خبرگزاری تسنیم، سعید شیری: کرامت از جمله مفاهیمی است که در آموزه‌های اسلامی جایگاهی ویژه دارد. خداوند در قرآن، به کرامت ذاتی انسان اشاره کرده و می‌فرماید: «وَ لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ... » (سوره اسراء، آیه 70)، یعنی "ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم." این آیه نشان‌دهنده جایگاه رفیع انسان نزد خداوند است. کرامت انسانی به مقام و احترام ذاتی انسان‌ها اشاره دارد که به‌واسطه عقل، اختیار، و توانایی‌های معنوی و اخلاقی در او قرار داده شده و او را از سایر مخلوقات تمییز داده است.

کرامت انسانی شامل دو جنبه اصلی است: «کرامت ذاتی» که با خلقت انسان همراه است و قابل سلب نیست، و «کرامت اکتسابی» که با تلاش انسان برای رشد و کمال معنوی حاصل می‌شود. کرامت ذاتی مربوط به جایگاه انسان در نظام خلقت است، اما کرامت اکتسابی از راه پرورش نفسانی و تقوا به دست می‌آید. هرکس با رفتار شایسته و معنوی خود می‌تواند کرامت خود را ارتقا دهد و در مسیر رشد انسانی گام بردارد.

برای دستیابی به کرامت نفسانی، انسان باید به تزکیه نفس و خودسازی بپردازد. یکی از راه‌های کلیدی برای کسب کرامت، تقویت تقوا و عبودیت خداوند است، زیرا قرآن می‌فرماید: «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُم» (سوره حجرات، آیه 13)، یعنی "گران‌قدرترین شما نزد خدا، پرهیزگارترین شماست." همچنین، تمرین اخلاق حسنه مانند عفو، صبر، صداقت و مهربانی می‌تواند کرامت نفسانی انسان را تقویت کند. تزکیه نفس به انسان کمک می‌کند که از ضعف‌های اخلاقی و رفتاری دوری کند و به صفات پسندیده دست یابد. امیر مؤمنان علیه‌السلام می‌فرماید: «أَمْلِکْ عَلَیْکَ هَوَاکَ وَ شُحَّ بَنَفْسِکَ عَمَّا لایَحِلُّ لَکَ، فَإِنَّ الشُّحَّ بِالنَّفْسِ حَقِیقَهُ الْکَرَمِ؛ هوای نفس خود را نگه دار، و نسبت به خود، از آنچه حرام است، بخل بورز؛ زیرا دریغ ورزیدن بر جان خویش (از بدی ها)، حقیقت کرامت و بزرگواری است.» (غرر الحکم، ص241)

تکریم هم‌نوعان

اما علاوه بر اهتمام به کسب کرامت نفسانی، ما در قبال دیگران هم باید عنصر کرامت را لحاظ کنیم. کرامت‌بخشی به انسان‌ها یکی از وظایف اخلاقی و دینی ماست. احترام به حقوق دیگران، رفتار محبت‌آمیز، و تشویق آنها به کمال، از راه‌های مهم اعطای کرامت به دیگران است. در آموزه‌های اسلام، حفظ حرمت انسان‌ها، پرهیز از تحقیر، و حمایت از نیازمندان از مصادیق کرامت‌بخشی است. بنابراین، رفتار عادلانه، توجه به کرامت ذاتی افراد، و حمایت از آنها در مسیر پیشرفت زندگی، مصداق کرامت‌بخشی به هم‌نوعان خواهد بود.

راهکارهای تقویت کرامت در خانواده

خانواده به‌عنوان مهم‌ترین نهاد اجتماعی، زمینه‌ساز رشد کرامت انسانی است. والدین در تربیت فرزندان نقش مؤثری دارند و باید با احترام به افکار و احساسات آنان، شخصیتشان را تقویت کنند. رفتار محبت‌آمیز، آموزش مهارت‌های زندگی، و توجه به نیازهای روحی و مادی اعضای خانواده، از راه‌های کرامت‌بخشی در محیط خانواده است. همچنین احترام متقابل میان همسران و رعایت عدالت در رفتار، پایه‌گذار کرامت در فضای خانوادگی خواهد بود.

محبت و احترام در محیط خانواده، کلید اصلی ایجاد کرامت است. زمانی که والدین با فرزندان خود با عشق و احترام رفتار کنند، اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی در آنان تقویت می‌شود. همچنین رعایت حقوق اعضای خانواده و عدم ایجاد تبعیض، به کرامت همه افراد کمک می‌کند. رسول اکرم صلی ‌الله علیه و آله تأکید دارند که با ایمان‌ترین افراد در میان شما، کسانی هستند که رفتار بهتری با خانواده خود دارند.

 ضرورت کرامت انسانی در جامعه

جامعه‌ای که کرامت انسانی را در رفتارهای اجتماعی رعایت کند، زمینه‌ساز رشد و پیشرفت خواهد بود. توجه به حقوق اجتماعی، حفظ ارزش‌ها و مبارزه با تبعیض، از جمله ضرورت‌های کرامت در جامعه است. کرامت انسانی در جامعه، زمانی تحقق می‌یابد که هر فرد نسبت به جایگاه خود و دیگران احساس مسئولیت کند و در حفظ حرمت انسان‌ها کوشا باشد. این اصل به ایجاد همبستگی، اعتماد اجتماعی و رفع مشکلات جمعی کمک بسیاری می‌کند.

نتیجه آنکه کرامت، ارزش والایی است که خداوند به انسان عطا کرده و در قرآن بر آن تأکید شده است. انسان‌ها در برابر خود، خانواده و جامعه، وظیفه دارند این کرامت را حفظ و در مسیر رشد آن تلاش کنند. احترام به کرامت نفسانی از راه تزکیه نفس، توجه به کرامت دیگران با رفتار مؤدبانه، و ایجاد محیط کرامت‌بخش در خانواده، همگی از الزامات عملی برای تحقق این ارزش الهی هستند. دهه کرامت، فرصتی است تا با تأمل در جایگاه خود به‌عنوان انسان، وظیفه‌مان را در گسترش این ارزش در زندگی فردی و اجتماعی بهتر بشناسیم.

انتهای پیام/