خبرگزاری مهر، گروه جامعه: در سال‌های اخیر، هم‌زمان با افزایش چشمگیر قیمت قطعات خودرو، پدیده‌ای جدید و نگران‌کننده در فرآیند معاینه فنی خودروها مطرح شده است: استفاده از قطعات اجاره‌ای برای دریافت موقت تاییدیه معاینه فنی، به‌ویژه در بخش آزمون آلایندگی. این موضوع که عمدتاً درباره قطعه کاتالیست مطرح می‌شود، پرسش‌هایی جدی در زمینه کارایی نظام نظارتی و سلامت زیست‌محیطی شهرها ایجاد کرده است. در حالی که مسئولان مراکز معاینه فنی در تهران، صحت و سلامت فرآیندهای اجرایی را مورد تأکید قرار می‌دهند، نبود امکان تشخیص قطعات موقت در زمان آزمون، چالشی است که نیازمند بررسی دقیق‌تر و یافتن راهکارهای پیشگیرانه و فنی برای مقابله با آن است.

با توجه به اهمیت این موضوع با محمد مهدی میرزایی قمی مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای شهر تهران گفتگو کردیم. که جزئیات آن به شرح ذیل است:

با توجه به افزایش قیمت قطعات خودرو، شهروندان برای قبولی در معاینه فنی از لوازم اجاره‌ای استفاده می‌کنند. آیا این موضوع صحت دارد؟

در خصوص لوازم اجاره‌ای به هر حال ما از طریق رسانه‌ها موضوعاتی را شنیده‌ایم به ویژه در خصوص کاتالیست که یک قطعه مهم است و قبولی خودروها در آزمون آلایندگی در مراکز معاینه فنی بستگی به سلامت این قطعه دارد. در عین حال با توجه به گرانی این قطعه که قیمت آن بسته به نوع خودرو و استاندارد تولید آن از حدود ۲ میلیون تومان به بالا متغیر است ممکن است چنین اتفاقی رخ دهد.

۳۰ درصد از خودروهای پایتخت به مراکز معاینه فنی شهر تهران مراجعه می‌کنند و بقیه خودروها به سایر مراکز مراجعه دارند و به نظر درصد بسیار پایینی ممکن است در تهران بدین نحو معاینه فنی دریافت کنند.

دقت در فرایند معاینه فنی در شهر تهران بالا است و همه دستگاه‌های بالادستی نیز به این موضوع اذعان دارند که سطح دقت در انجام معاینه فنی در شهر تهران متفاوت است، همچنین بیشتر خودروهای سالم و منضبط تر به ما مراجعه می‌کنند.مراکز معاینه فنی خودرو را بر اساس وضعیت موجود در لحظه مراجعه و با استفاده از تجهیزات استاندارد کنترل می‌کنند البته اگر قطعه‌ای موقتاً نصب شده باشد. در فرآیند معاینه فنی قابل تشخیص نیست.

در مراکز معاینه فنی امکان تشخیص این مسئله که آیا قطعه‌ای اجاره‌ای است یا خیر وجود ندارد، با این شرایط بهترین راهکار برای کنترل این مسئله چیست؟

خدمات معاینه فنی از دو رکن و مرتبه دارای اهمیت است. رکن نخست آن مربوط به کنترل حاکمیتی بوده که در بسیاری از کشورها توسط دولت‌های ملی یا محلی به منظور اطمینان از انطباق با مقررات حاکم بر ایمنی و انتشار گازهای آلاینده برای خودروها اعمال می‌شود. خودرو با یک استاندارد مشخص تولید می‌شود و در چرخه تردد نیز باید با رعایت شرایط تعریف شده از منظر ایمنی و آلایندگی مطابق با شرایط استاندارد اولیه تولید اجازه تردد داشته باشد انجام دوره‌ای معاینه فنی خودروها در قانون نیز به همین منظور پیش بینی شده است.

مراکز معاینه فنی بخش‌های آزمایشگاهی قابل اعتماد بوده و شهروندان می‌توانند از وضعیت سلامت فنی خودروی خود مطلع شوند. مضاف بر الزامات قانونی یک رکن هم مربوط به شهروندان و مسئولیت اجتماعی ایشان در قبال حفظ سلامت خود و سایر شهروندان است. انجام معاینه فنی و نگهداشت صحیح خودرو در قالب نحوه مشارکت شهروندان در حفظ سلامت شهر و شهروندان بدون تردید می‌تواند افزایش اثربخشی معاینه فنی در کاهش تصادفات و آلودگی هوا را به دنبال داشته باشد.

در خبرها استفاده از کاتا لیست اجاره‌ای بیشتر مطرح می‌شود ولی این اتفاق حتی برای لاستیک و یا هر قطعه‌ای در خودرو می‌تواند بیفتد. به این موضوع تاکید می‌کنم معاینه فنی برای خودروهای شخصی آن هم سالی یک مرتبه تنها پیش بینی یک راهکار قانونی برای پایش دوره‌ای خودروها در چرخه تردد است. نگهداشت صحیح خودرو و کنترل مستمر ایمنی و وضعیت فنی خودرو بر عهده رانندگان است. خودرو باید به منظور حفظ سلامت راننده و سرنشینان و دیگر شهروندان در تمام مدت استفاده از نظر فنی و ایمنی در شرایط مطلوب باشد.

آیا حک شماره یکتا روی کاتالیست، راهکار مؤثری برای جلوگیری از تخلفات در معاینه فنی خواهد بود؟

ستاد معاینه فنی خودروهای تهران تنها در خصوص مراکز مستقر در شهر تهران دارای مسئولیت و پاسخگویی است و ارزیابی این مسئله را فقط بر اساس آمار تهران می‌توانم ارائه کنم در تهران این مسئله بسیار اندک است. ولی بر اساس آن چیزی که سازمان حفاظت محیط زیست در اخبار گزارش می‌دهد به هر حال این مشکل در کشور وجود دارد. راهکاری رو هم سازمان حفاظت محیط زیست ارائه داده که بر آن اساس یک شماره یکتا برای کاتا لیست در قسمت قابل رؤیت از بخش زیرین خودرو حک شود و این شماره یکتا در مراکز کنترل شود. البته حتماً این مسئله نیز مشکلاتی دارد یکی تا زمان اجرایی شدن این مسئله و اجباری شدن آن در استاندارد تولید و پیش بینی راهکارهای اجرایی آن از سوی وزارت صمت زمان بر خواهد بود و در عین حال به واسطه معافیت خودروهای نو به مدت چهار سال از انجام معاینه فنی حتی در صورت حک این شماره یکتا در روی کاتا لیست در تولیدات جدید اولین خودرو با این شناسه و مشخصات پس از چهار سال به مراکز مراجعه خواهد کرد.

دوم اینکه پس از تعویض کاتا لیست این شماره یکتا توسط یک دستگاه بایستی صحه گذاری شود. این شماره یکتا به منزله مشخصات خودرو بوده و بایستی در صورت تعویض همانند به عنوان مثال بلوک موتور خودرو شماره جدید در یک سامانه و یا توسط یک دستگاه صحه گذاری شود. به هر حال با توجه به افزایش تعداد فرآیندها برای شهروندان این نکته مهمی است که باید در مورد آن بررسی شود و مسئله مهم دیگر اینکه این شماره به صورت چشمی رؤیت و در سامانه معاینه فنی وارد می‌شود. در واقع تجهیزاتی به صورت مکانیزه این شماره را کنترل نمی‌نمایند که بازهم به علت مشکلات نظارتی می‌تواند باعث ایجاد تخلفاتی در این زمینه گردد.

در هر صورت اگر این الزام در ضوابط کشوری اجباری گردد، ما هم در مراکز معاینه فنی تهران آن را اجرا خواهیم کرد.

بهترین راهکار برای ساماندهی این مشکل و جلوگیری از استفاده از کاتا لیست‌های اجاره‌ای چیست؟

بهترین روش این است که خودرو ساز دو تا سه بار متعهد به تعویض این قطعه به صورت رایگان در خدمات پس از فروش شود بایستی به خودروساز این اجازه داده شود که در برآورد اولیه قیمت خودرو هزینه دو تا سه بار تعویض کاتا لیست لحاظ شود و در این صورت خدمات به صورت رایگان برای خودرو انجام شود. ضمن اینکه این کار باعث جلوگیری از تخلفات این دست می‌شود در عین حال کاتا لیست مرغوب در خدمات پس از فروش برای خودرو استفاده می‌شود.

در حال حاضر یک مشکلی اساسی در مورد کیفیت کاتا لیست‌هایی است که خودروها تعویض می‌کنند. کاتا لیست استفاده شده در فرایند تولید خودرو از لحاظ کیفیت با کاتا لیست‌هایی که در بازار موجود است قابل مقایسه نیست تولید کنندگان کاتا لیست برای مقرون به صرفه شدن و پایین آمدن قیمت کاتا لیست از کیفیت آن کاهش می‌دهند. کاتا لیست استاندارد و کاتا لیست‌هایی که بر روی خودرو در پروسه تولید قرار داده می‌شود در صورت سلامت کارکرد موتور خودرو حداقل عمر ۳ تا ۵ ساله بر اساس پیمایش و استاندارد خودرو دارند حتی بعد از ۵ سال هم خیلی از خودروها کاتا لیستشان فعال است و به راحتی آزمون معاینه فنی برتر را قبول می‌شوند ولی کاتا لیست‌هایی که در بازار موجود است عمر آن بسیار از این میزان کمتر است.

کاتا لیست بسیار قطعه مهمی در کاهش آلایندگی‌ها مربوط به دودهای خروجی از اگزوز است و تقریباً ۱۰۰ درصد در کاهش آلایندگی در خودرو تأثیر گذار است به نظر ساماندهی این موضوع علاوه بر نظارت بر اصناف تعمیرگاهی که در زمینه تعویض این قطعه فعال هستند نیازمند وضع ضوابط برای خودروسازان جهت تعویض این قطعه به صورت رایگان و نظارت بر کیفیت تولید کاتا لیست‌ها در بازار است.

امیدواریم با همکاری نهادهای مسئول و افزایش آگاهی شهروندان، شاهد بهبود فرهنگ نگهداری خودرو و کاهش چنین مواردی باشیم.