خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- حامد عرب زاده: لاک‌پشت پوزه‌عقابی یکی از گونه‌های بسیار ارزشمند و در معرض خطر انقراض است که در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در رده «به‌شدت در معرض خطر» (CR) قرار دارد.

این گونه نادر که از لاک‌پشت‌های دریایی گرمسیری به شمار می‌رود، هر ساله در فصل بهار به سواحل شنی استان بوشهر بازمی‌گردد تا در بستر ماسه‌های گرم، تخم‌گذاری کند؛ فرآیندی طبیعی که استمرار آن، نشانه‌ای از سلامت اکولوژیکی منطقه و پایداری زنجیره حیات دریایی در خلیج فارس است.

در میان سواحل جنوبی ایران، جزایر خارگ و خارگو جایگاه ویژه‌ای در زیست‌شناسی لاک‌پشت پوزه‌عقابی دارند. این دو جزیره کوچک، اما استراتژیک، با برخورداری از سواحل آرام، ماسه‌ای و نسبتاً کم‌دست‌خورده، به‌عنوان یکی از معدود زیستگاه‌های فعال این گونه در شمال خلیج فارس شناخته می‌شوند.

گزارش‌های میدانی و مشاهدات داوطلبان محلی نشان می‌دهد که هر ساله با شروع اردیبهشت‌ماه، لاک‌پشت‌های ماده در تاریکی شب به سواحل جنوبی خارگو و برخی نواحی ساحلی خارگ بازمی‌گردند تا در خلوت ماسه‌ها، نسل خود را امتداد دهند.

تخم‌گذاری موفق در این جزایر، تنها یک رویداد زیستی نیست؛ بلکه نشانه‌ای است از آنکه هنوز بخشی از بستر طبیعی خلیج فارس، در برابر فشارهای انسانی و تغییرات اقلیمی، تاب‌آوری خود را حفظ کرده است. این در حالی است که بسیاری از زیستگاه‌های سنتی لاک‌پشت‌ها در دیگر نقاط جنوبی ایران به دلیل گردشگری بی‌ضابطه، تخریب زیستگاه‌ها، و نورهای مصنوعی از چرخه طبیعی تخم‌گذاری خارج شده‌اند.

خارگ و خارگو اکنون به آخرین سنگرهای تخم‌گذاری این گونه در منطقه شمالی خلیج فارس بدل شده‌اند. حفظ این سنگرها نیازمند توجه چندجانبه است؛ از ساکنان بومی گرفته تا مسئولان محیط زیست و نهادهای محلی. کاهش نورپردازی شبانه، محدودسازی رفت‌وآمد در مناطق حساس ساحلی، پاک‌سازی منظم سواحل از زباله‌های پلاستیکی و افزایش آگاهی عمومی، از جمله اقداماتی است که می‌تواند استمرار حضور این گونه را در جزایر تضمین کند.

حضور لاک‌پشت‌ها یک نشانگر اکولوژیکی است

سارا حیدری فعال محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: بازگشت سالانه لاک‌پشت‌ها به جزایری مثل خارگ و خارگو، چیزی فراتر از یک پدیده زیستی است؛ این بازگشت، شاخصی از سلامت نسبی بوم‌سازگان دریایی ماست. هر لانه‌سازی موفق در این سواحل یعنی هنوز بخشی از طبیعت در برابر فشارهای انسانی مقاومت می‌کند.

وی تاکید کرد: بر خلاف تصور، بسیاری از مردم محلی به‌خوبی ارزش حضور این لاک‌پشت‌ها را می‌دانند و در موارد متعددی دیده‌ایم که بومی‌ها با اطلاع‌رسانی به موقع، جان لاک‌پشت‌ها یا تخم‌های آن‌ها را نجات داده‌اند.

خارگو نقطه طلایی در حفاظت خلیج فارس

حسین رضازاده کارشناس محیط زیست دریایی، درباره وضعیت این جزیره گفت: خارگو به دلیل شرایط جغرافیایی خاص، بکر بودن سواحل جنوبی و محدودیت در تردد انسانی، یکی از کم‌نظیرترین نقاط برای تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها در تمام خلیج فارس است. هرچند هنوز برنامه‌ریزی‌های بلندمدت برای حفاظت پایدار از این منطقه نیاز به تقویت دارد.

وی خواستار تدوین طرح جامع حفاظت از جزایر زیستی خلیج فارس شد و افزود: وجود لاک‌پشت‌ها در خارگو فرصت مغتنمی برای توسعه فعالیت‌های علمی، زیست‌محیطی و حتی آموزش‌های بومی است. نباید اجازه دهیم این فرصت به واسطه بی‌توجهی از بین برود.

حفاظت از لاک‌پشت‌های دریایی

مدیرکل حفاظت محیط زیست بوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: استان بوشهر دارای جایگاهی ویژه در حفاظت از گونه‌های ارزشمند و در معرض تهدید لاک‌پشت‌های دریایی است و جزایر خارگ و خارگو نقش مهم و اثرگذاری در این چرخه زیستی ایفا می‌کنند.

عبدالرحمن مرادزاده افزود: سواحل نای‌بند، نخیلو، ام‌الگرم، دیّر و همچنین سواحل بکر و کم‌تردد جزایر خارگ و خارگو از مهم‌ترین مناطق تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های پوزه‌عقابی در کشور به‌شمار می‌روند که سالانه میزبان بازگشت طبیعی این گونه برای زادآوری هستند.

حفاظت از لاک‌پشت‌های دریایی، صرفاً اقدامی در راستای حمایت از یک گونه خاص نیست، بلکه گامی کلیدی برای حفظ سلامت زیست‌بوم‌های دریایی و توازن اکولوژیک خلیج فارس است مرادزاده با اشاره به جایگاه جهانی این گونه گفت: لاک‌پشت پوزه‌عقابی یکی از گونه‌های بسیار ارزشمند و با قدمتی چندین میلیون‌ساله است که در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در رده «به‌شدت در معرض خطر» قرار دارد. این گونه هر سال در فصل بهار برای تخم‌گذاری به سواحل شنی و نسبتاً دست‌نخورده استان، از جمله جزایر خارگ و خارگو، بازمی‌گردد.

وی خاطرنشان کرد: این زیستگاه‌ها با تلاش شبانه‌روزی محیط‌بانان، کارشناسان و مشارکت جوامع محلی به پناهگاهی امن برای این گونه تبدیل شده‌اند. شناسایی محل‌های لانه‌سازی، پایش شبانه‌روزی در جزایری مانند خارگو، و کاهش تهدیدات انسانی از جمله برنامه‌های حفاظتی جاری در استان بوشهر است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست بوشهر ادامه داد: تعامل سازنده‌ای میان نهادهای دانشگاهی، تشکل‌های محیط زیستی، بومیان و کارشناسان برای اجرای طرح‌های حفاظت از لانه‌ها در خارگ و خارگو ایجاد شده و نتایج مثبتی در کاهش تهدیدات و افزایش نرخ بقای نسل این گونه به دنبال داشته است.

مرادزاده تصریح کرد: امسال نیز، در چارچوب برنامه عمل ملی حفاظت از لاک‌پشت‌های دریایی، اقدامات پایشی و حفاظتی از اوایل اردیبهشت در کلیه زیستگاه‌های فعال استان از جمله خارگ و خارگو آغاز شده و انتظار می‌رود طی هفته‌های آینده، تعداد قابل توجهی از لانه‌ها در این جزایر شناسایی و تحت حفاظت قرار گیرد.

وی یادآور شد: حفاظت از لاک‌پشت‌های دریایی، صرفاً اقدامی در راستای حمایت از یک گونه خاص نیست، بلکه گامی کلیدی برای حفظ سلامت زیست‌بوم‌های دریایی و توازن اکولوژیک خلیج فارس است.

فراموش نکنیم که بقای لاک‌پشت‌های پوزه‌عقابی تنها به معنای حفظ یک گونه جانوری نیست؛ این گونه، شاخصی از سلامت عمومی اکوسیستم دریایی است. اگر خارگ و خارگو را دریابیم، خلیج فارس را دریافته‌ایم.

اکنون زمان آن است که این زیستگاه‌های کم‌نظیر، نه‌فقط در نقشه‌های جغرافیایی، بلکه در نقشه تصمیم‌گیری‌های محیط زیستی کشور نیز جایگاهی شایسته بیابند.