شرق: دسترسی به خدمات بانکی دشوار شده است. بسیاری از شهروندان با خودپردازهای خالی و ازکارافتاده مواجه شده‌اند و ارسال رمز دوم کارت‌ها بعضا با اختلال همراه است و هم‌زمان گزارش‌هایی از هک بانک سپه به گوش می‌رسد. موضوعی که احتمال حمله سایبری به این بانک را مطرح کرده است اما هنوز بانکی‌ها به این گزارش‌ها واکنشی نشان نداده‌اند.

گرفتاری عابربانک‌های خاموش

مهفام سلیمان‌بیگی: دسترسی به خدمات بانکی دشوار شده است. بسیاری از شهروندان با خودپردازهای خالی و ازکارافتاده مواجه شده‌اند و ارسال رمز دوم کارت‌ها بعضا با اختلال همراه است و هم‌زمان گزارش‌هایی از هک بانک سپه به گوش می‌رسد. موضوعی که فارس هم به آن پرداخته و احتمال حمله سایبری به این بانک را مطرح کرده است اما هنوز بانکی‌ها به این گزارش‌ها واکنشی نشان نداده‌اند.

پنج روز از آغاز حمله اسرائیل به خاک ایران می‌گذرد و تهران هر روز سوت و کورتر می‌شود. کرکره‌ مغازه‌ها پایین کشیده شده‌اند و شهر شلوغی مثل تهران حالا بهت‌زده و گیج به نظر می‌رسد. روزمرگی‌های زندگی نیمه‌تعطیل شده است و هیچ‌کس نمی‌داند چه می‌شود. از همان روز نخست حمله، بازارهایی که همواره تصویر قلب تپنده اقتصاد شهر بودند، در خاموشی فرورفتند. فروشگاه‌های بزرگ، مغازه‌های شلوغ، کلاس‌های آموزشی و باشگاه‌های ورزشی یکی پس از دیگری اطلاعیه تعطیلی فرستادند. پلتفرم‌های خرید آنلاین نیز به علت تأخیر در ارسال، بسته‌بودن فرودگاه‌ها و اختلال در مسیرهای لجستیکی عموما فعالیتشان را متوقف کردند.

حتی برخی شرکت‌های خصوصی هم اعلام کردند کارمندان را دورکار یا تعطیل کرده‌اند و رسما درآمدشان قطع شده و مجبورند از جیب بخورند اما همچنان نمی‌دانند موعد چک‌ها و اجاره‌بهایشان که برسد به کدام ریسمان باید چنگ بزنند تا بتوانند کسب‌وکارشان را حفظ کنند. بازارهای مالی هم از تب‌وتاب افتاده و حالا خاموش شده‌اند. خیابان فردوسی که همیشه محل تمرکز دوربین خبرنگاران و نگاه مردم بوده، این روزها آرام است. خبری از هیاهو در هیچ بازاری نیست؛ دیگر کسی دلار نمی‌فروشد، سکه نمی‌خرد و حتی کسی سراغ قیمت‌های تازه را نمی‌گیرد، چون پاسخی وجود ندارد. بازار ارز، طلا، بورس و... همه در سکوت محض‌ هستند و سایه‌ سنگین اضطراب و بلاتکلیفی، بر همه‌ چیز افتاده است. در چنین شرایطی و در میانه این آشفتگی، حالا گرفتاری تازه‌ای برای مردم ایجاد شده است و پید‌اکردن پول نقد در دستگاه‌های خودپرداز یکی، دو جفت کفش و کلاه آهنین می‌خواهد.

خود‌پردازها یا خالی‌اند یا خاموش

در کنار تعطیلی بازارها، در دو روز گذشته و هم‌زمان با تداوم حملات، موجی از خروج شهروندان از پایتخت شکل گرفته و بسیاری از فروشگاه‌ها تعطیل هستند و دسترسی به انواع کالا و خدمات دشوارتر از همیشه است اما دشوارتر از آن دسترسی به پول نقد یا خریدهای آنلاین است و از آنجا که دسترسی به پول نقد دشوار شده است، بسیاری از فروشندگان ترجیح می‌دهند بخشی از پول اقلام را نه از طریق کارتخوان‌ها که نقد دریافت کنند تا برای دسترسی به نقدینگی مورد نیاز خود دچار دردسر نشوند. تعطیلی بانک‌ها و فعال‌بودن شعب کشیک، انگیزه مبادله با پول نقد را تشدید کرده است اما مشتریان برای دسترسی به پول نقد با چالش اساسی مواجه شده‌اند. مشتریان خدمات بانکی توضیح می‌دهند که حدود 48 ساعت است که دریافت پول نقد از دستگاه‌های خودپرداز به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های شهروندان تبدیل شده است. شهروندان تهرانی در شبکه‌های اجتماعی گزارش می‌دهند که ساعت‌ها از این خیابان به آن خیابان می‌روند، خودپرداز به خودپرداز را چک می‌کنند اما بیشتر آنها یا خالی از پول نقد هستند یا هنگام استفاده خطا می‌دهند و عملیات را متوقف می‌کنند. برای مثال یکی از شهروندان روایتش را این‌طور گزارش می‌دهد: «از صبح حداقل  10تا دستگاه رفتم. یا وصل نبود، یا پول نداشت. حتی یه جا چراغ دستگاه خاموش بود، انگار اصلا نفس نمی‌کشید».

این وضعیت در حالی رخ داده که بسیاری از مردم برای خرید مایحتاج اولیه، سوخت‌گیری، یا حتی پرداخت هزینه دارو به پول نقد نیاز دارند؛ بنابراین خاموشی خودپردازها در این شرایط فقط یک مشکل فنی نیست، بلکه تبدیل به اضطراب جدید شهروندان شده است. یکی دیگر از مشتریان خدمات بانکی به «شرق» توضیح می‌دهد که محدودیت شدید دسترسی به پول نقد در حالی رخ می‌دهد که دستگاه‌های عابر بانک روزانه فقط ۲۰۰ هزار تومان پرداخت نقدی دارند و این رقم با تورم فعلی بسیار ناچیز است اما حالا با بروز جنگ، عابربانک‌ها همین رقم ناچیز را هم پرداخت نمی‌کنند و شرایط آزاردهنده دیگری برای مردم ایجاد شده است.

گزارشات مردمی از اختلال در ارسال رمز دوم بانکی

گذشته از این، تعدادی از شهروندان از مشکلات خرید اینترنتی از طریق رمز دوم کارتشان در شرایط ناپایداری اینترنت و اختلالات بانکی می‌گویند. یکی از شهروندان به «شرق» می‌گوید: «دیروز برای خرید بسته اینترنت، چندین بار تلاش کردم اما رمز دوم برایم ارسال نمی‌شد. در نهایت هم خواهرم مجبور شد خرید را برایم انجام بدهد». اینها در حالی است که تجارب جهانی نشان می‌دهد در بسیاری از جنگ‌ها، از جمله جنگ اوکراین یا یوگسلاوی سابق، آنچه آرامش نسبی مردم را حفظ کرد، نه‌فقط غذا و پناهگاه، بلکه دسترسی بدون دردسر به منابع مالی و اینترنت بود. اگر مردم احساس کنند نمی‌توانند حتی پول خودشان را برداشت کنند، احساس بی‌قدرتی، ترس و بی‌اعتمادی به نهادها به‌سرعت رشد می‌کند. پس قطع زنجیره تأمین پول نقد، همان‌قدرکه یک بحران مالی است، یک تهدید برای ثبات اجتماعی محسوب می‌شود.

از همین رو مسئله اختلالات پیش‌آمده در خودپردازها و مشکلات دسترسی افراد به رمز دوم برای خرید اینترنتی را از بانک مرکزی پیگیری کرد، با این حال موفق به دریافت پاسخی مستقیم از این نهاد نشد. روابط‌عمومی بانک مرکزی در پاسخ به روایت مشکلات بانکی مردم، فقط به یک خبر روی درگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی ارجاع داد؛ خبری که امروز در سایت رسمی بانک مرکزی منتشر شده است تحت عنوان «بازدید سرزده رئیس کل بانک مرکزی از برخی شعب بانکی/ تداوم روند خدمت‌رسانی بانکی به مردم».

محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، در این بازدید و در گفت‌وگو با کارکنان بر «ارتقای کیفیت خدمات» تأکید کرده است. در همین حال، روز سه‌شنبه خبری دیگری نیز منتشر شد که دسترسی به خدمات بانکی بانک سپه دچار اختلال شده و برخی خدمات اینترنتی بانک پاسارگاد دچار مشکل است.

بانک سپه نخستین و بزرگ‌ترین بانک ایرانی است که اکنون سهامش کاملا در اختیار دولت است. این بانک با سه هزار‌و 800 شعبه و دو هزار‌و 581 دستگاه خودپرداز فعالیت می‌کند و بانک‌های انصار، قوامین، حکمت ایرانیان، مهر اقتصاد و مؤسسه اعتباری کوثر از سال 97 در آن ادغام شده‌اند.

ساعاتی پس از این گزارش‌ها فارس نوشت حمله سایبری به زیرساخت‌های بانک سپه باعث اختلال در خدمات غیرحضوری این بانک شد. در ادامه گزارش فارس تأکید شد اختلال در خدمات غیرحضوری بانک سپه کمی پس از دریافت گزارشات مردمی تأیید و گفته شد‌ این مسئله ممکن است حتی تأثیر خود را بر جایگاه‌های سوخت نیز بگذارد؛ چراکه این بانک از برخی زیرساخت‌های سوخت‌رسانی پشتیبانی می‌کند. تا زمان تحریر این گزارش هنوز این بانک واکنشی نشان نداده و ابعاد دقیق این حمله مشخص نیست.