حجت الاسلام جواد قائمی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه افراد مختلف از نظریه پردازان غرب به توسعه نقش فرهنگ در حوزه سیاست متأثر از انقلاب ایران اذعان کرده‌اند، افزود: حوزه علمیه به عنوان یک نهاد علمی توانست در عرصه جهانی به ارائه یک الگوی زیست اجتماعی که تجمیع کننده دو اراده به ظاهر متضاد در گفتمان اومانیستی غرب بوده یعنی اراده الهی در قالب شریعت و نقش آفرینی عمومی در حیات سیاسی، نسبت به تحولات اندیشه‌ای و متأثر از آن تحولات زیست اجتماعی اثر گذار باشد.

وی در باره نقش و جایگاه حوزه علمیه قم در کشور و جهان اسلام افزود: ماهیت حوزه علمیه شیعه با مدارس و مراکز علمی منتسب با دیگر فرق اسلامی همانند الازهر با توجه به مبانی کلامی - فقهی متفاوت است و لذا حوزه علمیه شیعه و از جمله حوزه علمیه قم صرفاً فعالیت خود را منحصر در حوزه اندیشه ورزی منهای اجتماع ندانسته‌اند و همواره خود را در کنار تحولات اجتماعی می‌دانستند و لذا شما می‌بینید که علی رغم اینکه در طول تاریخ دور از حوزه دیوان سالاری رسمی چه در عصر عباسی یا عثمانی بوده‌اند.

این استاد حوزه و دانشگاه یادآور شد: ولی به تعبیر بزرگان الازهر توانستند به روز ترین نظریات اجتماعی را مطرح کنند چنانچه عصام تلمیه از شاگردان یوسف قرضاوی به صراحت در اثر خود تحت عنوان «چگونه از فقه شیعه استفاده کنیم» به ضرورت استناد و رجوع به فقه شیعه برای خروج از بن بست‌های فقهی اهل سنت در دیوان سالاری و مسائل مرتبط با نظام اجتماعی و زیست سیاسی، اعتراف می‌کند و لذا شما به راحتی در تحول قانون طلاق و ارث مصر و سودان این جهش فکری متأثر از فقه شیعه را می‌بینید.

وی ادامه داد: لذا پیشقراولی در تحولات را یک وظیفه شرعی - انسانی خود می‌دانست و چنانچه امثال سید مجاهد به عنوان یک مجتهد و دانش آموخته حوزه در جنگ‌های ایران و روس نقش آفرینی کرد و یا امثال مرحوم شیخ شهید و کاشانی توانستن در مساله مشروطه و ملی شدن صنعت نفت نقش آفرینی کنند.

حوزه علمیه پیشران اجتماعی بوده است

حجت الاسلام قائمی تصریح کرد: علی رغم همه ناملایمات، حوزه علمیه قم و دانش آموختگان آن هم با همین نگاه که درس فقاهت بدون مجاهدت اجتماعی امکان پذیر نیست در مسیر تعالی جویی جامعه ایران از شروع حرکت علنی انقلاب در سال ۴۲ تا امروز در سنگرهای مختلف از جمله دفاع مقدس و دفاع از حریم و حرم و حتی مصائب اجتماعی چون سیل و زلزله در لرستان و بم و کرمانشاه تا دوران کرونا پیشران اجتماعی بوده‌اند.

مدیر حوزه علمیه خواهران مازندران یکی از آرمان‌های بزرگ امامین انقلاب تقارب و نزدیکی دو نهاد علمی - تمدنی حوزه و دانشگاه دانست و گفت: این ضرورت را باید از ابعاد مختلف مورد توجه قرار داد که بخشی از آن دارای بعد معرفتی است.

وی با بیان اینکه ما در حوزه معرفت اسلامی علم یعنی تولید تصویر ذهنی از داده‌های پیرامونی را همچون عصر قبل از رنسانس غرب منحصر در کشف و شهود نمی‌دانیم چنانچه این را باز مثل غرب در دوران پس از رنسانس که از آن به دوران مدرن تعبیر می‌کنند، منحصر در پوزیست و تجربه گرایی منحصر نمی‌دانیم. بلکه ما اعتقاد داریم چنانچه داده‌ها و واقعیت پیرامونی ما به دو قسم مادی و غیر مادی قابل تقسیم هستند، لذا راه کشف آنان نیز باید متناسب با دو قسم باشد.

مدیر حوزه علمیه خواهران مازندران تصریح کرد: بر این اساس باید گفت که در تولید یک نظام تربیتی به هر دو نگاه و هر دو روش نیازمند هستیم و تقارب این دو نهاد می‌تواند مسیر زیست مدرن را نا بر گرفته از غرب در حذف شریعت از زیست انسانی بلکه در ییک الگو جدید تولید کنند. چرا که مسیر تمدنی همواره ابتدا از حوزه معرفتی می‌گذرد و اگر امروز ما در جهان شاهد بسط تمدن غرب هستیم، چون غرب اول مدل نظری و معرفتی خود را تولید کرد و تکنولوژی به عنوان عصر علم را متناسب با آن عینیت بخشد. لذا حوزه و دانشگاه برای تحقق تمدن نوین در بستر تولید مبانی معرفتی و تکنولوژی متناسب با آن باید در کنار هم قدم بر دارند تا بتوانند نسلی تعالی خواه در مسیر آرمان‌های بلند انسانی - انقلابی حرکت کنند.

نقش محوری حوزه‌های علمیه در تحولات اجتماعی و فرهنگی

وی در پاسخ به اینکه با توجه به چالش‌های نوظهور داخلی و جهانی، حوزه‌های علمیه امروز چه اقداماتی باید انجام دهند تا همچنان نقش محوری خود را در تحولات اجتماعی و فرهنگی حفظ کنند، افزود: یکی از ویژگی‌های فقه شیعه و بالتبع حوزه‌های علمیه، پویایی آن متناسب با نیازمندی‌های اجتماعی است. لذا با وقوع انقلاب اسلامی ایران و تحقق تحولات نظام بین الملل، حوزه علمیه به عنوان مادر و شناسنامه انقلاب در تعبیر امامین انقلاب به باز تعریف کارویژه خود پرداخت و لذا یکی از کارویژه های حوزه در کنار دو کارویژه سنتی خود یعنی تربیت مبلغ و مجتهد، به تربیت کارگزار نظام پرداخته است و به همین علت در حوزه علمیه به همین منظور در تمامی حوزه‌های دانشی علوم انسانی اقدام به تأسیس دانشگاه پرداخته است و در رشته‌های مختلف از اقتصاد تا حوزه سیاست و روان شناسی و جامعه شناسی به تربیت نیرو پرداخته است.

حجت الاسلام قائمی ادامه داد: ان شاءالله برگزاری همایش سده دوم حوزه مقارن با شروع فعالیت حوزه علمیه قم در ساختار جدید، فتح بابی برای تحول خواهی بیشتر همراه با کنشگری بهتری برای حوزه و دانش آموختگان آن باشد. یقیناً طلاب، اساتید و مجموعه دانش آموختگان حوزه در سطوح و درجات مختلف منتظر پیام رهگشای مقام معظم رهبری به این همایش هستند تا از آن به مثابه بیانیه گام دوم حوزه در سده دوم استقبال کنند و مسیر تحولی در مسیر ایفای نقش تمدنی خود در راستای تحقق تمدن نوین اسلامی ایرانی ایفا کنند.