قطعی آب، زندگی بسیاری از مردم را مختل کرده است. این قطعی‌ها کمابیش در بیشتر استان‌ها گزارش شده که استان تهران هم از این قاعده مستثنی نیست. واکنش مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران به قطعی مکرر آب، اجبار مردم به خرید پمپ آب است.

محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب‌ و فاضلاب استان تهران، در برنامه‌ای تلویزیونی مدعی شد که در تهران گزارش بی‌آبی وجود ندارد. پس از مشخص شدن گزارش‌های مردمی مبنی بر قطعی آب در تهران عنوان کرد: به دلیل کاهش فشار، آب طبقات دوم به بالا را نمی‌توان تامین کرد. این افراد باید مخزن و پمپ خریداری کنند.

وی توضیح داد: وقتی برق قطع شود، پمپ هم از کار می‌افتد. باید شیر برگشتی وجود داشته باشد که در صورت قطعی برق، آب با فشار طبیعی به طبقات دوم و بالاتر برسد.

او در واکنش به پیامک‌های قطعی آب عنوان کرد: تمامی افراد در طبقه دو و بالاتر ساکن هستند. کشور باید خود را با خشکسالی سازگار کند، چراکه آب وجود ندارد. باید با فشار کم در شبکه، کمبود آب مدیریت شود تا بتوان نیازهای مردم را برآورده کرد.

تحمیل خرید پمپ به مردم

مدیرعامل آبفای تهران به جای تضمین کاهش کمبود آب به مردم، افراد را به سازگاری با خشکسالی از طریق خرید پمپ تشویق کرده است. پمپ‌های مذکور در حال حاضر نیز در بسیاری از خانه‌ها یافت می‌شوند. دلیل این امر، فشار پایین آب است.

بسیاری از مردمی که در طبقات دوم و بالاتر زندگی می‌کنند، در حال حاضر هم به دلیل فشار پایین آب از پمپ استفاده می‌کنند. بسیاری از همین پمپ‌های مذکور به دلیل قطعی‌های مکرر برق سوخته‌اند و هزینه‌های بسیاری برای مردم تراشیده‌اند.

پمپ 17 میلیونی!

بررسی‌های تجارت‌نیوز از سایت‌های دیجی‌کالا و ترب نشان می‌دهند که قیمت پمپ آب خانگی از یک میلیون و 600 هزار تومان تا 17 میلیون و 450 هزار تومان متغیر است. پمپ‌های آب با توان نیم اسب بخار و یک اسب بخار به‌ترتیب تا سه میلیون و 100 هزار تومان و شش میلیون و 145 هزار تومان عرضه می‌شوند.

از سوی دیگر، قیمت پمپ‌های آب با توان دو اسب بخار تا 17 میلیون و 450 هزار تومان نیز می‌رسد. لازم به ذکر است که برای خانه‌هایی با چهار تا پنج طبقه به‌طور عمده به پمپ‌هایی با توان یک اسب بخار نیاز است.

در کنار پمپ، مخزن آب هم نیاز است. بررسی‌های تجارت‌نیوز از سایت‌های دیجی‌کالا و ترب نشان می‌دهند که قیمت مخزن‌های 500 لیتری که به‌طور عمده برای خانه‌های سه یا چهار طبقه‌ای استفاده می‌شوند، از سه میلیون تا پنج میلیون متغیر هستند.همچنین قیمت مخزن 1000 لیتری برای خانه‌هایی بیشتر از چهار طبقه، از چهار میلیون و 300 هزار تومان تا 9 میلیون و 365 هزار تومان متغیر است.

حال با توجه به این قیمت‌ها باید گفت که مدیرعامل آبفای تهران، خرید پمپ و مخزن را به یک اجبار تبدیل کرده است و از کاهش فشار آب در تهران خبر می‌دهد. این بدان معناست که فشار آب به‌مرور از شرایط کنونی بدتر هم می‌شود.

با اجبار مردم به خرید پمپ و کاهش فشار آب پایتخت، قطعی برق به قطعی آب گره می‌خورد. این موضوع که پیش‌تر بارها گزارش شده بود، با اقدام اخیر وزارت نیرو بیشتر هم می‌شود. پمپ‌های آب که وظیفه آبرسانی دارند با قطعی برق از کار می‌افتند و مردم هم از برق و هم از آب محروم می‌مانند.

کاهش فشار آب به زیر «2 بار»

فشار آب مقیاسی است که بر حسب آن، نیروی آب درون سیستم آبرسانی و لوله‌کشی سنجش می‌شود. واحد اصلی سنجش فشار آب «بار» است. بار نام یکایی برای کمیت فیزیکی فشار به‌شمار می‌رود. هر بار، نیروی لازم برای اوج گرفتن و ارتفاع آب تا متراژ 10 متر است.در مناطق پرتراکم شهری میزان فشار آب استاندارد ورودی به ساختمان بعد از کنتور نزدیک به دو بار است که تا ارتفاع حداکثر 20 متری را پوشش می‌دهد.

با توجه به مقررات نهادهایی مانند وزارت نیرو و سازمان آب و فاضلاب، استانداردی برای فشار آب تعیین شده است.فشار آب در خطوط شبکه‌های توزیع در شهرهای غیرمرتفع به طور متوسط در حدود دو بار است. اگر حداکثر فشار آب ساختمان دو بار در نظر گرفته شود، این فشار آب برای ساختمان‌های دو طبقه و ارتفاع حدود 20 متر مناسب است.

از این جهت در اوج مصرف فشار آب به‌طور عمده در طبقات سه و چهار به بالا، افت فشار آب مشاهده می‌شود.حال با توجه به اظهارات اخیر مدیرعامل آبفای تهران، فشار آب قرار است طوری تنظیم شود که طبقات دو و بالاتر نیاز به پمپ داشته باشند. این بدان معناست که فشار آب قرار است کمتر از دو بار شود.

سازگاری با خشکسالی یا تاوان سیاست‌های نادرست؟

توسعه نامتوازن کشاورزی و صنعت، مدیریت ناکارآمد منابع آبی و پایه‌گذاری اقدامات اشتباه در مورد منابع آبی از مهم‌ترین دلایل بروز بحران آب در ایران به‌شمار می‌رود.از سوی دیگر، تغییرات اقلیمی باعث کاهش بارندگی‌ها و افزایش دما شده که این مسئله شرایط را بحرانی‌تر کرده است. اما نکته مورد توجه آن است که مدیرعامل آبفای تهران درحالی مردم را به سازگاری با خشکسالی سوق می‌دهد که ریشه‌های ساختاری و مدیریتی بحران آب را فراموش کرده است.

یکی از عوامل اصلی تشدید بحران آب در ایران، سدسازی‌های غیراصولی و فاقد پیوست‌های زیست‌محیطی است. بخش زیادی از سدهای ساخته‌شده نه در خدمت تامین آب شرب مردم، بلکه با هدف تامین آب برای کشاورزی یا صنایع آب‌بر مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند.

این رویکرد نه‌تنها کمکی به رفع مشکل کم‌آبی نکرده، بلکه توسعه‌ای ناپایدار را در استان‌هایی رقم زده که به‌طور طبیعی ظرفیت آبی لازم را نداشتند.آن‌طور که کاوه مدنی، امیر آقاکوچک و علی میرچی، پژوهشگران و فعالان زیست‌محیطی، در مقاله‌ای تحت عنوان «خشکسالی اقتصادی-اجتماعی ایران» توضیح داده‌اند، حجم عظیم سدسازی عاری از عواقب نبوده است. آب‌گیری بسیاری از مکان‌های تاریخی، جابه‌جایی جمعیت، تغییرکاربری اراضی، رسوب و … ازجمله عواقب شناخته‌شده سدسازی در ایران هستند.

مطابق این مقاله، شتاب در توسعه صنعتی و کشاورزی پس از جنگ . این در حالی است که همچنان کشور شاهد توسعه صنایع پرمصرفی مانند فولاد و پتروشیمی در مناطقی مانند استان فارس است که مردم آن با کمبود شدید آب مواجه‌اند.

با توجه به یافته‌های مقاله خشکسالی اقتصادی-اجتماعی ایران، کشور در تلاش بود تا استقلال خود را در طول جنگ هشت ساله با عراق و تحت فشار تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی متعدد به اثبات برساند. در تعجیل برای بازسازی زیرساخت‌ها و توسعه فناوری، توجه کمتری به اثرات محیط‌زیستی طولانی‌مدت شد.
این موارد، ضعف برنامه‌ریزی منابع آب و نبود نگاه یکپارچه و پایدار در سیاست‌گذاری‌های کلان را نشان می‌دهند.

پیش‌تر معصومه اشتیاقی، عضو انجمن دیپلماسی آب ایران، عنوان کرد: وضعیت کنونی کم‌آبی در ایران به‌سبب موارد بسیاری رخ داده است. از این موارد می‌توان رشد جمعیت، توسعه اقتصاد آب‌محور، خشک‌سالی‌های شدید و طولانی، تغییرات آب‌وهوایی، آلودگی‌ها و تخریب منابع طبیعی را عنوان کرد.

او ادامه داد: همچنین استفاده ناکارآمد از آب در کشاورزی، مدیریت ضعیف منابع آب، گسترش زیرساخت‌هایی به بهانه توسعه (مانند سدسازی، طرح‌های انتقال آب، ساخت‌وساز در بستر رودخانه‌ها) و… از دیگر موارد وضعیت کنونی کشور هستند.

با توجه به موارد بیان‌شده، صرفه‌جویی در مصرف آب از سوی مردم گرچه اقدامی مهم و ارزشمند است، اما کافی نیست. نبود اقدامات زیرساختی و تشویق مردم به صرفه‌جویی و سپس قطع آب آنها، نوعی تنبیه مردم به‌شمار می‌آید.

مردم تاوان سیاست‌های زیرساختی اشتباه را می‌دهند

سدسازی‌های غیراصولی، توسعه صنایع آب‌بر در مناطق کم‌آب و سیاست‌های خودکفایی کشاورزی اثرات فراوانی بر تشدید بحران آب در کشور داشته‌اند. مواردی که پیش‌تر بیان شد، نتیجه اقدامات مسئولان بوده است و مردم نقشی در شکل‌دهی به آن نداشتند.

از این رو، نباید بار اصلی حفاظت از منابع آبی تنها بر دوش شهروندان باشد، در حالی‌که تصمیم‌گیری‌های کلان و زیرساختی در تعارض با اصول توسعه پایدار و عدالت بین‌نسلی عمل می‌کنند.

فرهنگ‌سازی برای مصرف صحیح آب ضروری است، اما پیش از آن، لازم است مسئولان در سیاست‌گذاری‌ها و اجرای طرح‌های زیرساختی مسئولیت‌پذیر و پاسخگو باشند.

الزام به نصب پمپ و تحمیل هزینه به مردم، نشانه‌ای از برون‌سپاری جبران بحران آب به مردم است. به نظر می‌رسد که سیاست برون‌سپاری در حوزه انرژی یکی از مهم‌ترین سیاست‌های مسئولان به شمار می‌رود.