بر اساس اعلام مسئولان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری این استان، نزدیک به ۴۸۰ هزار هکتار از اراضی ملی معادل حدود یک‌ششم کل مساحت استان هم‌اکنون به عنوان مناطق بیابانی و کویری شناسایی شده و در معرض گسترش بیشتر قرار دارد.

 این وضعیت نه تنها تنوع زیستی و پوشش گیاهی منطقه را تهدید می‌کند، بلکه منشأ اصلی تولید ریزگردها و گردوغبارهای محلی است که کیفیت هوا و سلامت شهروندان را به خطر می‌اندازد.

رسول کمره‌ای، رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی، در گفت‌وگو با ایسنا با تشریح ابعاد این بحران زیست‌محیطی، اظهار کرد: از مجموع حدود ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار هکتار مساحت استان مرکزی، حدود ۴۸۰ هزار هکتار به اراضی بیابانی و کویری اختصاص دارد.  

زرندیه رکورددار مناطق بیابانی

وی با بیان اینکه این اراضی عمدتاً در ۷ شهرستان از ۱۲ شهرستان استان پراکنده شده‌اند، افزود: به تفکیک، شهرستان زرندیه با حدود ۲۳۴ هزار هکتار بیشترین مساحت بیابانی را به خود اختصاص داده و در رتبه نخست قرار دارد. پس از آن، شهرستان ساوه با ۸۳ هزار هکتار، کویر میقان در شهرستان اراک با حدود ۵۰ هزار هکتار، شهرستان محلات با ۴۳ هزار هکتار، دلیجان با ۴۰ هزار هکتار و شهرستان‌های خنداب و کمیجان هر کدام با حدود ۱۵ هزار هکتار در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

عوامل اصلی تشدید بیابان‌زایی

کمره‌ای عوامل اصلی تشدید پدیده بیابان‌زایی در استان مرکزی را برشمرد و گفت: تغییرات اقلیمی و وقوع خشکسالی‌های ممتد در چند دهه اخیر که کاهش بارندگی و افزایش دما را به دنبال داشته است. کمبود علوفه در دسترس دامداران که منجر به وابستگی بیش از حد آنها به مراتع طبیعی شده و چرای دام به میزان چندین برابر ظرفیت تحمل مراتع، از عوامل بیابان زایی در استان است.  

وی با بیان اینکه برداشت بی‌رویه و حداکثری از سفره‌های آب زیرزمینی که سبب خشک شدن چاه‌ها، قنات‌ها و چشمه‌ها شده و سطح آب را به شدت پایین آورده است. از دیگر عوامل است، افزود: کمبود شدید تخصیص اعتبارات استانی و ملی برای اجرای پروژه‌های مقابله‌ای که امکان اقدامات مؤثر و گسترده را محدود کرده است. از طرفی، شور شدن تدریجی خاک در مناطق بیابانی، استقرار گونه‌های گیاهی را دشوار کرده و به کاهش چشمگیر تنوع گونه‌ای منجر شده است.  

زور اعتبارات به چالش‌های زیست‌محیطی نمی رسد

رئیس اداره امور بیابان استان مرکزی با اشاره به ناکافی بودن اعتبارات تخصیصی، اظهار کرد: هر ساله مبالغی از محل اعتبارات استانی و ملی برای مقابله با بیابان‌زایی اختصاص می‌یابد، اما این میزان در مقایسه با حجم عظیم چالش‌های زیست‌محیطی از جمله پدیده ریزگردها و گردوغبار، بسیار ناچیز و ناکافی است و عملاً پاسخگوی نیازهای واقعی مقابله با این بحران نیست.

وی با بیان اینکه با همین اعتبارات محدود، فعالیت‌های اجرایی متعددی در سطح اراضی بیابانی استان انجام می‌شود، افزود: اقداماتی نظیر نهال‌کاری و بوته‌کاری، مراقبت و آبیاری سنواتی، مدیریت رواناب‌ها، احداث بادشکن‌های زنده و غیرزنده و همچنین حفاظت و قرق مناطق حساس، به طور مستمر در دستور کار قرار دارد.  

وی گفت: به عنوان نمونه، در سال ۱۴۰۳ موفق شدیم در شهرستان‌های زرندیه، اراک، محلات و دلیجان عملیات نهال‌کاری، مراقبت و آبیاری را در سطح ۳۵۰ هکتار اجرا کنیم. همچنین ۱۸ کیلومتر بادشکن زنده و غیرزنده در حاشیه کویر میقان اراک و مناطق بیابانی محلات احداث شد که نقش مهمی در تثبیت شن‌های روان و کاهش گردوغبار ایفا می‌کند.

پیشنهاد چند راهکار 

کمره‌ای راهکارهای عملی و بلندمدت برای کنترل و مهار بیابان‌زایی را بیان کرد و گفت: آموزش مستمر و ترویج فرهنگ صحیح استفاده از مراتع در میان دامداران و بهره‌برداران مراتع برای رعایت فصل مناسب چرا، کاهش تعداد دام و حفظ تعادل دام و مرتع، تقویت حفاظت و اجرای قرق طولانی‌مدت در عرصه‌های مرتعی و بیابانی حساس به منظور احیای طبیعی پوشش گیاهی و تخصیص اعتبارات کافی و پایدار از محل بودجه‌های ملی و استانی برای اجرای پروژه‌های جامع مقابله با بیابان‌زایی از جمله پیشنهادات است.

وی همچنین تشویق و حمایت از کشاورزان حاشیه مناطق بیابانی و کویری به منظور جلوگیری از شخم بی‌رویه اراضی و اصلاح الگوی کشت با تأکید بر محصولات کم‌آب‌بر و سازگار با شرایط خشک را از دیگر پیشنهادات دانست و  ابراز امیدواری کرد که با همکاری دستگاه‌های اجرایی، جوامع محلی و افزایش آگاهی عمومی، بتوان روند گسترش بیابان‌زایی در استان مرکزی را مهار و حتی معکوس کرد.  

انتهای پیام