خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - فاطمه سعادتیان نیک: حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاعر بزرگ ایرانی، با سرودن شاهنامه، یکی از مهم‌ترین آثار حماسی جهان را خلق کرد و نقشی بی‌بدیل در حفظ و اعتلای زبان و فرهنگ ایران ایفا نمود. روز بزرگداشت فردوسی، فرصتی برای بازخوانی اندیشه‌های این شاعر نامدار و توجه بیشتر به جایگاه شاهنامه در فرهنگ ملی است. در این گزارش، با چند استاد دانشگاه و فردوسی پژوه درباره اهمیت فردوسی، پیام‌های شاهنامه و ضرورت توجه به میراث او گفت‌وگو کرده‌ایم.

فردوسی، نگهبان زبان و فرهنگ ایران

محمدعلی اسلامی، استاد ادبیات فارسی و پژوهشگر شاهنامه، در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: فردوسی با شاهنامه، زبان فارسی را از خطر نابودی نجات داد. در زمانی که زبان فارسی تحت فشار زبان عربی قرار داشت و هویت ایرانی در معرض آسیب بود، فردوسی با همت و دلسوزی بی‌نظیر، شاهنامه را خلق کرد تا زبان و فرهنگ ایرانی بماند. او نه تنها از واژگان فارسی بهره برد، بلکه سعی کرد ساختار و روح زبان را نیز حفظ کند.

این استاد ادبیات فارسی و پژوهشگر شاهنامه افزود: اگر امروز ما هنوز به زبان فارسی سخن می‌گوئیم و ادبیات کهن خود را داریم، بخش عمده‌ای از این میراث را مدیون فردوسی هستیم. شاهنامه، فقط یک کتاب شعر نیست، بلکه گنجینه‌ای از تاریخ، اسطوره، اخلاق و خرد ایرانی است. فردوسی با روایت پهلوانان و اسطوره‌ها، به ما یادآوری می‌کند که ریشه‌هایمان را فراموش نکنیم.

شاهنامه؛ حماسه ملی و آموزگار اخلاق

در این گزارش همچنین مهناز صادقی، فردوسی‌شناس و استاد دانشگاه با تاکید بر جنبه‌های تربیتی شاهنامه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: بخش مهمی از شاهنامه، آموزش اخلاق و ارزش‌های انسانی است. فردوسی در کنار روایت حماسی و پهلوانی، به مسائلی مانند وفاداری، شجاعت، خردورزی و دادگری توجه ویژه دارد. بسیاری از داستان‌های شاهنامه، الگویی برای زندگی سالم و انسانی‌اند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: امروز که جامعه با چالش‌های اخلاقی و اجتماعی مواجه است، بازگشت به آموزه‌های شاهنامه می‌تواند راهگشا باشد. فردوسی با زبان شعر، ارزش‌های انسانی را ماندگار کرده و به ما می‌آموزد که چگونه در برابر دشواری‌ها استوار بمانیم و به عدالت پایبند باشیم.

وی همچنین خاطرنشان کرد: متأسفانه گاهی شاهنامه فقط به عنوان یک کتاب تاریخی یا افسانه‌ای دیده می‌شود، در حالی که این اثر، دریچه‌ای به روح و اندیشه ایرانی است. باید شاهنامه را بیشتر به کودکان و نوجوانان معرفی کنیم تا نسل جدید با میراث فردوسی پیوند یابد.

فردوسی؛ شاعر صلح و همبستگی

رضا کرمی، استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر شاهنامه، با اشاره به پیام‌های انسانی فردوسی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: در میان نبردها و حماسه‌آفرینی‌های شاهنامه، صلح و دوستی جایگاهی ویژه دارد. فردوسی بنیان فرهنگ ایرانی را بر خرد، مدارا و پرهیز از کینه‌جویی بنا نهاده است. او بارها در شاهنامه از سرنوشت تلخ جنگ و پیامدهای ویرانگر آن سخن می‌گوید.

استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر شاهنامه افزود: نکته مهم دیگر این است که فردوسی هیچ‌گاه دچار تعصب قومی یا نژادی نمی‌شود. او ایران را خانه همه اقوام و مردمانی می‌داند که در طول تاریخ برای این سرزمین کوشیده‌اند. این نگاه، امروز می‌تواند الگویی برای وحدت و همبستگی ملی باشد.

وی تاکید کرد: فردوسی نه فقط برای ایرانیان، بلکه برای همه ملت‌هایی که به فرهنگ و زبان خود اهمیت می‌دهند، الهام‌بخش است. ما باید با پاسداشت یاد او و ترویج شاهنامه، پیام‌های انسانی و جهانی این اثر را زنده نگه داریم.

شاهنامه، منبع الهام هنرمندان و پژوهشگران

الهام شفیعی، پژوهشگر ادبیات حماسی و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: شاهنامه همواره الهام‌بخش هنرمندان، نویسندگان و پژوهشگران بوده است. از نقاشی و نگارگری گرفته تا تئاتر، سینما و حتی موسیقی، هنرمندان ایرانی و غیرایرانی از داستان‌ها و شخصیت‌های شاهنامه بهره برده‌اند. این اثر چنان غنی است که هر نسل می‌تواند برداشت و الهام تازه‌ای از آن داشته باشد.

پژوهشگر ادبیات حماسی و عضو هیئت علمی دانشگاه هنر افزود: امروز هم، اگرچه شیوه بیان هنری تغییر کرده، اما شاهنامه هنوز منشأ خلاقیت و نوآوری است. باید این میراث را زنده نگه داریم و با زبان هنر و رسانه‌های جدید، آن را به نسل‌های آینده منتقل کنیم.

بزرگداشت فردوسی، تنها یادآوری یک شاعر بزرگ نیست، بلکه فرصتی برای تعمق دوباره در ارزش‌های فرهنگی و هویتی ایران است. استادان دانشگاه و فردوسی‌پژوهان تاکید دارند که شاهنامه، فراتر از یک اثر ادبی، گنجینه‌ای از زبان، اخلاق، تاریخ و خرد ایرانی است. حفظ و معرفی این میراث به نسل جدید، وظیفه‌ای ملی است و پاسداشت یاد فردوسی، پاسداشت زبان و فرهنگ ایرانیان است.