گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ـ شصت‌وپنجمین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهم‌ترین روندها، تحولات و همچنین شخصیت‌ها در غرب آسیا می‌پردازد، روز شنبه 13 اردیبهشت ماه 1404 ضبط و منتشر شد، در این اپیزود «علیرضا مجیدی» برای دومین بار به بررسی تحولات اخیر سوریه و برنامه رژیم صهیونیستی در این کشور می‌پردازد.

پاسخ اول و ایده‌آل رژیم صهیونیستی این بود که یک دولت مقتدر مرکزی همسو با اسرائیل در دمشق حاکم شود. گزینه‌هایی هم همچون «کمال اللبوانی» یا «فهد المصری» هم در این میان مطرح بودند، اما تحقق این سناریو بسیار دور از ذهن بود و به همین دلیل عملاً اسرائیل نمی‌تواند روی این موضوع حساب باز کند.

سناریوی دوم تجزیه سوریه به عنوان دیگر سناریوی مطلوب اسرائیل است؛ یعنی چارچوبی که اسرائیل برای تجزیه سوریه مدنظر دارد و آن را دنبال می‌کند. این سناریو منتفی نیست و یکی از سناریوهای آینده سوریه است. البته تحقق آن در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست؛ اما این به معنی آن نیست که صهیونیست‌ها این موضوع را دنبال نمی‌کنند. اسرائیل مشخصاً در سوریه سه هدف جدی‌تر برای خود تعریف کرده و در حال دنبال‌کردن این اهداف است. این اهداف به اصطلاح، عملیاتی و تاکتیکی تلقی می‌شوند و از نگاهی ژئوپلیتیکی حتی می‌تواند جنبه راهبردی داشته باشد، با این حال اهمیت آن‌ها به اندازه اهداف راهبردی درجه اول نیست.

این سه هدف چیست؟

1. شکل‌گیری کریدور داوود: اسرائیل تلاش می‌کند از طریق شکل دهی به کریدور داوود از جولان اشغالی تا فرات و اتصال به کردستان عراق پیش برود. در این مورد باید مفصل صحبت شود، چرا که تل‌آویو به‌صورت جدی این مسئله را دنبال می‌کند.
2. تضعیف دولت مرکزی سوریه از طریق ایجاد جنگ داخلی:

اسرائیل در این سناریو دو اصل را به‌عنوان شرط لازم تعریف کرده است:

• • شرط اول: ایجاد منطقه حائل بین جولان اشغالی و بقیه خاک سوریه و حضور اسرائیل در آن منطقه، تا جنگ داخلی سوریه باعث ناامنی‌ سرایت‌یافته به جولان اشغالی نشود؛
  • شرط دوم: حمایت از نیروهای هم‌پیمان خود در سوریه؛ یعنی جنگ داخلی سوریه باید به سمتی پیش رود که بخشی از اجزای آن به دنبال حمایت خارجی مؤثر باشند و به سمت اسرائیل جذب شوند تا در مرحله‌ای خود را هم‌پیمان و حتی وابسته به اسرائیل تعریف کنند.

اسرائیل این هدف را دنبال می‌کند و سناریوی تضعیف دولت مرکزی سوریه از طریق جنگ داخلی دو پیش‌شرط دارد: اول ایجاد منطقه حائل و دوم حمایت از نیروهای هم‌پیمان.

این اتفاق به‌صورت جدی در سوریه رخ می‌دهد و فعلاً در مرحله اول، تعریف نیروی هم‌پیمان در داخل سوریه آغاز شده است که عمدتاً شامل اقلیت‌ها هستند.

3. تحمیل شروط خود به سوریه ضعیف‌شده:

هدف اسرائیل این است که دولت سوریه به حدی ضعیف شود که شروط اسرائیل را بپذیرد. مهم‌ترین این شروط عبارتند از:

• • شرط اول: محدوده‌ای از دمشق تا جولان اشغالی به سه سطح تقسیم شود.
    1. سطح اول: منطقه‌ای که ارتش اسرائیل حضور دارد و اصطلاحاً منطقه حائل محسوب می‌شود.
    2. سطح دوم: نیروهای محلی هم‌پیمان اسرائیل در این منطقه حاکم باشند؛ مشابه مسیری که ترکیه در قبال جیش‌الوطنی دنبال می‌کرد، اسرائیل نیز می‌خواهد نیروی هم‌پیمان تعریف کند و در این منطقه حاکم سازد.
    3. سطح سوم: منطقه‌ای که دولت یا ارتش سوریه حضور داشته باشد، اما اجازه استفاده از سلاح سنگین در آن ندارند. این مشابه توافق سال 2020 در حدفاصل بزرگراه‌های M4 و M5 است که نیروهای معارض مسلح حق استفاده از سلاح سنگین در آن مناطق را نداشتند.

این شرط مشابه توافق کمپ دیوید است که ارتش مصر متعهد شد در صحرای سینا حضور نداشته باشد. هدف اسرائیل این است که در هیچ سناریویی نیروهای سوریه به سمت جولان اشغالی نیایند.

• • شرط دوم: عادی‌سازی روابط با اسرائیل؛ انتظار تل‌آویو این است که دمشق به سمت عادی‌سازی روابط و به رسمیت‌شناختن اسرائیل حرکت کند.
  • شرط سوم: فشار اسرائیل و آمریکا برای جابه‌جایی بخشی از جمعیت فلسطینی‌ها از غزه یا کرانه باختری به سوریه. اسرائیل مطرح می‌کند که بین 100 هزار تا 300 هزار فلسطینی به سوریه منتقل شوند و این جمعیت در جامعه سوریه ادغام شوند. برخی منابع حتی از رقم 500 هزار نفر نیز سخن می‌گویند، اما این رقم بسیار دور از ذهن است و احتمالا بین 100 هزار تا 300 هزار نفر فلسطینی مدنظر باشد.
  • شرط چهارم: پایان فعالیت گروه‌های فلسطینی در خاک سوریه. از سال 1948 جمعیت قابل توجهی از فلسطینی‌ها وارد سوریه شدند و در اردوگاه‌های آوارگان فلسطینی مانند اردوگاه «یرموک» سکنی گزیدند. برخی شاخه‌های فلسطینی نظیر جبهه مردمی و جبهه شعبی نیز رشد یافتند که مشهورترین آن‌ها جبهه مردمی خلق برای آزادی فلسطین به رهبری «احمد جبرئیل» است. اسرائیل تاکید دارد گروه‌های فلسطینی دیگر در خاک سوریه فعالیت نداشته باشند.

در بعضی محافل غیررسمی نیز دیده می‌شود که رژیم صهیونیستی می‌گوید دولت سوریه باید به آوارگان فلسطینی تابعیت سوری بدهد تا به فرایند ادغام آن‌ها در جامعه سوریه کمک کند. البته این ایده به‌صورت غیررسمی مطرح شده و در محافل رسمی اندیشکده‌ای یا تصمیم‌ساز ردی از این مطلب دیده نمی‌شود.

با کنار گذاشتن دو هدف عالی که یکی تشکیل دولت مقتدر همسو با اسرائیل است (هدف تقریباً غیرممکن) و دیگری تجزیه سوریه (در کوتاه‌مدت قابل تحقق نیست)، سه هدف اصلی دیگر وجود دارد که اسرائیل در سوریه دنبال می‌کند:

1. شکل‌گیری کریدور داوود؛
2. تضعیف دولت مرکزی از طریق جنگ داخلی؛
3. تحمیل شروط خود به سوریه ضعیف‌شده.

این سه هدف در کوتاه‌مدت کاملاً قابل تحقق هستند و اسرائیل به‌صورت جدی در حال دنبال‌کردن آن‌ها است. هدف نهایی این است که در ذهن نخبگان سوری این انگاره پایدار شود که اسرائیل قدرت فائقه است و سوریه هیچ راهی جز جلب رضایت تل‌آویو ندارد. این نکته بسیار مهمی است که اسرائیل برای پیشبرد اهدافش در سوریه به تثبیت آن می‌اندیشد.

انتهای پیام/