به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم،  شاید غذاهای فرآوری شده نام آشنایی برای‌ تان باشد اما تحقیقات و پژوهش‌های علمی تازه، از تاثیرات ناخوشایند و آسیب‌زای غذاهای «فوق‌فرآوری شده» بر سلامت و وقوع پیری زودرس در انسان می‌گوید. اما اگر به غذاهایی که ترکیباتی اضافی و صنعتی به آن اضافه می‌شود و اصطلاحا فرآوری می‌شوند، غذاهای فرآوری‌شده بگویند، فوق‌فرآوری‌شده‌ها چه غذاهایی هستند و چه تاثیراتی بر بدن دارند؟ سؤالی که متخصصان تغذیه و صنایع غذایی، به آن پاسخ می‌دهند. 

«فرآوری کردن مواد غذایی دسته‌بندی دارد. برای مثال، از غذاهای کم‌فرآوری می‌توان به لبنیات اشاره کرد اما در همین دسته لبنیات هم، پنیرها در شکل‌ها و نوع‌های مختلف، جزو محصولات فرآوری شده هستند. در این میان اما پنیر پیتزا می‌شود همان غذای فوق‌فرآوری شده؛ یعنی برای این‌که به شکل فعلی دربیاید، ترکیبات مختلفی به آن اضافه شده است.» این را مریم عمادی، متخصص تغذیه و مشاور رژیم درمانی  می‌گوید و توضیح می‌دهد که درمجموع و فارغ از دسته‌بندی، غذاهای فرآوری شده می‌توانند عوارض ناخوشایندی بر سلامت بدن داشته باشند.

اما دکتر محمد نجاتیان، استادیار دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله و متخصص علوم و صنایع غذایی، تعریف دقیق‌تری از غذاهای فوق‌فرآوری شده ارائه می‌دهد: «‌فوق‌فرآوری‌شده‌ها یعنی اجزایی در فرمول تهیه این مواد غذایی استفاده می‌شود که ما از آنها در پخت و پز خانگی استفاده نمی‌کنیم. نمونه‌اش تفاوت بین کیک‌های خانگی و کیک‌های بسته‌بندی کارخانه‌هاست. ما در پخت کیک خانگی، از آرد، شکر، روغن و ... استفاده می‌کنیم اما در تهیه کیک‌های صنعتی، از شربت ذرتی استفاده می‌شود که با فروکتوز تهیه شده و برای سلامت بدن ضرر دارد.»

دکتر نجاتیان از رنگ‌های خوراکی می‌گوید که جزو این مواد فوق‌فرآوری شده هستند که مصرف خانگی ندارند اما مثلا در بستنی‌های میوه‌ای وجود دارد: «‌نمونه دیگر این مواد، روغن هیدروژنه یا همان روغن نباتی جامد است که ما سال‌های زیادی است از آن عبور کرده‌ایم و در مصارف خانگی جایی ندارد و مثلا ما با این روغن، سیب‌زمینی سرخ نمی‌کنیم اما در کیک‌ها و بیسکوییت‌های کارخانه‌ای، به‌دلیل این‌که بافت خوبی به مواد می‌دهد، مصرف می‌شود.‌» ناگت، سوسیس، کالباس و ... هم جزو این دسته از موادغذایی محسوب می‌شود. 

خطر پیری زودرس

اما یکی از اثرات مصرف مواد غذایی فوق‌فرآوری شده در بدن، افزایش سن بیولوژیکی بدن یا همان زودتر پیر شدن اعضای بدن نسبت به سن واقعی و شناسنامه‌ای فرد است. واقعیتی که دکتر نجاتیان، متخصص علوم و صنایع غذایی از علت بروز آن می‌گوید: «‌مصرف این مواد باعث می‌شود اکسیداسیون سلولی در بدن افزایش پیدا کند. از طرفی، ما در سلول‌های بدن ترکیباتی داریم که مانع اسیداسیون سلولی می‌شود، مانند گلوتاتیون. اما اگر اکسیداسیون سلولی زیادی باشد، این چرخه برهم می‌خورد؛ چرا که مقدار گلوتاتیون آن‌قدر زیاد نیست که بتواند در برابر این حجم از اکسیداسیون سلولی مقاومت کند و عملکرد خودش را از دست می‌دهد. در چنین شرایطی، اولین آسیب ناشی از اکسیداسیون، پیر شدن سلول‌های بدن و بالا بردن عمر و سن بیولوژیک است.» عمادی، این توضیحات را تکمیل می‌کند. او معتقد است طی مصرف این مواد فوق‌فرآوری شده، فشاری مضاعف بر بدن وارد می‌شود و باعث شده تا بدن بیشتر از حد معمول کار کند: «‌و خب روشن است که کارکرد زیادتر از حالت معمول بدن، باعث پیری زودرس سلول‌ها می‌شود.»

فوق‌فرآوری‌ها علیه سلامت

 «‌طی فرآیند فرآوری و به طبع آن، فوق‌فرآوری شدن، اسیدهای چرب سیس به اسیدهای چرب ترانس تبدیل می‌شود و با این‌که غیراشباع هستند اما این نوع اسیدها، ۵/۲ تا ۳ برابر بیشتر از حالت عادی، سلامت قلب و عروق را به خطر می‌اندازند.‌» این را دکتر نجاتیان می‌گوید. آن‌طور که او توضیح می‌دهد آنچه باعث خطرآفرینی این مواد غذایی در بدن می‌شود، التهاب است:«اغلب اجزایی که در غذاهای فوق‌فرآوری شده مصرف می‌شود ‌باعث التهاب در بدن شده و بدیهی است که التهاب زیاد در بدن، باعث آسیب به کبد، کلیه، دیابت و سایر بیماری‌های مزمن می‌شود.»

موضوعی که مریم عمادی، متخصص تغذیه هم آن را تایید می‌کند و می‌گوید: «‌چرا التهاب را در بدن زیاد می‌کند؟ چون به بدن فشار وارد می‌شود. در واقع بدن تلاش می‌کند در برابر مواد سمی که در این مواد موجود است ایمنی ایجاد کند و این فشار اضافی، موجب بروز التهاب در بدن می‌شود.»  این‌طور که عمادی توضیح می‌دهد محصولات فرآوری شده و فوق‌فرآوری شده، روی هورمون‌های بدن تأثیر می‌گذارد و تعادل هورمونی را برهم می‌ریزد، شاخص گلیسمی بالا می‌رود و فرد به دیابت بالا دچار می‌شود. چربی‌های ترانس این مواد، بیماری‌های قلبی به همراه دارد و آزاد شدن رادیکال آزاد طی مصرف آنها، باعث بروز انواعی از سرطان‌ها می‌شود. 

کنترل‌شده و به اندازه

«فرزند من ناگت خیلی دوست دارد؛ یعنی نباید اصلا بخورد؟» این یکی از شایع‌ترین دغدغه‌های والدین، برای انتخاب مواد غذایی مورد نیاز فرزندان‌شان است؛ موادی که مزه خوبی دارند، شور، چرب‌ و پر ادویه هستند و با یک غذای سالم و پر از حبوبات فرق دارند.

در واقع فرآوری اتفاق‌افتاده روی دانه‌های ذرت، برنج، گندم و... طعم آنها را متفاوت کرده و عادت غذایی بدی در کودکان و نوجوانان ایجاد کرده است؛ چنان‌که بسیاری از این مواد فوق‌فرآوری شده، وارد سفره غذایی آنها شده است اما دکتر نجاتیان و مریم عمادی، هردو به اهمیت «میزان مصرف» این مواد اشاره می‌کنند. عمادی می‌گوید: «‌میزان مصرف این مواد فوق‌فرآوری شده اهمیت دارند؛ برخی افراد گاهی مصرف می‌کنند و برخی دیگر به‌طور مستمر و روزانه این مواد را در رژیم‌غذایی‌شان جای داده‌اند؛ بدیهی است که مصرف مستمر آن می‌تواند آسیب‌هایی جدی بر سلامت انسان واردکند.» 
به نظر نجاتیان، در میان همه اتفاقات خطرزای زندگی، مانند آلودگی هوا، تغذیه نامناسب، اشعه، استرس و... بهتر است آنچه را که دست خودمان است و می‌توانیم تغییر بدهیم، جدی بگیریم‌ شاید نتوانیم مانع آلودگی هوا و اثرات آسیب‌زایش بر بدن شویم ولی می‌توانیم مواد غذایی سالمی انتخاب کنیم و حداقل یکی از موارد را اصلاح کرده و شرایط را به نفع خودمان تغییربدهیم.