علیرضا مجدپور، یک فعال حوزه حمل و نقل کالا در نهمین نمایشگاه لجستیک و حمل و نقل در گفت‌وگو با «لاستیک پرس» با بیان این که این صنف زحمت‌کش همواره با مشکلاتی مواجه بوده‌اند و طی سال‌های گذشته همواره‌ شاهد آن بودیم که قیمت بسیاری از اقلام مورد نیاز کامیون‌داران از جمله لوازم یدکی و لاستیک با رشد جهشی روبه‌رو شده، گفت: «با همه این چالش‌ها، رانندگان کامیون و اتوبوس و انواع وسیله‌های نقلیه حمل بار، در برهه‌های حساس نسبت به انجام وظایف خود اقدام کرده‌اند و این موضوع شایسته قدردانی است.»

وی با بیان این‌که قیمت تایر کامیونی و اتوبوسی در خلال پنج سال گذشته چندین برابر شده و تایرهای وارداتی هم که در همه این سال‌ها با ارز رانتی وارد شده‌اند، قیمت‌های کذایی را به فعالان این صنعت تحمیل کرده‌اند و این در حالی است که هیچ‌وقت تعادلی بین هزینه‌ها وکرایه‌های حمل وجود ندارد.

وی با انتقاد از بی‌تفاوتی دولت و تولیدکنندگان تایر به تولید انبوه و تامین نیاز تایرهای سنگین گفت: «چرا نباید صنعت لاستیک کشور که از توانمندی بالایی در حوزه تایرهای سواری برخوردار است، به موضوع تولید تایرهای سنگین در جهت رفع کامل نیازهای رانندگان اقدام کنند، اما بازار با انبوهی از تایرهای وارداتی روبه‌رو باشد، مگر تایرهای وارداتی ارز نمی‌خواهند؟»

این فعال حوزه حمل و نقل با اشاره به این‌که متاسفانه بسیاری از کامیون‌داران در طول سال‌های گذشته علی‌رغم افزایش هزینه‌های کامیون‌ها از جمله لاستیک و قطعات یدکی بدون هیچ چشم‌داشتی اقدام به جابه‌جایی کالا و بار از شهرهای مختلف می‌کردند گفت: «اما به دلیل دلالی‌های بسیار زیادی که در این حوزه وجود داشت، نه‌تنها کرایه‌های آن‌ها افزایش نیافته بود، بلکه با مشکلات بسیار زیادی از جمله کمبود لاستیک و کمبود بار مواجه شده بودند.»

وی با اشاره به صحبت‌های اخیر معاون وزیر حمل و نقل گفت: «آقای قربانی می‌گوید با توجه به افزایش نرخ سوخت، قرار است بررسی شود که آیا قیمت سوخت کامیون‌ها و وانت‌بارها دچار تغییر خواهد شد یا خیر و در مورد بحث لاستیک و قطعات یدکی هم اقدامات لازم صورت خواهد گرفت، اما به نظر می‌رسد همه این حرف‌ها در حد وعده است.»

به گفته او بیش از ۹۰ درصد جابه‌جایی کالا و مسافر در کشور از طریق شبکه حمل‌ونقل جاده‌ای انجام می‌شود و این موضوع نشان‌دهنده نقش بی‌بدیل رانندگان در پایداری اقتصاد، امنیت غذایی و تامین نیازهای اساسی مردم است و افزایش مداوم قیمت تایرهای کامیون و اتوبوس می‌تواند تاثیرات مستقیمی بر هزینه‌های حمل‌ونقل و قیمت تمام‌شده کالاها داشته باشد. بسیاری از فعالان حوزه حمل‌ونقل معتقدند که چنین افزایش قیمتی، در نهایت به مصرف‌کنندگان منتقل خواهد شد.

وی ادامه داد: «از سوی دیگر، تولیدکنندگان تایر مانند بارز یا سبلان رازی استدلال می‌کنند که این افزایش قیمت‌ها برای ادامه تولید باکیفیت و رقابت‌پذیر، ضروری است. البته حق هم دارند، اما اگر کرایه‌ها اصلاح نشود، این افزایش قیمت‌ها صنعت حمل و نقل کالا و مسافر را فلج می کند.

واقعیت آن است که وضعیت جغرافیایی کشور، وضعیت جاده‌ها، نوع کالاهای حمل و نقل شونده و عوامل متعدد دیگر همگی مصرف تایر را در بخش حمل و نقل کالا و مسافر در ایران بیش از میزان استاندارد قرار داده و همین امر روی قیمت تمام شده اثر منفی بر جای دارد و این در حالی است که هر ساله وضعیت سخت‌تر شده است.»

معضلات حوزه تایر سنگین در حمل و نقل داخلی

در این ارتباط یکی دیگر از فعالان حوزه حمل و نقل کالا گفت: «تامین تایر سنگین کامیونی در صنعت حمل‌ونقل و لجستیک، فراتر از یک خرید ساده قطعه مصرفی، به یک چالش استراتژیک تبدیل شده و این موضوع مستقیما بر هزینه‌های تمام‌شده کالا، ایمنی جاده‌ها و پایداری زنجیره تامین کالا اثر گذاشته است.»

وی با اشاره به این‌که بزرگترین مانع در مسیر تامین تایر سنگین، وابستگی شدید این صنعت به واردات است، گفت: «واردکنندگان ارز بالایی از دولت دریافت می‌کنند، اما معلوم نیست چرا تایر کامیونی را با قیمت‌های فضایی در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌دهند. طبیعتا وقتی ارز با قیمت‌های دولتی در اختیار واردکننده قرار می‌گیرد، نباید قیمت تایر به این ارقام برسد و کسی هم بر بازار تایرهای سنگین نظارتی ندارد.»

وی با اشاره به تصمیمات دولت در حوزه ارز گفت: «با هر تغییر در نرخ ارز، قیمت لاستیک‌های سنگین جهش پیدا می‌کند که برنامه‌ریزی مالی شرکت‌های لجستیکی را مختل می‌کند، این در حالی است که اگر روی بازار نظارتی صورت می‌گرفت، قیمت تایری که سال 1401 تا 1403 با ارزهای پایین خریداری و وارد شده باید بسیار پایین‌تر از این نرخ ها بود.»

این فعال حوزه حمل و نقل با بیان این‌که تایر پس از سوخت، دومین هزینه جاری بزرگ برای ناوگان حمل‌ونقل است، ادامه داد: «افزایش قیمت این محصول باعث بالا رفتن کرایه حمل و در نتیجه تورم در قیمت کالاهای مصرفی می‌شود، اما دولت به همان اندازه که نظارتی روی بازار تایر و قطعات مصرفی ندارد، روی کرایه‌های حمل نظارت جدی دارد و این سیاست یک بام و دو هوا، رانندگان را بیچاره کرده است.»

وی با انتقاد از این‌که تولید داخلی تایر هنوز نتوانسته است به طور کامل نیاز بازار به سایزهای خاص (به ویژه رادیال سیمی) را پوشش دهد، به کمبود در سایزهای پرمصرف اشاره کرد و گفت: «برخی سایزهای استراتژیک مورد نیاز کشنده‌های نوساز در داخل تولید نمی‌شوند یا ظرفیت تولید آن‌ها محدود است و امسال هم محدودیت‌های ثبت سفارش، تخصیص ارز و فرآیندهای طولانی گمرکی باعث شده، کالا با تاخیر به دست مصرف‌کننده برسد.»

این فعال بخش خصوصی حمل و نقل به معضلات شبکه توزیع و بازار سیاه تایر نیز اشاره کرد و افزود: «سیستم توزیع سنتی و مداخلات گاه‌وبیگاه، باعث ایجاد ناهماهنگی در بازار تایر کامیونی شده و اختلاف قیمت میان لاستیک دولتی (سهمیه‌ای) و بازار آزاد، باعث نشت کالا به بازار سیاه و دشواری دسترسی رانندگان واقعی به نرخ مصوب می‌شود که البته این موضوع بیشتر در حوزه تایرهای سواری در دوره‌هایی مشاهده می‌شود، اما تایرهای کامیونی و اتوبوسی که بیشتر از مسیر واردات تامین می‌شوند کمتر تحت تاثیر قرار می‌گیرند.»

وی با اشاره به این‌که شاهد ورود تایرهای بی‌کیفیت یا قاچاق هستیم گفت: «انبارداری غیراصولی و ورود تایرهایی که تاریخ انقضای آن‌ها نزدیک است، ریسک ترکیدگی و تصادفات جاده‌ای را به‌شدت افزایش می‌دهد و این در حالی است که ورود برندهای ارزان‌قیمت و درجه چندم که استانداردهای لازم برای شرایط اقلیمی ایران (گرما و جاده‌های ناهموار) را ندارند، می‌تواند برای آینده صنعت حمل و نقل خطرناک باشد.

مدیریت استهلاک تایرهای سنگین برای کاهش هزینه‌های حمل و نقل

منیره حقیقت پور، مدیر فنی شرکت حمل و نقل «ترابر نیک» نیز در این گفت‌وگو با اشاره به مشکلات موجود در حوزه حمل و نقل کالا و مسافر در کشور، با بیان این‌که روند پیش‌رو می‌تواند حمل و نقل کالا را در کشور فلج کند، گفت: «علاوه بر بحث تامین نیاز این صنعت چه در حوزه تایر و چه قطعات، نیاز است رانندگان نیز برای نگهداری و جلوگیری از استهلاک بالای تایر آموزش‌های لازم را ببینند و راهکارهای عملیاتی برای کاهش هزینه‌ها از طریق مدیریت استهلاک را در پیش بگیرند.»

وی با اشاره به راهکارهای کاهش استهلاک تایر و مدیریت ناوگان، با اشاره به این‌که در لجستیک مدرن، تایر یک دارایی محسوب می‌شود که باید عمر آن را طولانی کرد، گفت: «می‌توان با راهکارهایی تا ۱۵ الی ۲۵ درصد هزینه‌های تایر را کاهش داد؛ از جمله با مدیریت فشار باد، تنظیمات و بررسی‌های دوره‌ای و … می‌توان نگهداری تایرها را طولانی کرد.»

وی به کم‌بادی یا پربادی بیش از حد، که باعث داغ شدن بیش از حد دیواره و از هم پاشیدن ساختار تایر می‌شود، اشاره کرد و گفت: «به جز این، انحراف بسیار جزئی در محورها باعث «لاستیک‌سایی» نامتقارن می‌شود، لذا چکاپ دوره‌ای هزینه بسیار کمتری نسبت به خرید یک جفت تایر نو دارد. چراکه تایرها در محورهای دیفرانسیل، فرمان و تریلر به شکلی متفاوت سایش می‌بینند و باید با اقداماتی سایش به صورت یکنواخت توزیع شود.»

حقیقت پور در مورد انواع تایرهای فعلی در بازار گفت: «در حال‌حاضر به‌ندرت شاهد برندهای برتر اروپایی و یا ژاپنی که تکنولوژی بسیار بالا، قابلیت «روکش مجدد» تا چندین بار، کاهش مصرف سوخت به دلیل مقاومت غلتشی پایین و … را دارند، هستیم که البته قیمت آن‌ها گاهی تا ۳ برابر برندهای چینی است و کمبود موجودی به دلیل محدودیت‌های واردات این نوع تایرها بر قیمت اثر مستقیم دارد.»

وی دسته دوم را برندهای چینی باکیفیت مثل Triangle, LingLong, Aeolus دانست که در کنار قیمت مناسب‌تر از کیفیت مناسبی هم برخوردارند و در بازار ایران هم امتحان خود را پس داده‌اند و برای ناوگان‌های بزرگ که به دنبال مدیریت نقدینگی هستند، بهترین گزینه محسوب می‌شوند، اما متاسفانه در برخی موارد وجود نمونه‌های تقلبی یا درجه‌بندی‌های متفاوت از این برندها گزارش شده است

این فعال حوزه حمل و نقل جاده‌ای به برندهای داخلی مثل بارز، سبلان و … اشاره کرد و گفت: «قیمت‌های مناسب‌تر، دسترسی آسان‌تر در صورت تخصیص و سازگاری با جاده‌های ایران از مزایای این نوع تولیدات هستند، با این حال کمبود تولید تایرهای سنگین، تکنولوژی قدیمی‌تر در برخی سایزهای سنگین، وزن بالاتر تایر و محدودیت عرضه در مدل‌های رادیال تمام‌سیمی از جمله چالش‌های جدی در این حوزه است.»