مشکلات ساختاری در تامین اجتماعی، قوانین مالیاتی و سیاست‌های اقتصادی سال‌هاست به مانعی جدی برای تولیدکنندگان داخلی تبدیل شده است. این موانع، از فشارهای ناعادلانه تامین اجتماعی بر تولیدکنندگان تا اجرای ناقص معافیت‌های مالیاتی، شرایطی را به‌وجود آورده که بسیاری از فعالان صنعت‌خودرو و قطعه‌سازی را به مرز ناامیدی رسانده است. نبود سازوکار مدیریتی منسجم، تورم کمرشکن و قوانین ناکارآمد، چالش‌هایی هستند که برخلاف شعارهای حمایت از تولید، عملا به تعطیلی خطوط تولید و کاهش انگیزه سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی منجر شده‌اند. چنین فضایی بیش از هر زمان دیگری بازنگری اساسی در سیاست‌گزاری‌ها را می‌طلبد.

مشکلات تامین اجتماعی و اثرات آن بر تولیدکنندگان

سیدحسن خباز، مدیرعامل شرکت مهندسی برازش و عضو انجمن صنایع همگن نیروی محرکه و قطعه‌سازان خودرو به بررسی مشکلات بی‌شمار تولیدکنندگان در صنعت‌خودرو و قطعه‌سازی پرداخت و با انتقاد از رویکرد سازمان تامین اجتماعی و با استناد به ماده ۳۶ قانون تامین اجتماعی در گفت‌وگو با «دنیای خودرو» بیان داشت: «طبق قانون، سازمان تامین اجتماعی موظف است در هر شرایطی خدمات خود را به کارگران ارائه دهد، حتی اگر کارفرما موفق به پرداخت حق بیمه آن‌ها نشده باشد. اما این قانون کاملا نادیده گرفته می‌شود و به محض کوچک‌ترین تاخیری، خدمات درمانی کارگران قطع می‌شود. حالا تصور کنید کارگر و خانواده‌اش نیاز به خرید دارو یا مراجعه به پزشک دارند و نمی‌توانند چنین کنند. آیا این رفتار شایسته سازمانی است که شعار حمایت از حقوق کارگر را می‌دهد؟»

این مدیر قطعه‌ساز با اشاره به این‌که تامین اجتماعی با روش‌های مختلف فشارهای مضاعفی را به کارفرمایان وارد می‌کند، اضافه کرد: «ما تولیدکنندگان دائما با کمبود منابع مالی مواجهیم و مجبوریم بین زنده نگه‌ داشتن تولید و پرداخت حقوق کارگران یکی را انتخاب کنیم. اگر مواداولیه و ابزارآلات نخریم، تولید متوقف می‌شود و کارگران از کار بیکار می‌شوند. اگر هم حقوق کارگران را پرداخت نکنیم، بیمه‌شان قطع می‌شود و نارضایتی ایجاد می‌شود. این دوراهی دردناک، چیزی است که کارفرماها همیشه با آن درگیرند.»

خباز با اشاره به اینکه این رفتارها از تامین اجتماعی نه‌تنها با اصول اخلاقی بلکه با منطق اقتصادی و اجتماعی نیز ناسازگار است ادامه داد: «ما بیش از ۶۰۰ کارگر داریم که حقوقشان به‌مراتب بیش از حداقل دستمزد است و از بسیاری کارخانه‌ها بیشتر پرداخت می‌کنیم. اما تامین اجتماعی هر روز دفاتر و قراردادهای ما را بررسی و با سرک کشیدن به حساب‌های ما، هزینه‌های غیرضروری تحمیل می‌کند. ما نمی‌دانیم این مبالغ اضافی بابت چیست و در نهایت به چه کسی می‌رسد. چنین رویه‌ای اعتبار سازمان را زیر سوال می‌برد.»

وی با لحنی انتقادی افزود: «وقتی پول بدون رضایت و بدون قانون از ما گرفته می‌شود، این کار مصداق ظلم است. مال حرامی که به این شکل وارد سیستم شود، به تعبیر علما آتش به مال است و آسیب جدی وارد می‌کند.»

ضررهای قوانین مالیاتی و معافیت‌هایی که اجرا نمی‌شوند

این عضو انجمن صنایع همگن نیروی محرکه و قطعه‌سازان خودرو به موضوع مالیات‌های سنگین و اجرای ناقص قوانین معافیت مالیاتی نیز اشاره کرد و این موضوع را یکی دیگر از موانع پیش روی تولید دانست و توضیح داد: «سازمان مالیاتی متاسفانه قوانین معافیت مالیاتی را که برای حمایت از مناطق محروم یا شرکت‌های توسعه‌ای تصویب شده، درست اجرا نمی‌کند. به‌عنوان مثال، شرکت ما که در شهرک صنعتی شکوهیه قم قرار دارد، باید از معافیت‌های مشخصی برخوردار باشد. همچنین طبق قانون، طرح‌های توسعه‌ای از مالیات معاف هستند. اما در عمل مشاهده می‌کنیم که این قوانین نادیده گرفته می‌شوند و باید مالیات‌های سنگینی پرداخت کنیم.»

وی افزود: «چنین رفتارهایی مستقیما بر هزینه‌های تولید تاثیر می‌گذارد و در نهایت، تنها مانع رشد تولیدکننده می‌شود. این اتفاق‌ها سرمایه‌گذاران را هم دلسرد می‌کند. چه توقعی داریم که سرمایه‌گذاری خارجی یا داخلی در این شرایط، حاضر به ورود به عرصه تولید باشد؟»

قوانین کار و نگاه صرفا جریمه‌محور
خباز با اشاره به تحلیل قوانین کار و نحوه نظارت ادارات کار گفت: «قوانین کار که باید پشتیبان کارفرما و کارگر باشند، امروز به ابزاری برای سنگ‌اندازی در مسیر تولید تبدیل شده‌اند. ادارات کار به‌جای کمک به کارفرمایان، اغلب به دنبال یافتن کوچک‌ترین نقص در امور اجرایی یا اداری کارخانه‌ها هستند تا جریمه اعمال کنند. این رویکرد نه‌تنها حمایتی نیست بلکه خود عامل دلسردی کارفرماها محسوب می‌شود.»

وی با اشاره به تجربه‌ای از مشکلاتش با اداره کار گفت: «در کارخانه ما کارگری کمتر از ۶ ماه مشغول کار بود. پس از رفتن، مدعی شد که دچار کمردرد شده و با یک نامه از پزشکی قانونی شکایت کرد. ما به دادگاه کشانده شدیم و نهایتا محکوم به پرداخت دیه شدیم. این داستان‌ها برای ما به یک چرخه خسته‌کننده تبدیل شده است. شما این وضع را تصور کنید؛ درحالی که تولیدکننده تمام تلاشش را می‌کند تا چرخه تولید را حفظ کند، همین شکایت‌ها و مشکلات، وقت و هزینه او را تلف می‌کند.»

اقتصاد ناکارآمد و ترکیب تورم با فساد ساختاری

این عضو انجمن صنایع همگن نیروی محرکه و قطعه‌سازان خودرو در ادامه صحبت‌های خود به موضوع کلی‌تر اقتصاد کشور پرداخت و گفت: «واقعیت این است که تولید در ایران امروز با موانع ساختاری بزرگی روبه‌رو است. یکی از این موانع، تورم بی‌امان و افزایش نرخ ارز است. گمرک، استاندارد و اتاق بازرگانی همگی هزینه‌های سنگینی از تولیدکننده می‌گیرند؛ آن هم بر اساس نرخ ۷۰ هزار تومانی ارز. این هزینه‌ها به‌طور مستقیم باعث گران‌تر شدن تولید می‌شود و مشکلات تازه‌ای برای تولیدکننده ایجاد می‌کند.»

وی درباره پیامدهای تورم و فساد توضیح داد: «وقتی تورم داریم، همه می‌خواهند از این شرایط سود ببرند. فردی ترجیح می‌دهد بدهی‌اش را دیرتر تسویه کند تا سود بیشتری به جیب بزند. دیگری دست به کلاهبرداری می‌زند و با خود می‌گوید نهایتا چند سالی در زندان می‌ماند، اما سودش را کرده است. این مشکل نه‌تنها تولید را نابود می‌کند بلکه اقتصاد کل کشور را در چرخه‌ای معیوب قرار می‌دهد.»

ضعف مدیریت و نبود دکترین اقتصادی منسجم

خباز عدم وجود انسجام در مدیریت اقتصادی کشور را یکی از عوامل اصلی مشکلات فعلی دانست و گفت: «ما در کشور به یک دکترین اقتصادی ساده و مشخص نیاز داریم، اما متاسفانه وزرا و نهادهای مربوطه هیچ همگرایی با یکدیگر ندارند. وزیر صمت یک حرف می‌زند، وزیر اقتصاد حرف دیگری می‌زند و در نهایت هم هیچ سازوکاری برای هماهنگی میان این وزارتخانه‌ها وجود ندارد. اگر همین‌طور پیش برویم، حتی اگر بهترین مذاکرات خارجی با آمریکا یا کشورهای دیگر هم انجام شود، نمی‌توانیم از نتایج آن بهره کافی ببریم.»

وی با اشاره به این‌که قوانین ما ظرفیت استفاده از سرمایه‌گذاری‌های کلان را ندارند، اضافه کرد: «اگر فردا بخواهیم ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کنیم، ابتدا باید از خود بپرسیم آیا زیرساخت‌های مدیریتی و سیستم قضایی برای استقبال از این حجم سرمایه آماده است؟ با این حجم قوانین قدیمی و ضدتوسعه که در کشور وجود دارد، چطور انتظار داریم فضای کسب‌وکار رونق بگیرد؟»

با عشق به تولید، چالش‌ها را به جان می‌خریم

عضو انجمن صنایع همگن نیروی محرکه و قطعه‌سازان خودرو از سختی‌ها و رنج‌های مسیر تولید سخن گفت و تاکید کرد: «همچنان به کار خود ادامه خواهیم داد و وقتی می‌بینیم ۱۰۰ نفر مشغول به کار هستند یا توانسته‌ایم با یک محصول تولیدی، جلو خروج ارز از کشور را بگیریم، به‌رغم تمام مشکلات حس افتخار می‌کنیم. ما عاشق کشورمان هستیم و تولید را ادامه می‌دهیم؛ با این امید که شاید در آینده اوضاع بهتر شود.»

وی افزود: «ما به خاطر مملکت‌ و مردم عزیز تلاش می‌کنیم. امیدوارم این سختی‌ها باعث شود در دنیای دیگر جای بهتری برایمان فراهم شود.»