برترین‌ها: روزنامه اصولگرای فرهیختگان در گزارش مفصل امروز خود درباره فعال شدن احتمالی مکانیسم ماشه علیه ایران چند پیشنهاد را به مسئولان پرونده هسته‌ای برای مقابله با این سازوکار اروپا مطرح کرده، پیشنهاداتی نظیر رساندن سطح غنی‌سازی به 90 درصد و ایجاد محذدودیت برای بازرسان آژانس. در ادامه مروری داریم بر خلاصه آنچه که فرهیختگان برای پاسخ احتمالی ایران پیشنهاد کرده. با ما همراه باشید.

پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی تروئیکا و آمریکا نشان می‌دهد غربی‌ها به دنبال ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و در ادامه فعال کردن مکانیسم ماشه هستند. برای جلوگیری از این اقدام، ایران باید چگونه به طرف غربی پاسخ دهد؟ در شرایط فعلی به نظر می‌رسد ایران باید حداقل پاسخ خود را در دو محور طراحی کند: 

1. در سطح فعالیت‌های هسته‌ای و فنی

 ایران می‌تواند اقدام به نصب و راه‌اندازی سانتریفیوژ‌های پیشرفته‌تر کند تا از این طریق ظرفیت غنی‌سازی خود را افزایش دهد. تصمیم دیگر ایران که معنادار خواهد بود افزایش غنی‌سازی از ۶۰ درصد به ۹۰ درصد یا نزدیک به آن است. ایران سال گذشته در جریان سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، افزایش انباشت اورانیوم غنی‌شده 60 درصد را متوقف کرد و مواد جدید تولید شده را رقیق و به اورانیوم 20 درصد تبدیل کرد، اما در شرایط فعلی به نظر می‌رسد ادامه روند رقیق‌سازی یا تبدیل اورانیوم ۶۰ درصد به ترکیبات دیگر باید متوقف و اورانیوم با غنای بالا ذخیره مستقیم شود.

ایران باید غنی‌سازی ۶۰ درصد را به صورت جدی‌تر و با نصب ماشین‌های پیشرفته‌تر به تأسیسات فردو که در زیرزمین قرار دارد و مقاوم است، منتقل کند. توسعه فعالیت‌های تحقیق و توسعه (R&D) و کار روی سانتریفیوژ‌های نسل آینده، یا طراحی زنجیره‌ای برای تولید اورانیوم فلزی، اقدام دیگری است که ایران می‌تواند در حوزه فنی در دستورکار قرار دهد. البته تهران می‌تواند از حجم انبوه ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود، در حوزه‌هایی که «ممنوع» نیست و طرف‌های غربی و آژانس به خوبی نسبت به آن آگاهی دارند، نیز استفاده کند. 

2. بازنگری جدی در تعامل با آژانس

تلاش اروپا و آمریکا برای اعمال فشار سیاسی علیه ایران با استفاده از ظرفیت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، موضوع پنهانی نیست ولی انتظار می‌رفت و می‌رود آژانس در برابر این فشار‌های سیاسی و درخواست‌های غیرقانونی مقاومت کند. همکاری ویژه گروسی با آمریکا و تروئیکای اروپایی، بسترساز اقدامات سیاسی کشور‌های اروپایی در شورای حکام شده است. از این رو به نظر می‌رسد ایران در کنار همکاری و تعامل با آژانس لازم است در سطح تعامل با این سازمان بین‌المللی متأثر از این کشور‌ها بازنگری جدی داشته باشد. در این راستا ایران توجیهی برای شفافیت بیشتر ندارد و از این منظر می‌تواند بازرسی‌ها را محدود و پایان فعالیت بخشی از دوربین‌های نصب شده در تأسیسات را اعلام کند. 

این اقدامات می‌تواند بخشی از پاسخ ایران به قطعنامه شورای حکام باشد. اگر این قطعنامه بهانه‌ای برای به‌کارگیری مکانیسم ماشه باشد، ایران باید پاسخی به مراتب پیچیده‌تر به طرف‌های غربی دهد که این پاسخ الزاماً محدود به مسائل فنی هسته‌ای و آژانس نخواهد شد. تهران سال‌ها قبل به صورت مکتوب و با امضای رئیس دولتی که در دولتش برجام منعقد شد، به کشور‌های اروپایی مانده در برجام اعلام کرد در صورت استفاده از اسنپ‌بک و بازگشت تحریم‌ها علیه ایران، تهران در خروج از NPT دقیقه‌ای درنگ نخواهد کرد. خروج از NPT یکی از ابزار‌های ایران است که صراحتاً به آن اشاره شده است، اما این تهدید، مربوط به سال‌ها قبل و دورانی است که توانایی غنی‌سازی ایران هیچ تناسبی با شرایط فعلی ندارد. بنابراین در چنین شرایطی که ایران توانایی انجام مجموعه گسترده‌ای از اقدامات را دارد، تنها استفاده از این ابزار، پاسخی حداقلی به خصومت طرف اروپایی و آمریکایی تلقی می‌شود.

تهران نیز مبتنی بر همین درک به طرف‌های اروپایی پیش از شروع ماراتنی نفس‌گیر توصیه کرده است به‌جای تقابل محاسبه نشده -که نتایج آن را در دو دهه گذشته دیده است- از مسیر تفاهم و گفت‌و‌گو مسائل را حل و فصل کنند. در ایران مقامات سیاسی تمایلی ندارند، به صورت رسمی به همه آن چیزی که در حوزه‌های مختلف برای چنین روزی تدارک دیده شده، اشاره کنند اما طرف‌های غربی، به خوبی از توانمندی‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای ایران و اقداماتی که می‌تواند قلب اروپا را بسوزاند، آگاهند. وقتی ماشه چکانده شود، دیگر راه بازگشتی وجود ندارد؛ اروپا برای این راه جدید آماده است؟