خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: امیرالمومنین علی (ع) در حکمتی نورانی از نهج‌البلاغه درباره اهمیت دوستی و دوست‌یابی فرمودند: «أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اکْتِسَابِ الْإِخْوَانِ، وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ»، عاجزترین انسان کسی است که در یافتن دوست ناتوان باشد و عاجزتر از او کسی که دوستان خودش را از دست بدهد.

تعبیر «عاجزترین انسان» برای کسانی که قادر به پیدا کردن و نگه داشتن دوست در زندگی خود نیستند گواه آن است که قاعدتاً همه انسان‌ها توانایی کسب سرمایه دوستی را دارند چرا که به دست آوردن دوستان در مقایسه با بسیاری دیگر از کارها، معمولاً آسان است؛ یافتن دوست نه مانند کسب مال و درآمد است که نیاز به تلاش و کوشش فراوان و یا حتی نیازمند سرمایه‌گذاری مالی باشد و نه همانند کسب مقام و منصب که دستیابی به آن مستلزم روابط اجتماعی قوی باشد، بلکه یک دوستی عمیق و سودمند و پایا در پرتو گشاده‌رویی، ادب و حُسن معاشرت حاصل می‌شود که همه انسان‌ها اگر بخواهند، می‌توانند مزین به این اخلاق حسنه باشند.

انسان بر طبق فطرت، موجودی اجتماعی و نیازمند دوست و رفیق است و سعادت او در سایه رفاقت و مودت با دیگران کامل می‌شود. دوست صمیمی و واقعی حقیقتاً یک سرمایه ارزشمند است که انسان را در مواجهه با مشکلات تنها نمی‌گذارد و داشتن دوست برای انس گرفتن و بهره‌گیری از کمک‌ها، تجربه‌ها و نظراتش در زندگی هر انسانی ضروری است که در همین خصوص امیرمؤمنان علی (ع) در حدیثی خطاب به مردم فرمودند: شما نمی‌توانید دیگران را با اموال خود راضی نگه دارید، از این رو ایشان را با خوش‌رویی و رفتار خوب راضی نگه دارید، زیرا من از رسول خدا (ص) شنیدم که می‌فرمود: شما نمی‌توانید خشنودی مردم را با اموال محدودتان به دست آورید بنابراین با اخلاق نیکتان خشنودی آنها را به دست آورید.

اهمیت پایداری در دوستی‌ها

در بخش دوم حکمت دوازدهم نهج‌البلاغه حضرت بر نگه داشتن و پایداری دوستی‌ها تأکید دارند زیرا چه بسا به دست آوردن چیزی اندکی زحمت داشته باشد اما نگه داشتن آن دوستی و دوام و ماندگاری آن، بسیار دشوارتر است. بنابراین کسی که دوستان خود را با بی‌مهری یا بی‌اعتنایی از دست دهد عاجزتر از کسی دانسته شده که نمی‌تواند دوستی به دست آورد.

امام (ع) در حدیث نورانی دیگری در غررالحکم فرمودند: «مَنْ لا صَدیقَ لَهُ لاذُخْرَ لَهُ» یعنی کسی که دوست ندارد ذخیره‌ای ندارد»، خویشاوندی انسان‌ها گاه از طریق طبیعی یعنی تولد دو فرزند از یک پدر و مادر اما گاه یک پیوند اکتسابی است که همان دوستی و رفاقت را شامل می‌شود. چه بسیار دوستانی که گاهی پیوند آنها مستحکم‌تر و قوی‌تر از پیوند برادری بوده و اسلام نیز برای دوست صالح و دوستی و رفاقت مبتنی بر خیرخواهی اهمیت ویژه‌ای قائل است. لذا امیرالمومنین (ع) دوستی را همچون ذخیره‌ای ارزشمند و ضروری در زندگی انسان‌ها می‌دانند.

برای روشن شدن اهمیت دوستی و مودت مؤمنان به حدیث دیگری از اهل بیت (ع) اشاره می‌شود که امام صادق (ع) فرمودند: مقام دوست بسیار برجسته است تا آنجا که دوزخیان نیز پیش از آنکه از نزدیکان کمک بخواهند با فریاد خود، از دوست سخن می‌گویند همان‌گونه که خداوند در قرآن از آنها چنین خبر داده که می‌گویند: امروز نه شفاعت کننده‌ای داریم نه دوست گرم و پرمحبتی.

امام جواد (ع) نیز در حدیثی زیبا فرمودند: «مَن استَفادَ اَخاً فِی اللهِ، فَقَد اسْتَفادَ بَیْتاً فِی الْجَنّةِ»، هرکسی در راه خدا برادری و دوستی پیدا کند، همانا خانه‌ای در بهشت به دست آورده است. بنابراین داشتن دوستی‌های حقیقی که برای خدا باشد راه مناسب برای رسیدن به بهشت است چرا که انسان در پرتو معاشرت با نیکان، خلق و خوی نیک خود را تقویت می‌کند و عمل نیک است که سعادت و خوشبختی ابدی را در پی دارد. به همین ترتیب، دوست نیز بلای خانمان سوزی است که ممکن است باعث انحطاط و سقوط انسان و شقاوت در زندگی دنیوی و اخروی شود.