به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، ترکیه در قالب آژانس همکاری و هماهنگی «تیکا» (TİKA) حضور خود را در تاجیکستان با پروژه‌های بهداشتی، آموزشی و امدادی گسترش داده است. 

این فعالیت‌ها که ظاهری بشردوستانه دارند؛ در عمل بخشی از راهبرد نفوذ نرم آنکارا در آسیای مرکزی محسوب می‌شوند. تحلیل دقیق‌تر پروژه‌های TİKA در تاجیکستان نشان می‌دهد که ترکیه اهداف ژئوپلیتیکی و فرهنگی مشخصی را در این کشور دنبال می‌کند.

اهمیت تاجیکستان برای سیاست خارجی ترکیه

تاجیکستان به‌عنوان کشوری فارسی‌زبان و دروازه‌ای به آسیای مرکزی برای ترکیه اهمیت استراتژیک دارد. از یکسو تاجیکستان همسایگی نزدیکی با افغانستان دارد و از سوی دیگر نفوذ قدرت‌هایی چون چین، روسیه و ایران در این کشور باعث شده که ترکیه برای تقویت جایگاه خود به استفاده از ابزارهای نفوذ نرم روی بیاورد. در این چارچوب TİKA به‌عنوان بازوی اجرایی نفوذ نرم ترکیه در حوزه فرهنگی و اقتصادی نقش پر رنگی در تحکیم این حضور ایفا می‌کند.

پروژه‌های TİKA در تاجیکستان

پس از استقلال تاجیکستان در سال 1991 تیکا به‌سرعت به‌عنوان بازوی نفوذ نرم ترکیه در کشورهای هدف از سال 1992 فعالیت خود را در تاجیکستان آغاز کرد. دفتر هماهنگی برنامه‌های تیکا در سال 2000 در شهر دوشنبه پایتخت این کشور تأسیس شد. پروژه‌های این آژانس در تاجیکستان بر حوزه‌های مختلفی از جمله آموزش، بهداشت و توسعه اجتماعی متمرکز بوده است.

1. نوسازی مرکز دیالیز بیمارستان مرکزی بوختار

TİKA مرکز دیالیز بیمارستان بوختار واقع در منطقه ختلان با جمعیتی حدود 3.5 میلیون نفر را بازسازی و تجهیز کرد. در این پروژه دستگاه‌های دیالیز جدید و سیستم تصفیه آب مدرن نصب شد. 

تا پیش از این، بیماران برای درمان مجبور به سفر به پایتخت بودند، اما با راه‌اندازی مجدد این مرکز، دسترسی به درمان‌های حیاتی تسهیل شد. این اقدام علاوه بر بهبود کیفیت خدمات درمانی، به ارتقاء چهره ترکیه در سطح محلی کمک کرد.

2. حمایت از مقابله تاجیکستان با کووید-19

در اوج بحران کرونا، TİKA تولید و توزیع 100 هزار عدد ماسک محافظتی و 1000 عدد لباس پزشکی را برای کارکنان بهداشت و گروه‌های پرخطر در تاجیکستان سازمان‌دهی کرد. این گونه اقدامات بشردوستانه در عین حال که به رفع نیازهای فوری کمک می‌کند در عمل ابزاری برای گسترش نفوذ نرم ترکیه در بسترهای بحران‌زده به شمار می‌آید.

3. تأسیس مرکز توانبخشی افراد دارای معلولیت در دوشنبه

TİKA در پایتخت تاجیکستان مرکز مجهزی برای توانبخشی افراد دارای معلولیت احداث و تجهیز کرد. این پروژه با پوشش خلأ موجود در زمینه خدمات حمایتی ترکیه را در نقش «حامی توسعه اجتماعی» معرفی می‌کند و در عین حال پیوندهای عاطفی و سیاسی میان دو کشور را تقویت می‌کند.

4 . تأمین تجهیزات جستجوی زیرآبی برای کمیته شرایط اضطراری تاجیکستان

TİKA تجهیزات جستجوی زیرآبی را برای کمیته شرایط اضطراری تاجیکستان فراهم کرد. این تجهیزات نخستین مجموعه از این نوع در تاجیکستان بود و زمینه را برای برگزاری دوره‌های مشترک آموزش جستجو و نجات میان دو کشور فراهم کرد. این پروژه‌ علاوه بر جنبه فنی، عملاً ظرفیت‌های دفاع مدنی تاجیکستان را به ترکیه پیوند می‌زنند و وابستگی فنی ایجاد می‌کنند.

تحلیل و نتیجه‌گیری

بررسی پروژه‌های TİKA در تاجیکستان نشان می‌دهد که ترکیه در قالب کمک‌های فنی و انسانی به دنبال تثبیت نفوذ خود در قلب آسیای مرکزی است. استفاده از دیپلماسی سلامت، حمایت از زیرساخت‌های اجتماعی و گسترش همکاری‌های امنیتی، همگی بخشی از استراتژی نفوذ آرام و تدریجی ترکیه هستند. توجه به این نکته ضروری است که در اکثر این پروژه‌ها، ترکیه نه صرفاً به دنبال کمک‌های انسانی بلکه به دنبال ایجاد وابستگی‌های تکنیکی، نهادی و نمادین است.

پروژه‌های TİKA علی رغم کوچک بودن و هزینه کم، با ایجاد تصویر یک بازیگر خیرخواه و مسئول، فضا را برای گسترش نفوذ فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ترکیه در تاجیکستان فراهم می‌کند. 

در عین حال این فعالیت‌ها نشان‌دهنده رقابت پنهانی با بازیگرانی چون چین، ایران و روسیه در این منطقه است؛ جایی که «کمک توسعه‌ای» تبدیل به ابزاری برای بازی‌های ژئوپلیتیک شده است. 

در نهایت اگرچه پروژه‌های TİKA نقش مثبتی در بهبود خدمات اجتماعی در تاجیکستان داشته‌اند، اما لازم است این اقدامات در چارچوب راهبرد بزرگ‌تر نفوذ نرم و رقابت منطقه‌ای ارزیابی شوند.

انتهای پیام/