خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب، زهرا اسکندری: به مناسبت سالروز رحلت محی‌الدین حائری شیرازی، روحانی مبارز، شاگرد و نماینده امام‌خمینی، امام جمعه شیراز، نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو مجلس خبرگان رهبری، این گزارش به مرور مهم‌ترین مقاطع زندگی، فعالیت‌های علمی، سیاسی و اجتماعی او می‌پردازد؛ شخصیتی که نامش با مبارزات پیش از انقلاب اسلامی، تثبیت نهادهای دینی پس از پیروزی انقلاب و نقش‌آفرینی مؤثر در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی جنوب کشور گره خورده است.

محی‌الدین حائری شیرازی با نام اصلی محمدصادق حائری شیرازی، در سال ۱۳۱۵ در شهر شیراز متولد شد. او دوران نوجوانی و جوانی خود را در شرایطی سپری کرد که فضای اجتماعی و سیاسی کشور، به‌ویژه برای نیروهای مذهبی و منتقد رژیم پهلوی، با محدودیت‌های جدی همراه بود. حائری شیرازی در مقطعی از تحصیل در دانشگاه محروم شد؛ رخدادی که مسیر زندگی علمی او را به‌طور جدی تغییر داد و موجب شد به‌صورت کامل به فراگیری علوم دینی روی آورد. وی تحصیلات حوزوی خود را ابتدا در شیراز آغاز کرد و سپس برای تکمیل این مسیر به حوزه علمیه قم رفت؛ مرکزی که در آن سال‌ها، کانون اصلی تربیت نیروهای مذهبی و انقلابی به‌شمار می‌آمد.

تبعید به بهانه فعالیت‌های سیاسی و مذهبی

در قم، حائری شیرازی از درس‌های خارج فقه و اصول امام خمینی بهره برد و به‌واسطه همین حضور در حلقه شاگردان امام، با اندیشه‌ها، مواضع سیاسی و اخلاقی او از نزدیک آشنا شد. آشنایی با اعلامیه‌ها و سخنرانی‌های روشنگر امام خمینی، تأثیر عمیقی بر شکل‌گیری نگاه اجتماعی و سیاسی حائری شیرازی گذاشت. او، همچون بسیاری از شاگردان امام، تحت تأثیر نصایح اخلاقی و رویکرد انتقادی ایشان نسبت به ساختار قدرت در رژیم پهلوی قرار گرفت و همین مسئله، او را به‌تدریج وارد عرصه فعالیت‌های سیاسی و مبارزاتی کرد.

حائری شیرازی در دوران مبارزه، بارها بازداشت، تبعید و شکنجه شد؛ اما این فشارها مانعی برای ادامه مسیر او ایجاد نکرد. در سال ۱۳۵۱، به دلیل فعالیت‌های سیاسی و مذهبی، از سوی رژیم پهلوی از سخنرانی منع شد. مدتی بعد، به‌سبب برگزاری جلسات ارشادی و روشنگرانه در منزل شخصی‌اش، به شهر فومن تبعید گردید. این تبعید شش‌ماهه، هرچند با هدف محدودسازی فعالیت‌های او انجام شد، اما به فرصتی تازه برای ارتباط با مردم آن منطقه تبدیل شد. حائری شیرازی در این مدت، زبان گیلکی را فرا گرفت و با جوانان و اقشار مختلف شهر فومن درباره مسائل اجتماعی، سیاسی و وضعیت کشور گفت‌وگو کرد و آنان را با اندیشه‌های انقلابی آشنا ساخت.

پس از پایان تبعید، وی به قم بازگشت؛ اما همچنان تحت تعقیب ساواک قرار داشت. پس از مدتی، با بازگشت دوباره به شیراز، جمعی از دوستان و مبارزان به دیدار او رفتند که همین امر موجب شناسایی و دستگیری‌اش شد. حائری شیرازی به همراه دیگران به کمیته مشترک ضد خرابکاری منتقل و در زندان، متحمل شکنجه‌های سنگینی شد. پیامد این شکنجه‌ها، بروز ناراحتی جسمی از جمله مشکلات شنوایی بود. با این حال، روایت‌ها نشان می‌دهد که حتی در شرایط سخت زندان نیز، رفتار و منش او بر برخی از مأموران و شکنجه‌گران تأثیر گذاشت.

در فاصله سال‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶، بخش عمده فعالیت‌های حائری شیرازی، همانند دیگر روحانیان مبارز شیراز، معطوف به سازمان‌دهی اعتراضات مردمی و افشای ماهیت رژیم پهلوی بود. در دوم آبان ۱۳۵۶، مراسمی با حضور روحانیان شیراز به مناسبت درگذشت مشکوک سیدمصطفی خمینی برگزار شد که به درگیری و تظاهرات انجامید و حائری شیرازی نیز در این مراسم حضور فعال داشت. او همچنین در جریان حمله نیروهای رژیم پهلوی به مسجد جامع شیراز در ۱۹ مرداد ۱۳۵۷ حضور داشت و پس از آن، به‌طور علنی از سرکوب معترضان انتقاد کرد. در همین مقطع، امام خمینی طی نامه‌ای از پاریس، بر ضرورت رسیدگی به وضعیت برخی زندانیان سیاسی، از جمله حائری شیرازی و سیدعبدالحسین دستغیب، تأکید کرد.

نماینده ولی‌فقیه پس از انقلاب

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حائری شیرازی فعالیت‌های خود را در حوزه‌های علمی و اجرایی ادامه داد. او مدتی به تدریس در دانشکده الهیات و دیگر مراکز فرهنگی تهران پرداخت و هم‌زمان، مسئولیت‌های متعددی را بر عهده گرفت. نمایندگی امام خمینی در ارتش، نمایندگی مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی و عضویت در مجلس خبرگان رهبری، از جمله مسئولیت‌هایی است که در کارنامه سیاسی و اجرایی او ثبت شده است.

پس از شهادت سیدعبدالحسین دستغیب، در دهم دی‌ماه ۱۳۶۰، حائری شیرازی با حکم امام خمینی به امامت جمعه شیراز منصوب شد و اندکی بعد، مسئولیت نمایندگی ولی فقیه در استان فارس را نیز بر عهده گرفت. استقرار او در شیراز، آغازگر دوره‌ای از فعالیت‌های گسترده در حوزه‌های دینی، فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی در این استان و مناطق پیرامونی بود. وی تلاش کرد با طراحی سازوکارهای منظم، ستادهای برگزاری نماز جمعه را فعال‌تر کند و ارتباط میان امامان جمعه استان فارس و استان‌های همجوار را گسترش دهد. برگزاری گردهمایی‌های منطقه‌ای با حضور امامان جمعه و طرح مسائل و مشکلات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مناطق مختلف، از جمله ابتکاراتی بود که در این دوره دنبال شد.

حائری شیرازی همچنین در دوران دفاع مقدس، حضوری مستمر در مناطق عملیاتی داشت. او بارها به جبهه‌ها رفت و ضمن ارتباط مستقیم با رزمندگان، سخنرانی‌های متعددی ایراد کرد. نقل‌قول‌ها و تصریحات فرماندهانی چون علی صیاد شیرازی، ابراهیم همت و سیدرحیم صفوی درباره تأثیر معنوی حضور او در جبهه‌ها، نشان‌دهنده جایگاه ویژه حائری شیرازی در میان رزمندگان سپاه پاسداران و ارتش است. بسیاری از رزمندگان، خاطرات این دیدارها را به‌عنوان بخشی ماندگار از تجربه حضور در جنگ نقل کرده‌اند.

در کنار این فعالیت‌ها، حائری شیرازی به‌عنوان یک روحانی اندیشمند، آثار متعددی در حوزه‌های مختلف اسلامی منتشر کرد. این آثار که در قالب کتاب و مقاله ارائه شده‌اند، طیفی از مباحث فقهی، اخلاقی، اجتماعی و تربیتی را در بر می‌گیرند و بازتاب‌دهنده نگاه خاص او به نسبت دین، جامعه و انسان معاصر هستند.

در سال‌های پایانی عمر، نام و جایگاه حائری شیرازی همچنان در فضای فکری و فرهنگی کشور مطرح بود. شهید حاج قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، در توصیف شخصیت او جمله‌ای مطرح کرد که بارها مورد توجه قرار گرفته است: «بعید است صد سال دیگر هم کسی مثل آیت‌الله حائری شیرازی بیاید.» حاج قاسم سلیمانی با اشاره به ویژگی‌های اخلاقی و سلوک شخصی حائری شیرازی، از روحیه تواضع و ساده‌زیستی او یاد کرده و خاطره‌ای از همراهی او با کارگران روزمزد نقل کرده است: «یک وقت یکی از محافظان ایشان تعریف می‌کرد که ایشان به ما گفت: «سه تا لباس کارگری بگیر و بیار و به کسی هم نگو».

سه تا لباس کارگری گرفتیم و آمدیم و با آیت‌الله حائری و یک نفر دیگر رفتیم سر میدان!

یک ماشین آمد و گفت: «من شما دو تا جوان را می‌خواهم، اما این پیرمرد به درد من نمی‌خورد». گفت: «ما هرسه تایمان باهم هستیم. ما سه تا را بُرد و با هم کارگری کردیم.»
ایشان (آیت‌الله حائری) این‌طور خودشان را شکستند. آدم هرچی بالاتر می‌رود، باید بیشتر خودش را بشکند. هرقدر خودش را شکست، بالاتر می‌رود. اگر باد کرد، می‌ماند. خیلی باید مراقبت کرد.

اگر انسان مقام معنوی پیدا کند، باید کاملا از آن مراقبت کند.»

این روایت نشان می‌دهد این روحانی شناخته‌شده، در عمل نیز به آموزه‌های اخلاقی خود پایبند بوده است.

محی‌الدین حائری شیرازی سرانجام در ۲۹ آذر ۱۳۹۶، در سن ۸۱ سالگی، در شهر قم درگذشت و پیکرش در حرم حضرت فاطمه معصومه(س) به خاک سپرده شد. رحلت او، بازتاب گسترده‌ای در میان شاگردان، همراهان و علاقه‌مندانش داشت و بار دیگر، کارنامه‌ای چندوجهی از یک روحانی مبارز، استاد حوزه، خطیب جمعه و کنشگر اجتماعی را پیش روی افکار عمومی قرار داد.

تالیف، عنصر اصلی زندگی او بود

حائری شیرازی در طول عمر خود، افزون بر مسئولیت‌های سیاسی و اجتماعی، آثار و کتاب‌های متعددی در حوزه‌های گوناگون دینی و فکری تألیف کرده است؛ آثاری که هر یک بخشی از اندیشه و تجربه زیسته او را بازتاب می‌دهند. در ادامه این گزارش، به معرفی و بررسی کتاب‌هایی پرداخته می‌شود که از او به یادگار مانده و نقش مهمی در شناخت دیدگاه‌ها و رویکرد فکری وی دارند.

مرحوم آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی از جمله عالمانی بود که با اتکا به تأمل عمیق در آیات قرآن و روایات، به‌صورت تخصصی و اجتهادی به حوزه تربیت ورود کرد و حاصل این نگاه را در نزدیک به پنج دهه فعالیت علمی، آموزشی و تبلیغی ارائه داد. او در بیان دغدغه اصلی خود، تربیت را محور کار فکری‌اش می‌دانست و در توصیف این رویکرد تصریح کرده بود که اهتمام ویژه‌ای به مسائل تربیتی دارد و در این زمینه، به برداشت‌ها و یافته‌هایی رسیده است که آن‌ها را حاصل عنایت الهی می‌دانست.

در همین چارچوب، مجموعه چهارجلدی «راه رشد» به‌عنوان جامع‌ترین اثر تربیتی منتشرشده از آیت‌الله حائری شیرازی شناخته می‌شود؛ اثری که پس از چند سال پژوهش و سامان‌دهی، به همت جمعی از پژوهشگران تدوین و در اختیار مخاطبان حوزه اندیشه و تربیت قرار گرفته است. این مجموعه تلاشی است برای ارائه منسجم دیدگاه‌های تربیتی نویسنده، بر پایه مبانی دینی و تجربه زیسته او در عرصه تعلیم و تربیت.

«راه رشد» در عین برخورداری از ساختار آموزشی، صرفاً به بیان مباحث نظری بسنده نمی‌کند و می‌کوشد با فاصله گرفتن از زبان صرفاً آکادمیک، رویکردی تربیتی و هدایت‌محور اتخاذ کند. این اثر با هدف انتقال مؤثر آموزه‌های تربیتی تدوین شده و مخاطب آن، همه افرادی هستند که به دنبال شناخت قواعد و اصول کار تربیتی‌اند؛ چه در مسیر خودسازی فردی و چه در تربیت دیگران. تنوع و عمومیت مباحث مطرح‌شده در این مجموعه، آن را به اثری قابل استفاده برای طیف گسترده‌ای از مخاطبان تبدیل کرده است. در ادامه، به‌اختصار به موضوعات مطرح‌شده در هر یک از مجلدات این مجموعه پرداخته می‌شود.

جلد اول مجموعه «راه رشد» با تأکید بر ضرورت شناخت عمیق انسان و حقیقت وجودی او آغاز می‌شود. نویسنده در این جلد توضیح می‌دهد که هر فعالیت تربیتی باید بر مبنای درک صحیح از طبیعت انسانی و جایگاه انسان در جهان شکل بگیرد. در ادامه، مفهوم تربیت از دیدگاه اسلام و روایات اهل بیت(ع) تشریح شده و تفاوت آن با آموزش صرف یا رفتارپذیری سطحی توضیح داده می‌شود. همچنین اصول اساسی کار تربیتی مانند ارتباط مؤثر، احترام به شخصیت فرد و توجه به رشد فکری و عاطفی مورد بررسی قرار گرفته است. این جلد برای هر کسی که قصد ورود به فرآیند تربیت دارد، پایه‌ای محکم فراهم می‌کند و مسیر حرکت در مراحل بعدی را روشن می‌سازد.

جلد دوم مجموعه به ارائه راهکارهای عملی در تربیت فرزندان اختصاص یافته است. در این بخش، مفاهیم تربیتی ابتدا از منظر اسلام و آموزه‌های اهل بیت(ع) تبیین می‌شوند تا مبنای نظری و ارزشی کار تربیتی تثبیت شود. پس از آن، ویژگی‌ها و صفات ضروری هر مربی یا والد بیان می‌شود؛ صفاتی مانند صبر، شناخت روان کودک، مهارت در ارتباط کلامی و عملی و توانایی الگوسازی اخلاقی. این جلد با هدف تجهیز مربیان و والدین به ابزار و روش‌های عملی برای تربیت کودکان طراحی شده است و می‌کوشد علاوه بر آموزش، زمینه‌ای برای خودسازی مربی نیز فراهم کند تا اثر تربیت به شکل پایدار در کودک تثبیت شود.

جلد سوم به یکی از مسائل حساس و کاربردی در تربیت کودکان می‌پردازد: تنبیه و تشویق. نویسنده در این جلد توضیح می‌دهد که چگونه این ابزارها باید به شکل اصولی و متناسب با سن و شرایط کودک به کار گرفته شوند تا اثر مثبت داشته باشند و از آسیب روانی جلوگیری شود. همچنین نحوه امر و نهی و هدایت کودک در رفتارهای روزمره توضیح داده شده و تعامل میان مربی و کودک به دقت بررسی می‌شود. این جلد به واکاوی نقش افراد مختلف، اعمال و محیط‌های مؤثر بر رشد کودک نیز می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه فضای خانه، مدرسه و اجتماع می‌تواند فرآیند تربیتی را تقویت یا تضعیف کند. این بخش، راهنمای عملی و دقیق برای والدین و مربیان در مواجهه با موقعیت‌های واقعی تربیتی است.

جلد پایانی مجموعه «راه رشد» به تثبیت آموزه‌های دینی و اخلاقی در کودکان اختصاص دارد. در این جلد، نحوه انتقال ارزش‌ها، صفات اخلاقی و اجرای احکام شرعی مانند نماز و روزه در کودکان به صورت عملی توضیح داده شده است. نویسنده روش‌های گام‌به‌گام برای ایجاد انگیزه، تثبیت رفتارهای مثبت و تربیت دینی و اخلاقی کودک ارائه می‌دهد. همچنین در انتهای جلد، شیوه‌ها و خطاهای رایج در تربیت کودکان معرفی شده و نشان داده می‌شود که چه رفتارهایی ممکن است روند رشد کودک را مختل کنند. این جلد، تکمیل‌کننده مسیر چهار جلدی مجموعه است و برای والدین، مربیان و علاقه‌مندان به تربیت دینی و اخلاقی، راهنمایی جامع و کاربردی فراهم می‌کند.

کتاب «تعلق»، منتشرشده از سوی نشر معارف، به بررسی موضوع اخلاق در اسلام می‌پردازد. در این اثر، اخلاق به‌عنوان موضع و نگرش انسان در برابر مسائل عالم معرفی شده و با تأکید بر دو محور اصلی «آگاهی» و «تعلق» تعریف می‌شود.

آیت‌الله حائری شیرازی در این کتاب ابتدا مفهوم اخلاق را توضیح می‌دهد و سپس رابطه میان تعلق و آگاهی در وجود انسان را بررسی می‌کند. ایشان محور تحول و رشد در انسان را تبیین نموده و تعلق را با مفهوم ولایت مرتبط می‌سازد. همچنین، در این اثر به علل انحراف انسان در علوم انسانی و ریشه‌های مشکلات اخلاقی و اجتماعی پرداخته می‌شود.
یکی از پرسش‌های محوری کتاب، بررسی این نکته است که چرا ریشه هر خطایی، حب دنیا است. استاد حائری در پاسخ به این سوال، مسائلی مانند رضایت و سیر شدن از دنیا، معنای صبر و مسیر رشد اخلاقی را برای مخاطب روشن می‌کند. علاوه بر این، موضوعاتی چون آرزو، نفسانیت، ذکر و سیر و تهی نیز در فصول مختلف کتاب بررسی شده و چارچوبی روشن برای فهم اخلاق و رشد معنوی ارائه می‌شود.

این کتاب، با نگاهی تحلیلی و تعلیمی، مخاطب را به شناخت عمیق‌تر نسبت به اخلاق اسلامی و عوامل مؤثر در رشد انسان هدایت می‌کند و برای علاقه‌مندان به مطالعات اخلاقی و تربیتی اثری مفید و کاربردی به شمار می‌آید.

کتاب «تفکر»، اثر معارفی و تربیتی آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی، با نگاهی حکمت‌آمیز به اهمیت و نقش تفکر در زندگی انسان می‌پردازد و ضمن تشریح ماهیت و ثمرات تفکر، رابطه آن با آموزه‌های دینی و اخلاقی را بررسی می‌کند. در این اثر، نویسنده نشان می‌دهد که تفکر نه تنها به رشد فردی و تعالی معنوی انسان می‌انجامد، بلکه توانایی تشخیص خیر و شر، بازشناسی دین سالم از دین انحرافی و درک مسئولیت‌های اخلاقی و اجتماعی را نیز تقویت می‌کند. کتاب همچنین به چالش‌های اجتماعی و سیاسی، از جمله تأثیر استعمار نو بر تعطیلی فکر و محدودسازی توان اندیشیدن، توجه دارد و ضمن تأکید بر رابطه تفکر و اخلاق، مسیر رشد و بالندگی فکری و روحی انسان را تبیین می‌کند. در مجموع، اثر حاضر چارچوبی منسجم برای فهم، تمرین و ارتقای تفکر ارائه می‌دهد و مخاطب را به تأمل در آیات الهی، شناخت خود و جهان پیرامون و پرورش بصیرت و اخلاق دعوت می‌کند.

کتاب «حکومت جهانی خدا» شامل هفتاد نکته کوتاه اعتقادی و توحیدی از بیانات، آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی است و با زبانی ساده، روان و شیوا به بیان مفاهیم دینی و معارف توحیدی می‌پردازد. بیشتر مطالب این اثر برگرفته از سلسله جلسات درس اخلاق معظم له در مسجد جامع قلهک تهران است که در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴، دوشنبه شب‌ها برگزار می‌شد و توسط «مؤسسه بچه‌های مسجد» گردآوری و تدوین شده است.

در بخشی از این کتاب، به دغدغه‌ها و آشفتگی‌های روحی انسان در دنیای معاصر اشاره می‌شود و بیان می‌گردد که هر چند زندگی افراد از نظر ظاهری مرتب و آراسته به نظر می‌رسد، بسیاری از انسان‌ها با اضطراب‌ها، نگرانی‌ها و اندوه‌های مبهم دست به گریبان هستند و در مواجهه با پوچی و آشفتگی درونی، روحشان همچون طوفانی سخت در هم می‌شکند. استاد حائری شیرازی با تبیین آموزه‌های توحیدی، راهکارهایی برای آرامش درونی، شناخت جایگاه انسان در عالم و ارتباط با خدا ارائه می‌دهد و اهمیت حکومت معنوی خدا در هدایت و اصلاح زندگی فردی و اجتماعی را گوشزد می‌کند.

این اثر به دلیل سادگی بیان، انسجام مفهومی و تمرکز بر نکات کوتاه و کاربردی، برای مخاطبان عام و علاقه‌مندان به معارف دینی و اخلاقی مناسب است و می‌تواند به عنوان راهنمایی برای شناخت بهتر دین، مدیریت نگرانی‌ها و ارتقای بصیرت اخلاقی و معنوی مورد استفاده قرار گیرد.

کتاب «مربی و تربیت» درباره قواعد و رابطه مربی با متربی است . این کتاب چهارمین اثر از سلسله مباحث در مرکز تربیت معلم در زمینه تعلیم و تربیت است . در کتاب حاضر مباحث با موضوع بندی و در ۱۶ مبحث با تکیه بر آیات و روایات بیان شده است و مخاطب اصلی آن معلمان و مربیان و همه کسانی که با تعلیم و تربیت در ارتباطند هستند .

آنچه که در این کتاب بیان شده است، سلسله بحث های تمام شده‌ای است که در مرکز تربیت معلم، از نیمه دوم سال ۱۳۹۵، در زمینه تعلیم و تربیت اسلامی آغاز شد.
مهمترین ویژگی این بحث، ملاحظه رابطه طولی بین مسائل و بازگرداندن کثرت فرعی به وحدت اصلی است.

کتاب «درس سحر»، شرحی بر ابیات حافظ شیرازی است که به بیان شیرین و قابل فهم آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی (ره) ارائه شده و از سلسله جلساتی در دهه ۸۰ در حافظیه شیراز تدوین و پیاده‌سازی شده است. محور اصلی جلسات و در نتیجه ساختار کتاب، اشعار و ابیات حافظ است و به همین دلیل، کتاب فاقد فصل‌بندی علمی متداول است و بیشتر بر پایه محتوای غزل‌ها و نکات عارفانه و حکمت‌آموز آن‌ها شکل گرفته است.

غزل‌های حافظ، با عنوان «لسان‌الغیب»، قرن‌هاست که چون چشمه‌ای زلال، روح و جان علاقه‌مندان به حقیقت و معرفت را سیراب می‌کند. کلام او ترکیبی از هنر، حکمت و عرفان است که در هر دوره‌ای تازگی و طراوت خود را حفظ کرده و با هر خوانشی، افق‌های جدیدی از معنا و بینش را پیش روی مخاطب می‌گشاید. با این حال، ظرافت‌ها و عمق مفاهیم شعر حافظ گاهی نیازمند راهنمایی و تبیین استادانی است که خود با این گستره ادبی و معنوی آشنا باشند.

در این زمینه، آیت‌الله حائری شیرازی با بهره‌گیری از دانش دینی، فهم اخلاقی و نگاه تربیتی خود، به شرح و تفسیر اشعار حافظ پرداخته و ضمن ارائه برداشت‌های عمیق و کاربردی، مخاطب را با لایه‌های معنایی و آموزه‌های اخلاقی و عرفانی این غزل‌ها آشنا می‌کند. این کتاب برای علاقه‌مندان به ادبیات فارسی، شعر حافظ و آموزه‌های اخلاقی و تربیتی، منبعی ارزشمند و راهنمایی قابل استفاده به شمار می‌آید.

کتاب «آیینه تمام‌نما»، شامل درس‌گفتارهای آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی با محوریت عاشورا است و مباحث آن به شکلی منسجم و نظام‌مند ارائه شده است. این اثر در هفت فصل تدوین شده و موضوعاتی چون بینش و بصیرت حسینی، درس‌ها و پیام‌های عاشورا، عوامل و پیامدهای واقعه عاشورا، سوگ سیدالشهدا علیه‌السلام، زیارت حضرت امام حسین (ع) و تأثیر عاشورا بر انقلاب اسلامی بررسی شده‌اند.
درس‌های ارائه شده در این کتاب با استفاده از تمثیل‌ها و مثال‌های خواندنی، مخاطب را در درک بهتر جریان و حرکت سیدالشهدا (ع) در سال ۶۱ ه.ق که به شهادت ایشان منجر شد، همراهی می‌کند. آیت‌الله حائری شیرازی با تبیین فلسفه، آموزه‌های اخلاقی و پیام‌های اجتماعی واقعه عاشورا، راهنمایی روشن برای فهم نهضت حسینی و بهره‌گیری از آن در زندگی فردی و اجتماعی ارائه کرده است.

کتاب «من فاخره‌ام» شامل پندها و آموزه‌های تربیتی آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی است که از زبان فاطمه، دختر ایشان روایت می‌شود. این اثر به کوشش بهزاد دانشگر و با روایت داستانی فرزانه قائنی تدوین شده و هدف آن ارائه درس‌های عملی در زمینه خانواده‌داری، فرزندپروری و زندگی بر مدار خداست.

در این کتاب، نکات تربیتی و اخلاقی آیت‌الله حائری شیرازی به شکل ملموس و قابل فهم برای مخاطب ارائه می‌شود، به‌طوری که خواننده ضمن دنبال کردن روایت داستانی، با مثال‌هایی واقعی و کاربردی از شیوه‌های تربیتی ایشان آشنا می‌شود. می‌توان گفت که این اثر، نوعی تجسم عملی از آموزه‌های کتاب «مربی و تربیت» استاد است و برای والدین، مربیان و علاقه‌مندان به تربیت دینی و اخلاقی، منبعی ارزشمند به شمار می‌آید.

مجموعه «تمثیلات» اثر آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی، شامل سه جلد است که توسط نشر معارف در قالب قطعات کم‌حجم به چاپ رسیده است. این مجموعه شامل دو جلد تمثیلات اخلاقی و تربیتی، دو جلد تمثیلات اعتقادی و علمی و یک جلد تمثیلات سیاسی و اجتماعی است.

این آثار برای نخستین‌بار در دهه ۷۰ توسط حجت‌الاسلام محمدرضا رنجبر گردآوری و تدوین شد تا صدها تمثیل از بیانات استاد حائری شیرازی در دسترس علاقه‌مندان قرار گیرد. محور اصلی مجموعه، ارائه آموزه‌های اخلاقی، تربیتی، اعتقادی و اجتماعی به شیوه‌ای ساده، جذاب و قابل فهم است و هر یک از تمثیل‌ها، نمونه‌ای روشن از اندیشه استاد در حوزه‌های مختلف دینی و اجتماعی به شمار می‌آید.

از آنجا که هدف اصلی تمثیل، ملموس کردن مفاهیم انتزاعی، کاهش پیچیدگی و سنگینی محتوا و افزایش قابلیت اقناع و درک مطالب است، این مجموعه برای طیف وسیعی از مخاطبان قابل استفاده است. هم دانش‌آموزان و دانشجویان، هم اساتید، پژوهشگران و حوزویان، با هر سطح از دانش و آگاهی دینی می‌توانند از آموزه‌های ارائه شده در این مجموعه بهره‌مند شوند. علاوه بر این، کوتاهی و فشردگی مطالب، امکان مطالعه آسان و استفاده در محیط‌های آموزشی، جلسات اخلاقی و کارگاه‌های تربیتی را نیز فراهم می‌آورد و کتاب را به منبعی کاربردی برای علاقه‌مندان تبدیل می‌کند.

کتاب «تحجرگرایی» شامل مجموعه سخنرانی‌های آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد است که در سال‌های ۱۳۶۷ و ۱۳۶۹ برای طلاب این مرکز ارائه شده است. محور اصلی این سخنرانی‌ها دو موضوع کلیدی است: «پیوند علوم دینی با اخلاق» و «تحجرگرایی».

در این مجموعه، ضمن بررسی تفاوت‌های ماهوی علوم دینی با سایر علوم، به ضرورت و اقتضائات تحصیل علوم دینی و برخی آفات آن، از جمله تحجر و تعصب، می‌پردازد. همچنین جایگاه عرفان و فلسفه در اسلام مورد بحث قرار گرفته و نقدی بر استدلال‌های مخالفان فلسفه و عرفان ارائه می‌شود. این بخش از مباحث، به‌ویژه با توجه به پیام امام خمینی به حوزه و روحانیت، ارزش مضاعفی یافته و اهمیت تبیین رویکرد علمی و اخلاقی در تحصیل علوم دینی را روشن می‌سازد.

کتاب «تحجرگرایی» با ارائه مفاهیم به زبان روشن و قابل فهم، برای طلاب، پژوهشگران علوم دینی و علاقه‌مندان به مباحث اخلاقی و فلسفی، منبعی ارزشمند و آموزنده به شمار می‌آید و ضمن تبیین اهمیت ترکیب علم و اخلاق، مخاطب را با خطرات نگاه خشک و تحجری در حوزۀ دین آشنا می‌کند.