بخش خودرویی یکی از بازارهایی است که قبل از اجرایی شدن مصوبه سه نرخی شدن سوخت هم به این مساله واکنش‌های چندگانه بروز داده بود. تعویض پلاک، انتقال مالکیت، افزایش قیمت ماشین‌های کارکرده و... بخشی از این فعل و انفعالات خودرویی بود. اما حالا با گذشت یک هفته از عملیاتی شدن نرخ سوم برای بنزین و تغییر و تحول در برخی از سهمیه‌ها، نگرانی از افزایش بی‌قاعده قیمت انواع خودروها احساس می‌شود. با توجه به تورم مزمن و پیش رونده مخصوصا در سه ماه اخیر، افزایش انواع ناترازی‌ها، تحریم‌های همه جانبه و سایر معضلات ساختاری اقتصاد کشور، عرضه و قیمت خودرو از اولین گروه‌های کالایی است که از شرایط جدید متاثر می‌شود. این مساله می‌تواند روی چرخه حمل و نقل تا حد زیادی اثر منفی بگذارد و آن را با مشکل مواجه کند. افزایش قیمت بنزین در کشور همیشه یک موضوع اقتصادی - اجتماعی جدی بوده و هر بار چنین تغییری رخ داده، بازار خودرو بلافاصله واکنش نشان داده. دلیلش بسیار روشن است؛ خودرو در ایران صرفا وسیله‌ای مصرفی نیست؛ بلکه یک کالای سرمایه‌ای، ابزار حمل‌ونقل اصلی و بخش مهمی از سبد هزینه خانوار محسوب می‌شود. از سوی دیگر، بنزین نیز جزو اقلام استراتژیک کشور است. بنابراین هر تغییری در قیمت بنزین به ‌طور طبیعی به بازار خودرو سرایت می‌کند.

تاثیرات چندجانبه

وقتی به خاطر کمتر شدن هزینه‌های عمومی تصمیم مهمی گرفته می‌شود طبیعتا سایر بخش‌ها هم از آن متاثر می‌شوند. برای این‌که عموم شهروندان دچار زیان و سردرگمی نشوند، متولیان باید جوانب دیگر را بررسی کرده تا بازارهای مرتبط با حمل و نقل یا حتی خودرو دچار جهش نرخ نشوند. تجربه نشان داده که افزایش نرخ بنزین ارتباط مستقیم و عمیقی بر قیمت خودرو در بازار نداشته و نخواهد داشت، زیرا فاکتورهایی که تاثیر مستقیم و قابل ملاحظه‌ای بر قیمت خودرو در بازار دارند مانند تورم موجود، میزان عرضه و تقاضا، نرخ ارز و قدرت خرید جامعه و... است و ارتباط دادن افزایش قیمت بنزین به افزایش قیمت خودرو چندان درست نیست. کارشناسان انرژی سال‌هاست می‌گویند قیمت واقعی بنزین در ایران فاصله زیادی با نرخ یارانه‌ای دارد و اگر دولت تصمیم بگیرد این فاصله را کم کند، بازار خودرو وارد مرحله‌ای کاملا جدید خواهد شد. افزایش واقعی قیمت سوخت ساختار مصرف، انتخاب‌های مردم و ارزش دارایی‌ها را تغییر می‌دهد. در بلندمدت مصرف‌کنندگان دیگر تنها به مدل و امکانات خودرو توجه نمی‌کنند، بلکه هزینه مالکیت آن در طول زمان برایشان مهم می‌شود. مصرف سوخت، هزینه نگهداری و کارایی حرارتی موتور به معیارهای اصلی تبدیل می‌شوند. به همین دلیل، خودروهای پرمصرف که زمانی صرفا به ‌خاطر ظاهر یا برندشان خریدار داشتند، به‌طور طبیعی ارزش خود را از دست می‌دهند.

با اصلاح نرخ سوخت، هزینه حمل و نقل رشد می‌یابد

فرهاد بشیری، نماینده پاکدشت در این خصوص گفته: «یکی از وظایف عمده دولت و مجلس، کمک به ثبات قیمت‌هاست که خودرو هم به عنوان یک کالای مهم، از این قاعده مستثنی نیست و از این‌ رو باید دائما برای واقعی شدن این امر ضروری، فکر و برنامه‌ریزی شود. متاسفانه در روزهای گذشته، شاهد افزایش قیمت خودرو بودیم که با وجود تورم و کاهش قدرت خرید مردم، واقعا افزایش قیمت به هیچ وجه به صلاح نبود. برخی کالاها مانند خودرو زمانی که افزایش قیمت پیدا می‌کنند، دومینووار کالاهای دیگر هم با رشد قیمت مواجه می‌شوند.» وی درباره اوضاع و احوال صنعت خودرو در کشور و به‌سامان شدن بازار می‌گوید: «ما در این رابطه به اندازه کافی، قانون داریم و اگر هم خلأ قانونی وجود داشته است، در مجلس سعی کردیم این کمبودها را برطرف کنیم. مثلا ما برای واردات خودرو، چه نو و چه کارکرده قانون تصویب کردیم و دست دولت را باز گذاشتیم. عمل به قانون، وظیفه دولت است اما اتفاق خاصی در این بخش رخ نداده است.»

بابک صدرایی، کارشناس خودرو نیز در این باره گفته «هدف اصلی سیاست‌گزار از افزایش نرخ بنزین، آماده‌سازی افکار عمومی برای پذیرش نرخ ۵ هزار تومانی است. بنابراین دور از انتظار نیست که قیمت‌های فعلی ۱۵۰۰ و ۳ هزار تومان نیز در آینده به این سطح نزدیک شوند. زیرا افرادی که توان خرید خودروهای ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومانی دارند، فشار کمتری از محل افزایش هزینه سوخت متحمل می‌شوند. خودروهای خارجی، وارداتی و مونتاژی به دلیل سطح توان مالی خریدارانشان، کمتر تحت‌تاثیر این افزایش قرار می‌گیرند. اما در خودروهای اقتصادی ممکن است نوسانات کوتاه‌مدت قیمتی رخ بدهد. سیاست‌گزار عملا از قشر توانمندتر جامعه شروع کرده تا این افزایش قیمت را مرحله ‌به ‌مرحله در سایر گروه‌ها نیز نهادینه کند. البته در چنین شرایطی اجرای این گونه تصمیمات در ماه‌های پایانی سال و همزمان با افزایش طبیعی هزینه‌های خانوار، فشار مضاعفی بر معیشت مردم وارد می‌کند.»

وی در مورد هماهنگ نبودن برنامه‌های تدوین شده با شرایط روز و موثر نبودن این اقدامات اضافه کرد: «افزایش نرخ بنزین همزمان با طرح‌های نیمه‌تمامی مانند اصلاح پیشرانه‌ها یا خروج خودروهای فرسوده، نشانه‌ای از سردرگمی و بی‌برنامگی در سیاست‌گزاری است. در شرایط تورم شدید و فشار اقتصادی، افزایش قیمت بنزین بدون ساز و کارهای جبرانی، موجب رشد هزینه‌های حمل‌ونقل، افزایش قیمت کالاها و تشدید مشکلات معیشتی می‌شود. بنابراین دولت باید یک بسته کامل حمایتی و کنترلی برای کاهش اثرات این تصمیم تدوین و اجرا کند.»