خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: الگوی کشت در ایلام باید از نو نوشته شود؛ نه بر پایه عادت‌های دیرینه یا نسخه‌های تکراری، بلکه بر اساس شناختی روشن از ظرفیت‌های اقلیمی، منابع محدود آب و نیازهای امروز کشاورزی در سرزمینی که دیگر تاب الگوهای پرمصرف گذشته را ندارد و شاید اکنون زمان آن باشد که به‌جای گندم، زعفران را تصور کنیم و به‌جای آبیاری‌های سنگین، به قطره‌هایی بیندیشیم که هرکدام‌شان ارزشی به اندازه طلا دارند.

این تغییر تنها از مسیر کشاورز نمی‌گذرد، بلکه سیاست‌گذار هم باید دریابد که نسخه‌ای واحد برای اقلیم‌های گوناگون، چیزی جز فرسایش تدریجی خاک و فراموشی ویژگی‌های بومی به‌دنبال ندارد و بپذیرد که ایلام، نسخه‌ی خودش را می‌طلبد؛ نسخه‌ای که نه از پشت میزهای دور، بلکه از دل همین کوه و دشت و باد و بذر سر برمی‌آورد و با زبان خاص این سرزمین سخن می‌گوید.

بازنگری در الگوی کشت و بهره‌برداری از اراضی شیب‌دار

رئیس جهاد کشاورزی شهرستان ایلام در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: این منطقه به‌واسطه ویژگی‌های خاص اقلیمی و توپوگرافی متنوع، از ظرفیت‌های قابل‌توجهی در حوزه کشاورزی برخوردار است.

سعید طاهری افزود: در واقع ایلام استانی با تنوع ارتفاعی، بارش‌های خاص و اقلیمی متفاوت است که همین ویژگی‌ها باعث شده ظرفیت‌های بالقوه فراوانی در حوزه تولیدات گیاهی، به‌ویژه در اراضی شیب‌دار، وجود داشته باشد.

وی تصریح کرد: ما به‌دنبال آن هستیم که این ظرفیت‌ها را به‌صورت دقیق شناسایی کنیم و با بهره‌گیری از دانش فنی، تجربه‌های بومی و شرایط خاص منطقه، آن‌ها را در قالب الگوهای نوین کشت به مرحله اجرا برسانیم؛ الگوهایی که هم با اقلیم و منابع موجود سازگار باشند و هم بتوانند بهره‌وری و پایداری کشاورزی در شهرستان را افزایش دهند.

طاهری با اشاره به لزوم بازنگری در شیوه‌های سنتی کشت در اراضی شیب‌دار افزود: در حال حاضر، بخش زیادی از این اراضی به‌صورت سنتی و عمدتاً برای کشت غلات و محصولات یک‌ساله مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ در حالی‌که با توجه به شرایط خاک و اقلیم منطقه، این زمین‌ها قابلیت تبدیل به باغات پربازده را دارند.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ایلام ادامه داد: بر همین اساس و در فاز نخست این طرح، شناسایی اراضی مستعد در سطح شهرستان انجام شده و مراحل اداری و کارشناسی آن نیز به پایان رسیده است؛ اکنون وارد مرحله آماده‌سازی زیرساخت‌ها شده‌ایم و ان‌شاءالله در سال جاری، با تأمین منابع لازم و همراهی بهره‌برداران، شاهد اجرای عملی این طرح و آغاز عملیات احداث باغات در اراضی شیب‌دار خواهیم بود.

وی همچنین توسعه گلخانه‌ها را یکی دیگر از اولویت‌های جهاد کشاورزی شهرستان عنوان کرد و گفت: با توجه به اینکه شهر ایلام به‌عنوان کانون جمعیتی استان شناخته می‌شود، ظرفیت بالایی برای تولید سبزی و صیفی‌جات خارج از فصل در فضای گلخانه‌ای وجود دارد.

طاهری گفت: ما در این حوزه نیز به‌دنبال جذب سرمایه‌گذار هستیم تا بتوانیم با ایجاد زیرساخت‌های لازم، هم به تأمین نیاز بازار کمک کنیم و هم زمینه اشتغال پایدار را در منطقه فراهم سازیم.

عبور از کشاورزی سنتی با تکیه بر دانش بومی و پهنه‌بندی علمی اراضی

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی ایلام نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به موقعیت ممتاز این استان در حوزه کشاورزی گفت: ایلام به‌واسطه تنوع اقلیمی، منابع آبی فصلی و دائمی، خاک حاصل‌خیز و تابش مناسب آفتاب، ظرفیت بالایی برای توسعه کشاورزی دارد.

به گفته علی نجفی‌فر، اگر این ظرفیت‌ها در چارچوب برنامه‌ریزی علمی، مبتنی بر اصول آمایش سرزمین و با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین به‌کار گرفته شوند، می‌توانند زمینه‌ساز گذار از کشاورزی معیشتی و سنتی به کشاورزی اقتصادی و دانش‌محور شوند و این بخش را به یکی از پایه‌های اصلی اقتصاد منطقه‌ای و توسعه پایدار در غرب کشور بدل کنند.

وی با تأکید بر لزوم بازتعریف الگوی کشت متناسب با شرایط بوم‌شناختی هر منطقه افزود: دیگر نمی‌توان با نسخه‌های یکسان برای همه مناطق تصمیم گرفت؛ هر منطقه باید بر اساس مزیت‌های نسبی خود و با در نظر گرفتن اقلیم، منابع آب، نوع خاک و نیاز بازار، در مسیر تولید هدفمند قرار گیرد.

نجفی‌فر با اشاره به سهم بالای غلات در اراضی کشاورزی استان گفت: در حال حاضر، بیش از ۹۰ درصد زمین‌های کشاورزی ایلام به کشت غلات اختصاص یافته که با وجود گستردگی، ارزش افزوده پایینی دارند و همین مسئله موجب شده تا کشاورزان از نظر اقتصادی تحت فشار قرار گیرند که این فشار، توان آن‌ها را برای تأمین نهاده‌ها و تغذیه خاک کاهش داده و در نهایت، کشاورزی استان را به فعالیتی کم‌رمق و شکننده تبدیل کرده است.

وی راهکار برون‌رفت از این وضعیت را اجرای طرح جامع پهنه‌بندی اراضی دانست و تأکید کرد: این طرح باید بر پایه شاخص‌های اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی و راهبردی طراحی شود تا بتواند با ترسیم نقشه‌ای دقیق از قابلیت‌های هر منطقه، مبنایی برای اصلاح الگوی کشت، افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و ارتقا معیشت کشاورزان فراهم کند.

نجفی‌فر در پایان گفت: اگر این طرح با مشارکت نهادهای اجرایی، پژوهشی و خود بهره‌برداران به‌درستی اجرا شود، می‌تواند زمینه‌ساز یک جهش اقتصادی در سطح استان باشد و کشاورزی ایلام را به جایگاهی متناسب با ظرفیت‌های واقعی آن برساند؛ چرا که تنها از مسیر گفت‌وگوی واقعی میان دانش و تجربه است که می‌توان به توسعه‌ای پایدار و متوازن در این حوزه دست یافت.

تغییر الگوی کشت در ایلام دیگر یک انتخاب اختیاری نیست، بلکه ضرورتی انکارناپذیر در برابر واقعیت‌های اقلیمی امروز استان است؛ ضرورتی که از دل کاهش منابع آبی، ناپایداری بارش‌ها و فشارهای اقتصادی بر کشاورزان برمی‌خیزد و اگر به‌درستی و بر پایه شناخت دقیق از ظرفیت‌های بومی و اصول علمی دنبال شود، می‌تواند مسیر کشاورزی استان را از چرخه معیشتی و کم‌بازده فعلی به‌سوی بهره‌وری بالاتر، تاب‌آوری بیشتر و پایداری بلندمدت هدایت کند.