محمد سعید قاسمی مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان و فعال حوزه هوش مصنوعی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره وضعیت ساختار و زیرساخت‌های هوش مصنوعی در کشور گفت: در حال حاضر تعدد ساختارها و متولیان مختلف در حوزه هوش مصنوعی باعث پراکندگی منابع مالی و انرژی سازمان‌ها، افراد و متخصصان این حوزه شده است. این تکثر باعث شده سازمان‌ها بیشتر وقت و انرژی خود را صرف رقابت و تثبیت جایگاه خود کنند تا توسعه و تحقق واقعی اهداف و سیاست های فناوری هوش مصنوعی در کشور.

لزوم وجود متولی واحد برای مدیریت هوش مصنوعی

مدیر عامل این شرکت فعال در حوزه هوش مصنوعی ضمن اشاره به اینکه وجود یک متولی واحد و برنامه‌ریزی هماهنگ، کلید موفقیت در تحقق اهداف هوش مصنوعی در کشور است، افزود: ما دارای ساختارهای متعددی در این حوزه هستیم به طوری که نهادهای مختلف مانند انجمن هوش مصنوعی، سازمان ملی هوش مصنوعی و کارگروه‌های متعددی مثل کارگروه هوش مصنوعی و نظام صنفی در این حوزه وجود دارند و هر کدام به صورت جداگانه بودجه و زیرساخت داشته و این موضوع باعث افت کارایی شده است.

استقبال از تشکیل ستاد هوش مصنوعی

مدیر فعال حوزه هوش مصنوعی تشکیل ستادی دولتی زیرمجموعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری استقبال کرد و گفت: تشکیل ستاد توسعه فناوری و کاربردی هوش مصنوعی می‌تواند موجب تمرکز سیاست‌ها و هماهنگی بیشتر در توسعه هوش مصنوعی شود. به نظر می رسد این اقدام، گامی مثبت در تخصیص بهینه بودجه و مدیریت منابع در حوزه هوش مصنوعی خواهد بود.

قاسمی در ادامه به اهمیت بکارگیری و پیاده سازی زیرساخت‌های فناوری و پردازشی اشاره کرد و گفت: زیرساخت‌ها نقش کلیدی در پیشرفت پروژه‌های هوش مصنوعی دارند، اما باید متناسب با نیازهای واقعی کشور و با مدیریت دقیق تامین شوند. هم‌اکنون برخی پروژه‌ها هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارند و بزرگنمایی بیش از حد نیاز در حوزه زیرساخت‌ می‌تواند موجب هدر رفت منابع گردد. به‌ طور مثال، در برخی موارد با طرح‌های شماتیک و کاردستی‌هایی غالبا غیر عملیاتی در حوزه هوش مصنوعی مواجه هستیم که نه کاربردی دارند و نه به بهبود معیشت مردم یا تقویت شبکه حاکمیتی کمک می‌کنند؛ با این حال بودجه‌ای به آن‌ها اختصاص یافته و محصولی تولید شده که فاقد کارایی لازم است و در نهایت پروژه رها شده و تمرکز به سمت پروژه دیگری یا به عبارت بهتر منابع مالی دیگر معطوف میگردد.

این فعال حوزه هوش مصنوعی تاکید کرد: تخصیص بودجه باید با برنامه‌ریزی دقیق و نظارت مستمر همراه باشد تا پروژه‌های عملیاتی و موثر و پر اولویت اجرایی شوند. بدون ارزیابی دقیق و تعیین معیارهای موفقیت، بودجه‌ها صرف پروژه‌های کم‌اثر می‌شود که نه تنها به ارتقا کیفی زندگی مردم کمکی نمی‌کند بلکه منابع مالی را نیز از بین میبرد.

وی ابراز امیدواری کرد که با تمرکز مسئولیت‌ها، ایجاد ساختار منسجم و تقویت زیرساخت‌ها، هوش مصنوعی بتواند نقش مهمی در زندگی مردم و توسعه اقتصادی کشور ایفا کند.

نیازهای پایه ای تری در هوش مصنوعی داریم

قاسمی با اشاره به تجربه عملیاتی شرکت‌ها در پروژه های هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: به طور مثال بودجه ای برای تولید مدل زبانی بزرگ ملی (اختصاری LLM-سامانه‌های هوش مصنوعی هستند که برای درک، تولید و پاسخگویی به زبان انسان طراحی شده‌اند) هزینه می شود در حالی که فعلا نیاز مبرمی به آن وجود ندارد. در همین راستا شرکت های بزرگی با همکاری برخی اپراتورها LLM های مختلف توسعه داده اند در حالی که هیچ کدام کارا و کاربردی نبوده اند و ما نیازمندی‌های پایه‌ای‌تر و با اولویت تری داریم. مخصوصا در حوزه توسعه خدمات پایه و هوشمند برای مناطق کمتر برخوردار کشور.

در برخی پروژه‌ها اصلا نیازی به زیرساخت های پیچیده نداریم

وی ادامه داد: برای مثال در حوزه سلامت، هوش مصنوعی می‌تواند به صورت چشمگیری در تله‌مدیسن به ما کمک کند بدون اینکه نیاز به زیرساخت‌های پردازشی پیچیده مانند GPU باشد. در این بخش، نیاز بیشتر به یک بازارگاه هوشمند است تا سخت‌افزارهای گران‌قیمت.

با هوش مصنوعی می توان اتلاف انرژی را کاهش داد

وی افزود در حوزه مدیریت مصرف انرژی و شبکه برق، حدود ۵۰ درصد انرژی تولید شده در مسیر انتقال و توزیع تلف می‌شود. با هوش مصنوعی می‌توانیم این ظرفیت اتلاف را به طور چشمگیری کاهش دهیم، که این موضوع هیچ نیازی به زیرساخت‌های پردازشی سنگین ندارد بلکه مربوط به هوشمندسازی فرآیندهای سازمانی و مدیریت بهتر منابع است.

شرکت‌ها نمی‌دانند بر اساس چه نقشه راهی باید فعالیت کنند

قاسمی همچنین به نبود برنامه‌ریزی منسجم و شفافیت در حوزه هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: متاسفانه سند تحول جامع و برنامه مشخصی در کشور وجود ندارد. شرکت‌های فعال نمی‌دانند بر اساس چه نقشه راهی باید فعالیت کنند و تخصیص بودجه‌ها نیز به درستی انجام نمی‌شود. اگر وضعیت به همین منوال ادامه یابد، ۱۰ سال آینده، هوش مصنوعی در کشور به جای توسعه واقعی، به شکلی ناکارآمد و پراکنده پیش خواهد رفت.

وی در ادامه درباره زیرساخت‌ها گفت: هرچند برای برخی فعالیت‌ها مانند به‌روزرسانی مدل‌های هوش مصنوعی نیاز به زیرساخت‌هایی مانند کارت‌های گرافیکی وجود دارد و معاونت علمی تسهیلاتی در این زمینه فراهم کرده، اما تمرکز بیش از حد روی زیرساخت‌های پیچیده در شرایطی که مسائل پایه‌ای و بنیادین کشور حل نشده، نادرست است. بنابرین باید برای توسعه کاربردهای هوش مصنوعی در زندگی روزمره مردم تلاش کنیم و نباید سراغ پیچیده‌ترین پروژه‌ها برویم.

اختلاف بین نهادهای فعال در حوزه هوش مصنوعی

وی بر ضرورت همکاری و هماهنگی میان سازمان‌های متولی تاکید کرد و گفت: متأسفانه بین نهادهای فعال در حوزه هوش مصنوعی اختلاف و کشمکش وجود دارد که این موضوع روند پیشرفت را کند کرده است.

قاسمی با اشاره به مشکلات هماهنگی بین نهادهای متولی گفت: وقتی جلسه‌ای با مسئولان برگزار می‌شود و برنامه‌ریزی برای تحقیق و توسعه انجام می‌دهیم، در عمل امکان پیشرفت نیست و این وضعیت، کار را در میان‌مدت به ضرر حوزه هوش مصنوعی و معیشت مردم خواهد کرد. البته بودجه‌هایی به شرکت‌ها داده می‌شود اما به دلیل تغییر مداوم رویکردها و نبود شفافیت، پروژه‌ها به نتیجه مطلوب نمی‌رسند.

فهرست خدمات از قبیل apiها و جزئیات فنی سکوی ملی هوش مصنوعی منتشر شود

مدیرعامل متین راه‌کارهای هوشمند ژینو افزود: به‌عنوان شرکت منتخب جهت اراءه خدمت در پروژه سکوی ملی هوش مصنوعی، لازم است معماری فنی پروژه‌ها و زیرساخت‌ها به‌طور کامل برای ما شفاف باشد و لیست apiها و جزئیات فنی نیز به‌صورت دقیق مشخص شود؛ در غیر این صورت، روند اجرا با کندی و مشکلات جدی روبه‌رو خواهد شد.

وی با تأکید بر نقش مهم معاونت علمی در توسعه زیرساخت‌ها و سکوهای هوش مصنوعی اظهار داشت: این ظرفیت وجود دارد که حتی به کشورهایی مانند تاجیکستان، افغانستان و عراق و حتی کشورهای عضو gcc نیز خدمات و سرویس ارائه شود، اما نکته کلیدی این است که همه دستگاه‌ها و نهادها باید با همدلی و هماهنگی عمل کنند تا پروژه‌ها به‌درستی پیش بروند.