به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایرنا،پزشکی خانواده به عنوان یکی از اجزای کلیدی در نظام‌های سلامت پیشرفته، به‌ویژه در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی شناخته می‌شود. این سیستم به‌طور خاص بر ارائه خدمات بهداشتی و درمانی جامع، مستمر و پیشگیرانه تأکید دارد و به نوعی از مهم‌ترین ارکان سیستم‌های سلامت کارآمد به شمار می‌آید. در این سیستم، پزشک خانواده نه تنها به درمان بیماری‌ها بلکه به ارتقای سلامت جامعه و پیشگیری از بیماری‌ها می‌پردازد.

در ایران نیز، طرح پزشکی خانواده از مهم‌ترین برنامه‌های تحول در نظام سلامت است که با هدف ارتقای عدالت در دسترسی به خدمات درمانی، کاهش هزینه‌ها و حرکت از درمان‌محوری به پیشگیری‌محوری طراحی شده است. به‌طور خاص، این طرح بر ارائه خدمات سلامت به تمام اعضای خانواده در همه سنین تأکید دارد و در صورت نیاز، بیماران از طریق نظام ارجاع به متخصصان و فوق‌متخصصان هدایت می‌شوند.

چالش‌ها و تأخیرهای اجرای طرح در ایران

با وجود مزایای متعدد، اجرای طرح پزشکی خانواده در ایران به دلایل مختلف با چالش‌ها و تأخیرهای فراوانی روبه‌رو بوده است. این طرح در روستاها و شهرهای کوچک‌تر از سال ۱۳۸۴ آغاز شد و دستاوردهایی نظیر افزایش پوشش خدمات درمانی به همراه داشت، اما اجرای سراسری آن در مناطق شهری بزرگ، به‌ویژه در شهرهای بالای ۲۰ هزار نفر جمعیت، تاکنون محقق نشده است.

یکی از موانع اصلی در اجرای این طرح، چالش‌های مالی و ناکافی بودن سرانه پرداختی به پزشکان خانواده است. همچنین، ضعف در زیرساخت‌های الکترونیک و عدم یکپارچگی در نظام ارجاع به‌ویژه در زمینه ثبت اطلاعات بیماران، از دیگر مشکلات عمده اجرای این برنامه به شمار می‌آید.

نمونه‌های موفق جهانی

در سطح جهانی، سیستم‌های سلامت مبتنی بر پزشک خانواده موفقیت‌های چشمگیری داشته‌اند. برای مثال، در بریتانیا بیش از ۸۰ درصد از مراجعات بیماران توسط پزشکان عمومی مدیریت می‌شود که این امر به کاهش چشمگیر هزینه‌های بیمارستانی و افزایش دسترسی عادلانه به خدمات درمانی کمک کرده است. در کانادا نیز، مطالعات نشان می‌دهند که مدیریت بیماران مبتلا به دیابت توسط پزشک خانواده، نرخ بستری شدن را تا ۳۷ درصد کاهش داده است. این تجربیات جهانی نشان می‌دهند که پزشک خانواده نه تنها باعث بهبود کیفیت مراقبت‌ها می‌شود بلکه به مدیریت بهینه منابع محدود نظام سلامت نیز کمک می‌کند.

عزم دولت برای اجرای کامل طرح پزشکی خانواده

در دولت سیزدهم، با تأکید رئیس‌جمهور بر اجرای عدالت‌محور این طرح، امیدها برای شکست طلسم دو دهه‌ای اجرای پزشکی خانواده در کشور افزایش یافته است. رئیس‌جمهور در سخنانی تأکید کرده است که اجرای طرح پزشکی خانواده باید فراتر از یک برنامه اداری صرف باشد و هدف آن باید ارتقای سلامت جامعه و پیشگیری از بیماری‌ها باشد، نه صرفاً درمان.

وی افزود: «پزشک خانواده مسئول سلامت جامعه تحت پوشش خود است و باید در قبال خدمات ارائه شده پاسخگو باشد. این مسئولیت‌پذیری باید با همکاری فعال کادر بهداشت و درمان و اصلاح ساختارهای مالی و اجرایی در سیستم پزشکی کشور همراه باشد.»

نسخه جدید برنامه پزشکی خانواده و آغاز گام‌های عملی

با توجه به تجربیات ناموفق گذشته، وزارت بهداشت برنامه‌ای جدید به نام "نسخه ۰۳" را برای اجرای بهتر طرح پزشکی خانواده و نظام ارجاع طراحی کرده است. این نسخه شامل اصلاحات بنیادین در ساختارهای مالی، تقویت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و تغییرات در مدل قراردادهاست. به‌منظور ارزیابی دقیق‌تر و رفع مشکلات موجود، این نسخه به‌طور آزمایشی در پنج شهرستان پیشرو آغاز شده است.

علیرضا رئیسی، معاون وزیر بهداشت، از آغاز اجرای نسخه جدید این طرح در شهرستان‌های آق‌قلا، مرند، خدابنده، قائنات و بابل خبر داد. او افزود که یکی از تغییرات اساسی در این نسخه، جداسازی پرداخت پزشک و مراقب سلامت است که به کاهش مشکلات مالی و نارضایتی‌های گذشته کمک خواهد کرد.

آغاز سه‌مرحله‌ای اجرای طرح در ۵۹ شهرستان دیگر

رئیسی همچنین اعلام کرد که پس از ارزیابی نتایج در پنج شهرستان پیشرو، این طرح به ۵۹ شهرستان دیگر در سه مرحله وارد خواهد شد. در مدل جدید، شبکه‌های بهداشت با تیم‌های سلامت قرارداد می‌بندند و بیمه‌ها با شبکه‌ها قراردادهای مستقلی خواهند داشت، که این امر از مشکلات گذشته در خصوص قرارداد مستقیم بیمه با پزشکان جلوگیری می‌کند.

پزشکی خانواده، مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی برای سلامت جامعه

در پایان، تأکیدات رئیس‌جمهور بر لزوم مسئولیت‌پذیری پزشکان خانواده در قبال سلامت جامعه بسیار مهم است. به‌عنوان مثال، پزشک خانواده باید نه تنها در روند درمان بیماری‌ها بلکه در پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقای سلامت عمومی نقش فعال داشته باشد.

اجرای موفق این طرح، نیازمند همکاری تمامی نهادها و مشارکت فعال مردم است. بدون همراهی مردم و آگاهی‌بخشی در خصوص مفاهیم پزشکی خانواده و نظام ارجاع، این طرح نمی‌تواند به‌طور کامل به اهداف خود دست یابد.

با اصلاحات جدید و عزم دولت برای استقرار این طرح، به‌نظر می‌رسد که نظام سلامت ایران می‌تواند گام‌های مؤثری در جهت تحقق عدالت در دسترسی به خدمات درمانی بردارد و پزشک خانواده را به عنوان ستون اصلی این تحول در نظام سلامت کشور معرفی کند.