گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم _ مریم مرتضوی: اجازه در قرائت قرآن به معنای مجوزی است که استاد (شیخ مجیز) به شاگرد (مجاز) می‌دهد تا قرآن را از حفظ و با رعایت اصول تجوید به دیگران بیاموزد یا قرائت کند. این مجوز نشان‌دهنده این است که شاگرد توانسته است قرآن را به‌طور صحیح حفظ کرده و اکنون می‌تواند آن را به دیگران منتقل کند.

در واقع، اجازه یعنی استاد تأیید می‌کند که شاگرد به‌طور کامل به علم قرائت قرآن مسلط شده است و می‌تواند در این زمینه فعالیت کند. این فرآیند نشان‌دهنده انتقال صحیح علم و حفظ اصول دقیق قرائت قرآن است.

اجازات قرآن در گذر تاریخ

استاد احمد ابوالقاسمی درباره تاریخچه اجازات قرآن می‌گوید: مفهوم اجازات قرآن به دوران پیامبر اسلام (ص) برمی‌گردد. هرچند اصطلاح «اجازه» به‌صورت امروزی در زمان پیامبر وجود نداشت، اما پیامبر (ص) قرائت برخی از صحابه را تأیید می‌کردند و از آن‌ها می‌خواستند که قرآن را برای دیگران بخوانند. این تأییدها به نوعی به‌عنوان اجازه برای تدریس قرآن به‌حساب می‌آمد.

در یکی از روایات آمده است که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «قرآن را از چهار نفر بگیرید: عبدالله بن مسعود، سالم، معاذ و أبی بن کعب». این یعنی پیامبر (ص) به این افراد اجازه داده بودند که قرآن را به دیگران آموزش دهند یا قرائت کنند.

استاد قرائت قرآن تصریح می‌کند: با گذشت زمان، واژه «اجازه» به صورت رسمی برای تأیید قرائت قرآن وارد دایره علمی اسلام شد و در قرن سوم هجری، هم‌زمان با تدوین کتاب‌های قرائات قرآن، استفاده از این اصطلاح رایج شد.

انواع اجازات قرآن

اجازه‌ها در قرائت قرآن به چند نوع مختلف تقسیم می‌شوند:

اجازه به یک روایت خاص: مانند اجازه به روایت حفص از عاصم.

اجازه به قرائات سبع: که از طریق کتاب شاطبیه شناخته می‌شود.

اجازه به قرائات عشر (ده‌گانه): که در کتاب‌هایی مانند «الدره المضیه» آمده است.

اجازه به قرائات بزرگ: که از طریق کتاب «طبیه النشر» روایت می‌شود.

چرا اجازه مهم است؟

اجازه در قرائت قرآن از چند جهت بسیار اهمیت دارد. از یک طرف موجب حفظ دقت و صحت در قرائت می‌شود. هر کسی که بخواهد قرآن را به دیگران بیاموزد یا قرائت کند، باید از دقت و تسلط کافی برخوردار باشد.

اجازه از استاد به شاگرد، نشان‌دهنده این است که فرد توانسته است قرآن را با رعایت دقیق قواعد تجوید و حفظ تفاوت‌های آیات مشابه یاد بگیرد. این اطمینان به دیگران داده می‌شود که قرائت صحیح قرآن را از فردی که مجاز به تدریس آن است، دریافت می‌کنند.

حفظ اصالت و صحت قرآن هم ره‌آورد دیگر اجازه است. چون با توجه به این‌که قرآن متن مقدس و دینی است، هر گونه تحریف یا تغییر در قرائت آن می‌تواند اثرات منفی به همراه داشته باشد. اجازه، فرآیند کنترل‌شده‌ای است که اطمینان حاصل می‌کند قرائت و یادگیری قرآن به‌درستی انجام می‌شود و از انحرافات جلوگیری می‌کند.

در عین حال موجب انتقال صحیح علم می‌شود، به این معنا که اجازه نشان‌دهنده این است که شاگرد نه‌تنها قرآن را از حفظ می‌خواند، بلکه توانایی انتقال صحیح آن به دیگران را نیز دارد. این موضوع در حفظ سنت‌های قرآنی و ارتقای علمی جامعه اسلامی بسیار مهم است.

شرایط دریافت اجازه

استاد ابوالقاسمی با اشاره به شرایط دریافت اجازه تصریح می‌کند: برای اینکه فردی بتواند قرآن را به دیگران آموزش دهد یا از حفظ برایشان قرائت کند، باید شرایط خاصی داشته باشد. این فرد از یک سو باید عدالت داشته باشد و از سوی دیگر باید دارای دقت و تسلط (اتقان) باشد.

او خاطرنشان می‌گند: در واقع شخصی که می‌خواهد قرآن را به دیگران منتقل کند، باید از نظر اخلاقی و دینی معتبر باشد. به این معنا که نباید فاسق یا مرتکب گناهان آشکار باشد. این شرط به‌ویژه به این دلیل مهم است که قرآن به‌عنوان کتاب الهی، نباید به کسانی سپرده شود که شخصیت اخلاقی ضعیفی دارند.

همچنین شاگرد باید توانسته باشد قواعد تجوید، وقوف، ابتداء، و دیگر اصول قرائت قرآن را به‌طور علمی و عملی فراگیرد. او باید به اندازه‌ای مسلط باشد که قرآن را به‌درستی از حفظ بخواند و آن را به دیگران آموزش دهد.

پیامد عدم دریافت اجازه و تقلید در قرائت قرآن

اگر کسی بدون دریافت اجازه از استاد، قرآن را به دیگران آموزش دهد یا از حفظ برایشان قرائت کند، این عمل می‌تواند مشکلات جدی به همراه داشته باشد. یکی از مهم‌ترین مشکلات این است که فرد ممکن است قواعد صحیح تجوید و قرائت قرآن را رعایت نکند و در نتیجه قرائت او نادرست باشد. چنین فردی ممکن است آیات قرآن را به‌طور غلط تلفظ کند یا از نظر معنایی دچار اشتباه شود.

استاد ابوالقاسمی در این باره می‌گوید: در دین اسلام، حفظ دقت در قرائت قرآن بسیار مهم است؛ چرا که قرآن پیام‌های دقیق و مهمی دارد و هرگونه تغییر در این پیام‌ها می‌تواند باعث گمراهی افراد شود. بنابراین اجازه از استاد، نه‌تنها اعتبار علمی به فرد می‌دهد، بلکه مسئولیت بزرگتری را نیز به دوش او می‌گذارد.

چگونه اجازه نوشته می‌شود؟

نوشتن اجازه به‌طور معمول شامل ذکر نام استاد و شاگرد، نوع قرائت و روایتی است که شاگرد به آن دست یافته است. استاد معمولاً شرح می‌دهد که شاگرد چگونه قرآن را به‌درستی حفظ کرده و بر اساس کدام قواعد و اصول آن را قرائت می‌کند. در پایان، استاد با مهر و امضای خود، این اجازه را تأیید می‌کند.

اهمیت شهادت شاهدان در اجازات

برخی از بزرگان قرائت قرآن بر این باورند که شهادت شاهدان، اگرچه از نظر فقهی الزامی نیست، اما برای اطمینان بیشتر و رفع هرگونه شبهه ضروری است. شاهدان می‌توانند حضور خود را تأیید کرده و این تأییدیه به رسمیت قانونی اجازه کمک می‌کند.

نکته دیگر مربوط به امور مالی و اقتصادی می‌شود. در گذشته، شیوخ قرائات از دریافت هدیه یا اجرت در ازای تدریس قرآن اجتناب می‌کردند تا هیچ‌گونه شائبه‌ای درخصوص نیت و انگیزه‌های فرد در تدریس قرآن پیش نیاید. امروزه نیز بسیاری از علما به این مسئله تأکید دارند که گرفتن پول یا هدیه در ازای تدریس قرآن باید به‌طور کامل اجتناب شود.

بنابراین اجازه در قرائت قرآن نه تنها به معنای تأیید توانایی فرد در قرائت صحیح قرآن است، بلکه مسئولیتی بزرگ بر دوش او می‌گذارد. اطمینان از صحت قرائت قرآن و انتقال دقیق آن به دیگران، نیازمند دریافت اجازه از استاد معتبر است. در غیر این صورت، خطرات جدی در خصوص انحراف در قرائت قرآن وجود دارد که می‌تواند موجب گمراهی افراد شود.

این سنت نه‌تنها به حفظ اصالت قرآن کمک می‌کند، بلکه به‌عنوان یک نهاد علمی و دینی، راهی برای تضمین کیفیت و دقت در انتقال این پیام الهی به نسل‌های آینده است.

انتهای پیام/