب‌پذیری را می‌توان با برنامه‌ریزی درست به حداقل رساند.