به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم، نظام آموزشی ایران در سال‌های اخیر در تلاش بوده تا با تحولات جهانی همگام شود و کیفیت آموزش را به سطحی بالاتر برساند. در این میان، طرح «مدرسه تراز» به عنوان یکی از ابتکارات جدید وزارت آموزش و پرورش در دستور کار قرار گرفته است‌. این طرح قرار است در نظام آموزشی کشور در راستای برقراری عدالت آموزشی تحول ایجاد کند و نویدبخش تغییراتی اساسی در ساختار و عملکرد مدارس باشد.

سال گذشته دستورالعمل مدرسه تراز توسط پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش تدوین شد. الگویی که براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش طراحی شده و به دنبال ایجاد مدارسی است که در تمامی ابعاد آموزشی، تربیتی، مدیریتی و زیرساختی به استانداردهای مطلوب برسند. الگو و طرحی که به گفته علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش قرار است با استقرار الگوی مدرسه تراز، توسعه عدالت در فضا، تجهیزات و کیفیت‌بخشی به آموزش، عینیت ‌یابد. به این ترتیب می‌توان گفت تلاش می‌شود به این شکل به هدف اصلی دولت چهاردهم و برقراری عدالت آموزشی که یکی از اهداف مدرسه تراز نیز به‌شمار می‌رود، دست پیدا کرد.

مدرسه تراز چیست؟

مدرسه تراز به دنبال ایجاد یک نظام آموزشی پویا و متوازن است که در آن تمامی دانش‌آموزان به طور مساوی از فرصت‌های آموزشی بهره‌مند شوند، طرحی که براساس یک الگوی مفهومی تدوین شده است. الگویی که قرار است نقطه عطفی در مسیر تحقق عدالت آموزشی در همه مدارس کشور باشد. دکتر علی محبی، رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش ضمن بیان جزئیات این طرح می‌گوید: «پس از آسیب‌شناسی دلایل عدم اجرای سند تحول بنیادین، یکی از عوامل کلیدی شناسایی‌شده، نبود نسخه مدرسه‌ای سند یا نقشه راه آن در مدارس بود. بر همین اساس، الگوی مدرسه تراز سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را در پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش طراحی کرده‌ایم. الگوی مدرسه تراز شامل چند بخش است. در گام نخست، وضعیت مطلوب را براساس اسناد تحولی استخراج کرده و در چهار بعد فرآیند و یک بعد نتیجه تدوین نموده‌ایم. این چارچوب، مسیر مشخصی را برای پیاده‌سازی اصول سند در مدارس ارائه می‌دهد و می‌تواند نقش مهمی در اجرای موفقیت‌آمیز آن ایفا کند.»
آن‌طور که او توضیح می‌دهد چهار بعد فرآیندی، شامل مدیریت و راهبری مدرسه، کنشگران اصلی مدرسه (معلمان، مربیان، والدین و دانش‌آموزان)، برنامه درسی و تربیتی مدرسه و فضا و محیط است. این فضا هم شامل فضای کالبدی و فیزیکی مدرسه می‌شود و هم جو و فضای فرهنگی و تربیتی آن را دربرمی‌گیرد. برای هر یک از این چهار بعد، مولفه‌ها استخراج و شاخص‌هایی نیز برای سنجش آنها تعیین شده است. این ابعاد، براساس اسناد تحولی، شرایطی را در مدرسه ایجاد می‌کنند که پس از تحقق، نتایجی را در بعد نتیجه به همراه خواهند داشت. بعد نتیجه نیز دربرگیرنده محصول مدرسه است که شامل دانش‌آموز، خانواده و معلمان خواهد بود. بنابراین مسئولان با اجرای این طرح به دنبال آن هستند تا استانداردهای مشخصی را در همه جنبه‌های یک مدرسه ایده‌آل پیاده کنند؛ از زیرساخت‌های فیزیکی و تجهیزات مدرن گرفته تا روش‌های تدریس خلاقانه و مدیریت پویا.

گام‌های بزرگ برای آموزش بهتر

در روزگاری که آموزش به ‌عنوان کلید طلایی پیشرفت جوامع شناخته می‌شود، شاید طرح مدرسه تراز بتواند در مسیری تحولی، همپای نظام آموزشی کشور گام مهمی بردارد. به گفته مصطفی آذرکیش، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش، گفتمان‌سازی، اجرای دوره‌های آموزشی، ترویجی، شناسایی راهبران تحول، ایجاد سامانه‌های نظارتی هوشمند، صدور ابلاغ مدرسان و هماهنگی در سطوح ستادی و استانی از جمله برنامه‌های این طرح به شمار می‌رود. البته قرار است از تابستان امسال نیز آموزش صددرصد مدارس در گام اول کامل شود. با این حال، علی محبی معتقد است که مدرسه تراز این امکان را فراهم می‌کند تا هر مدرسه، با استفاده از قواره و شاخص‌های تعیین‌شده، وضعیت موجود خود را ارزیابی کند. پس از بررسی این وضعیت، مدرسه می‌تواند برنامه راهبردی وعملیاتی خود را برای حرکت از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب تدوین نماید. وی ادامه می‌دهد: «بر همین اساس، هر مدرسه نسخه‌ای منحصر ‌به‌فرد خواهد داشت و معیار سنجش آن، [وضعیت]خود مدرسه نسبت به وضعیت مطلوبش خواهد بود. این برنامه نه‌تنها به تصویب شورای معاونان وزارتخانه و شورای‌عالی آموزش و پرورش رسیده بلکه یکی از پروژه‌های نقشه راه سند تحول محسوب می‌شود که مورد تایید شورای‌عالی انقلاب فرهنگی نیز قرار گرفته است.»

توانمندسازی مدارس با الگویی جدید

گویا قرار است نظام آموزشی کشور از روش‌های سنتی فاصله بگیرد و به سمت مدارسی حرکت کند که نه‌تنها دانش‌آموزان را برای امتحانات آماده کرده بلکه آنها را برای زندگی در جهانی پر از فرصت‌ها و چالش‌ها تربیت می‌کنند. محبی با اشاره به مراحل اجرایی این طرح به ما توضیح می‌دهد: «برنامه‌ای که از سال گذشته آغاز شده، قرار است طی سه سال در تمامی مدارس استقرار یابد. امسال ۱۰ درصد از مدارس تحت پوشش این طرح قرار گرفته‌ و از مهرماه، ۴۰ درصد دیگر نیز به این میزان افزوده خواهد شد، به ‌گونه‌ای که ۵۰ درصد مدارس عادی دولتی و سایر مدارس را شامل می‌شود. در سال آینده نیز ۵۰ درصد باقی ‌مانده مدارس وارد این فرآیند خواهند شد تا طرح به ‌طور کامل اجرایی شود. در حال حاضر، مرحله آموزش و توانمندسازی مدیران مدارس در حال انجام است تا فرآیند استقرار به‌صورت مؤثر و هدفمند اجرا شود.»

وی ادامه می‌دهد: «از مهر سال گذشته، اجرای این طرح آغاز شد که در قالب گفتمان‌سازی و آموزش صورت گرفت. امسال در تابستان، برنامه‌ریزی شده است که این آموزش‌ها در سطح وسیع‌تری برای ۴۰ درصد دیگر از مدارس نیز انجام شود. به ‌ازای هر ۱۰مدرسه، یک راهبر تحول درنظر گرفته شده که علاوه بر دریافت آموزش‌های لازم، وظیفه توانمندسازی مدارس و کمک به تدوین برنامه راهبردی را برعهده دارد.» به گفته محبی این راهبران نقش کلیدی در اجرای صحیح این طرح ایفا خواهند کرد و با مدارس همکاری می‌کنند تا فرآیند تحول به ‌صورت موثر و هدفمند پیش برود. به این ترتیب باید دید که آیا واقعا این چنین طرح‌هایی کمکی به تحقق و برقراری عدالت آموزشی و رفع شکاف آموزشی در مناطق محروم می‌کند ؟

اهداف یک طرح تحولی

طرح مدرسه تراز با هدف ایجاد تحول ساختاری و کیفی در نظام آموزشی ایران طراحی شده و با این وجود علی محبی بر این باور است که انسجام و یکپارچگی در حوزه تربیت و برنامه درسی، مشارکت‌پذیری تمامی ارکان مؤثر در تربیت، برنامه‌محور کردن مدارس، ارزیابی دقیق بر اساس اسناد تحولی و خروجی ‌محور شدن مدارس از اهداف اصلی این طرح محسوب می‌شود. وی معتقد است که این طرح، نوعی تغییر مسیر اساسی برای مدارس به شمار می‌آید و آنها را در جهت تحقق اهداف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش هدایت می‌کند.با اجرای این طرح، مدارس می‌توانند مسیر مشخص‌تری را برای دستیابی به استانداردهای مطلوب آموزشی و تربیتی طی کنند. مدرسه تراز می‌تواند نقطه شروعی برای بازسازی نظام آموزشی ایران باشد. این طرح با تمرکز بر کیفیت، عدالت و نوآوری، به دنبال آن است که نسلی آگاه، توانمند و آماده برای چالش‌های آینده تربیت کند اما این مسیر بدون چالش نخواهد بود. کمبود منابع، مقاومت در برابر تغییر و نیاز به آموزش گسترده از جمله موانعی است که باید بادقت مدیریت شود. در نهایت، مدرسه تراز بیش از آنکه یک طرح صرف باشد، هدف بزرگی است که می‌خواهد نظام آموزشی کشور را به سطحی برساند که نه‌تنها پاسخگوی نیازهای امروز بلکه سازنده آینده‌ای روشن‌تر برای نسل‌های بعدی باشد.