به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کتاب مَناقِبُ الإمام عَلِيّ بْن أبی طالب علیه‌السلام مشهور به مَناقب ابن مغازلی، یکی از مهم‌ترین منابع روایی اهل سنّت در فضایل حضرت علی علیه‌السلام است. این اثر توسط ابن مغازلی شافعی، از علمای اهل سنت قرن پنجم هجری، تألیف شده است. ابوالحسن علی بن محمد بن علی بن مغازلی واسطی شافعی (متوفای حدود 483 ق) از محدثان و فقیهان مشهور شافعی‌مذهب بود. وی در شهر واسط عراق به دنیا آمد و بیشتر عمر علمی خود را در بغداد و شهرهای اطراف گذراند. ابن مغازلی به عنوان یکی از راویان حدیث و علاقه‌مند به نقل فضائل اهل بیت علیهم‌السلام شهرت دارد.

کتاب مجموعه‌ای است از روایات و احادیث مربوط به فضائل، مناقب، ویژگی‌ها، جایگاه معنوی و کرامات امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام. ابن مغازلی این روایات را عمدتاً از منابع اهل سنت جمع‌آوری کرده است و در آن: روایاتی درباره‌ی شجاعت، علم، عدالت، و زهد امام، احادیث درباره‌ی منزلت الهی و قرآنی ایشان، روایات مرتبط با واقعه غدیر خم، احادیثی درباره‌ی خلافت و وصایت امام علی علیه‌السلام، شواهدی بر افضلیت امام علی علیه‌السلام بر سایر صحابه ارائه شده است. این روایات عمدتاً با سند ذکر شده‌اند و ابن مغازلی، به عنوان یک محدّث اهل سنّت، تلاش کرده که آن‌ها را از منابع معتبر زمان خود گردآوری کند.

این نوع نگرش ابن‌مغازلی شافعی به اهل‌بیت وحی، ریشه در محبت عمیق و باور اصیل پیشوای مکتب او، امام محمد بن ادریس شافعی، نسبت به آن انوار مقدس دارد؛ محبتی که نه‌تنها احساسی، بلکه برخاسته از معرفت، فهم دقیق آیات قرآن و سنت نبوی است. شافعی با صراحت در اشعار و آثار خود، ولایت و فضیلت اهل‌بیت علیهم‌السلام را بیان کرده و محبت آنان را جزئی جدایی‌ناپذیر از دین و ایمان دانسته است.

به عنوان نمونه ابن‌مغازی در همین کتاب اینطور با سلسله سند خود روایتی را از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می‌کند:

خبر داد به ما احمد فرزند مظفر گفت: خبر داد به ما عبدالله فرزند محمد ملقب به ابن سقا حافظ گفت: خبر داد به ما محمد فرزند محمد گفت: نقل کرد موسی فرزند اسماعیل گفت: نقل کرد به من پدرم از پدرش از جدش جعفر بن محمد از پدرش از جدش علی بن الحسین از پدرش از جدش علی علیه‌السلام گفت: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

خشم خدای متعال و خشم من بر کسی که خون مرا بریزد و یا درباره‌ی عترتم مرا بیازارد،‌ شدت یافت.

این حدیث، نشان‌دهنده‌ی پیوند عمیق میان پیامبر و اهل‌بیت اوست، به‌گونه‌ای که هرگونه آزار به آنان، معادل دشمنی با خدا و رسول او شمرده شده است.  ابن‌مغازلی با نقل چنین روایاتی، بر مظلومیت اهل‌بیت و حرمت خدشه‌ناپذیر آنان از نگاه نبوی تأکید می‌کند.

اما وی در جایی دیگر حدیثی را که در بین شیعه و سنی مشهور به حدیث «منزلت» است،‌ از ربیع از سعد خفاف از عطیه از ابو زید باهلی نقل می‌کند که پیامبر خدا میان مسلمانان برادری انداخت و فرمود:

«ای علی، تو برادر منی؛ تو نسبت به من به منزله‌ی هارون نسبت به موسی هستی، جز آنکه بعد از من پیامبری نیست. ای علی، آیا نمی‌دانی که نخستین کسی که در روز قیامت خواسته می‌شود، من خواهم بود؛ پس من در کنار راست عرش در سایه‌‌ی او می‌ایستم و حله سبزی از حله‌های بهشتی می‌پوشم؛ سپس پیامبران دیگر بر بعضی مقدم بر بعض دیگر درخواست می‌شوند و آنها از طرف راست عرش دو صف هستند.

به تحقیق ای علی، من به تو خبر می‌دهم که امتم نخستن امت‌هاست که از آنها حساب می‌کشند و بعد نخستین کسی که درخواست می‌شود، تو هستی به سبب آن مقام و قرابتی که تو نسبت به من داری و لوای من که لوای حمد است، به تو سپرده می‌شود و با آن در میان دو صف پیامبران می‌گذری.  در آن روز آدم علیه‌السلام و تمام آفریده‌ها در سایه لوای من پناه می‌گیرند که درازی لوای من هزار سال راه است. نوک آن از یاقوت سرخ؛ دسته‌اش از نقره‌ی سفید و پایه‌ی آن از درّ سبز. برای او سه شاخه از نور هست: شاخه‌ای در شرق، شاخه‌ای در غرب و سومی، وسط دنیاست. سه سطر نوشته شده است:

اولی: بسم الله الرحمن الرحیم
دومی: الحمدلله رب العالمین
سومی: لا إله إلا الله محمد رسول الله

درای هر سطر هزار سال راه و پهنایش نیز هزار سال راه است.  تو با لواء (آن پرچم) سِیر می‌کنی در حالی که حسن از جانب راستت، حسین از طرف چپ تو، تا در پیش ابراهیم علیه‌السلام در سایه‌ی عرش می‌ایستی؛ سپس با حله سبز از بهشت پوشیده می‌شوی و بعد منادی از زیر عرش ندا می‌دهد: چه پدر خوبی است پدرت ابراهیم و چه برادر خوبی است، برادرت علی. مژده باد بر تو ای علی؛ وقتی که من پوشیده می‌شوم تو پوشیده می‌شوی و درخواست می‌شوی وقتی که من خواسته شوم و وقتی که زنده می‌شوم، تو زنده می‌شوی.

این حدیث شریف که ابن مغازلی شافعی از پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله نقل کرده، بیانگر جایگاه یگانه و منحصر به فرد امام علی علیه‌السلام در میان امت و نزد خداوند است. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله با تشبیه علی علیه‌السلام به هارون در نسبت با موسی، بر پیوند عمیق و موقعیت جانشینی علی تأکید می‌کند، با این تفاوت که پس از پیامبر، دیگر پیامبری نیست. در ادامه، پیامبر اسلام از جایگاه خود در قیامت خبر می‌دهد که نخستین فردی است که مورد خطاب و حساب قرار می‌گیرد، نه به جهت گناه، بلکه به سبب قرابت، مقام و شرافتی که نزد پیامبر دارد. او حامل لوای حمد است، پرچمی که تنها در دست بزرگ‌ترین و نزدیک‌ترین بنده خدا قرار می‌گیرد، و با این پرچم در میان پیامبران الهی گام برمی‌دارد؛ تصویری عظیم از جایگاه قیامتی امیر مؤمنان علیه‌السلام که نه‌تنها در امت اسلام، بلکه در میان انبیا، به عنوان نشانه افتخار پیامبر و اهل بیت او می‌درخشد.

همچنین ایستادن سه امام بزرگوار در کنار حضرت ابراهیم در سایه عرش، نشان از نزدیکی خاص آنان به مقام قرب الهی دارد. ندا از زیر عرش که علی را «برادر خوب» و ابراهیم را «پدر خوب» می‌نامد، مهر تأییدی الهی بر نسبت روحی و ایمانی اهل‌بیت با سلسله انبیا است.

انتهای‌پیام/