بررسی‌ها حاکی از آن است که برخی از مونتاژکاران عمدتا تمرکز خود را بر محصولاتی گذاشته‌اند که دارای کمترین میزان داخلی‌سازی هستند؛ موضوعی که عملا اهداف اولیه سیاستگزاران را زیر سوال می‌برد.

بر اساس گزارش سازمان توسعه تجارت، مجموع ارزبری حوزه خودرو و نیرو محرکه در سال ۱۴۰۳ به‌رقم خیره‌کننده ۱۱ میلیارد و ۳۶۸ میلیون‌دلار رسید. این رقم، نسبت به‌سال ۱۴۰۲ که حدود ۱۰ میلیارد و ۸۵ میلیون دلار بود، رشد ۱۲ درصدی را نشان می‌دهد. چنین افزایشی در شرایطی رخ داده که اقتصاد ایران همچنان با محدودیت‌های ارزی، تحریم‌های بین‌المللی و نوسانات شدید بازار ارز دست‌وپنجه نرم می‌کند.

علاوه‌بر این، آمار تجارت کشور نشان می‌دهد ارز تخصیص‌یافته برای خودروهایی که داخلی‌سازی ۲۰ تا ۳۰‌ درصد دارند، ۴۳‌ درصد کاهش یافته؛ اما در مقابل ارز اختصاص‌یافته برای خودروهایی با داخلی‌سازی کمتر از ۲۰ درصد، به‌میزان قابل ‌توجه ۲۴۲‌ درصد رشد داشته است. این در شرایطی است که طی سال‌های گذشته سیاستگزاران بارها اعلام کرده بودند که مونتاژکاران باید به‌سمت داخلی‌سازی بیشتر حرکت کنند.

به‌عبارت دیگر خودروسازان خصوصی با مونتاژ خودروهایی که داخلی‌سازی کمتری دارند، می‌توانند ارز بیشتری بگیرند و علاوه‌بر آن از تسهیلات تعرفه‌ای هم استفاده کنند.

تعرفه واردات خودرو کامل بسیار بیشتر از واردات قطعات خودروهای مونتاژی است. به‌طوری که سال گذشته تعرفه واردات خودرو حدودا ۴۰‌ درصد بود، اما تعرفه واردات تجهیزات تولید بسیار ناچیز بود.

در سال جدید حتی این شکاف افزایش نیز یافته است؛ چراکه طبق قانون بودجه سال ‌جاری، واردات خودرو با تعرفه ۱۰۰ درصدی انجام می‌شود؛ اما تعرفه واردات تجهیزات به ۲‌ درصد رسیده است.

در همان بازه زمانی که قانون بودجه سال ۱۴۰۴ تحت بررسی بود، بازوی پژوهشی مجلس نسبت به این موضوع اخطار داد. مرکز پژوهش‌ها هشدار داده بود که هدف از تصویب این قانون کاهش حقوق ورودی ماشین‌آلاتی است که در خطوط تولید مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ اما در سال ۱۴۰۲ بسیاری از قطعات اولیه تولیدی مانند قطعات منفصله خودرو و لوازم‌خانگی از تخفیف‌های موضوع این بند بهره برده‌اند. موضوعی که بازوی پژوهشی مجلس به آن اشاره کرده، می‌تواند یکی از علل تمایل به مونتاژ با داخلی‌سازی پایین باشد؛ چراکه اگر یک فعال اقتصادی خودرو را به‌صورت کامل وارد کشور کند، باید صددرصد تعرفه پرداخت کند؛ اما اگر همان خودرو را به‌صورت پک‌های بزرگ وارد کرده و در داخل کشور آن‌ها را مونتاژ کند، از تعرفه ۲ درصدی بهره می‌برد.

از طرفی یک عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس گفت: «بی‌تردید تعرفه‌گذاری خودروهای وارداتی نباید به‌گونه‌ای باشد که تمام خودروهای وارداتی لوکس محسوب شوند و واردات آن‌ها تنها برای افراد متمول امکان‌پذیر باشد و تبعیض فاحش در کشور ایجاد کند.»

وی در انتقاد به عدم‌حذف قیمت‌گذاری دستوری خودروهای وارداتی گفت: «برابر با قانون برنامه پنج‌ساله هفتم پیشرفت، بودجه‌های سنواتی و طرح‌هایی که در مجلس در جهت ساماندهی بازار خودرو ارائه شده است، قانون واردات خودرو برای تامین رفاه و امنیت مردم و کاهش آمار مصرف سوخت و پیشگیری از آلایندگی تصویب شد و تدوین آیین‌نامه لازم برای اجرای آن را به وزارت صنعت، معدن و تجارت موکول کردیم که با تعرفه‌ای که به نفع مردم و واردکنندگان باشد، آماده شود.»

نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: «تعیین قیمت هم نباید به‌گونه‌ای باشد که برای واردکنندگان صرفه اقتصادی نداشته باشد و افرادی که در این عرصه فعالیت می‌کنند، از سود متعارفی برخوردار نشوند. درعین حال قیمت‌گذاری‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که بتوانیم هم خودروهای فعال در ناوگان حمل‌ونقل عمومی را اصلاح کنیم و هم تمام افراد علاقه‌مند به‌واردات خودرو بتوانند حداقل یک مدل خودرو را که متناسب با توان مالی آن‌ها باشد، وارد کشور کنند.»

ریزش قیمت وارداتی‌ها

خودروهای داخلی روز گذشته رشد بهای یک تا ۴۰ میلیون‌تومانی را تجربه کردند. جایی که ساینا S اتومات (۱۴۰۳) با ۴۰ میلیون‌تومان افزایش ۶۶۲ میلیون‌تومان، دنا پلاس توربو ۶ دنده (۸۵ گانه) (۱۴۰۴) با ۱۵ میلیون‌تومان افزایش ۹۶۵ میلیون‌تومان، پژو ۲۰۷ اتومات (۸۵ گانه) (۱۴۰۳) با ۱۳ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۱۵ میلیون‌تومان، تارا اتومات V۴ (۱۴۰۴) با ۱۰ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۱۲۸ میلیون‌تومان، ری‌را (۱۴۰۴) با ۹ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۶۱۳ میلیون‌تومان و نیسان آپشنال (دریچه‌برقی) (۱۴۰۴) با ۷ میلیون‌تومان افزایش ۶۹۲ میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شدند.

همچنین در میان خودروهای مونتاژی شاهد افت بهای ۱۰ تا ۳۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که قیمت هایما S۷ پرو (۱۴۰۴) با ۳۰ میلیون‌تومان کاهش به‌یک‌میلیارد و ۸۸۰ میلیون‌تومان، فیدلیتی پرستیژ ۷ نفره (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان کاهش به ۳ ‌میلیارد و ۱۵۰ میلیون‌تومان، اکستریم VX (۲۰۲۳) با ۲۰ میلیون‌تومان کاهش به ۴ ‌میلیارد و ۸۳۰ میلیون‌تومان، فونیکس تیگو ۸ پرومکس اکسلنت (۱۴۰۳) با ۲۰ میلیون‌تومان کاهش به ۳ ‌میلیارد و ۵۰۰ میلیون‌تومان و کی‌ام‌سی X۵ (۱۴۰۴) با ۱۰ میلیون‌تومان کاهش به‌یک‌میلیارد و ۹۶۰ میلیون‌تومان رسید.

از طرفی در گروه خودروهای وارداتی شاهد افت بهای ۵۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که هیوندای کونا (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش ۴ ‌میلیارد و ۵۵۰ میلیون‌تومان، کیا K۵ توربو (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تـــــــومان کاهش ۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون‌تومان، نیسان سیلفی E-Power مکس‌ادیشن (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش ۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون‌تومان و هونــــــدا سیتی (۲۰۲۳) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش ۲ میلیارد و ۷۵۰ میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شدند.