فعالان بخش خصوصی معتقدند شکاف عمیق میان ظرفیت‌های این استان و سیاست‌های ابلاغی از مرکز، مزیت‌های رقابتی خوزستان را فرسوده کرده و اکنون بازنگری در مدل‌های حمایتی و حرکت به سمت «بومی‌سازی» مقررات بانکی، ضرورتی انکارناپذیر برای جلوگیری از تکرار بحران‌هایی نظیر مازاد تولید، خام‌فروشی و خروج ارزش افزوده از استان است.​

این چالش‌های ساختاری در نشست تخصصی کمیسیون آب، کشاورزی و صنایع وابسته اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اهواز با حضور مدیران ارشد بانک کشاورزی استان، کالبدشکافی شد و در برابر مطالبه بومی‌سازی قواعد تسهیلاتی، رویکرد جدید بانک در قالب «بانکداری پلتفرمی و اکوسیستمی» تشریح شد. نتیجه این مواجهه، ترسیم یک دستور کار مشترک برای کوتاه‌تر شدن صف تسهیلات، هدفمند شدن حمایت‌ها و حرکت به سمت مدل‌های مشارکتی در تامین مالی کشاورزی خوزستان بود.​

پیشگیری از بحران نقدینگی قبل از حذف ارز ترجیحی

حمیدرضا مستانی، رئیس کمیسیون آب، کشاورزی و صنایع وابسته اتاق بازرگانی اهواز در این نشست که امروز ۲۹ آذر برگزار شد، با هشدار نسبت به حذف قریب‌الوقوع ارز ترجیحی نهاده‌ها، تاکید کرد: تجربه جهش‌های ارزی گذشته نشان داده است این‌گونه تصمیمات، سرمایه در گردش تولیدکنندگان بخش کشاورزی، به‌ویژه در حوزه دام و طیور، را چندین برابر کرده و آن‌ها را با بحران جدی نقدینگی مواجه می‌کند.

وی با اشاره به نقش بانک کشاورزی به‌عنوان بانک تخصصی این بخش، خواستار طراحی سناریوهای پیشگیرانه برای جلوگیری از تکرار شوک‌های مشابه و استفاده از ظرفیت شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی برای پیگیری نهادی این مطالبه شد تا کشاورزان دچار آسیب و خسران نشوند.

مستانی در ادامه، این نشست را «شروع یک مسیر روشن» توصیف کرد که می‌تواند به «اتفاق‌های خوب» در بخش کشاورزی استان منجر شود.

وی با اشاره به ظرفیت‌های آموزشی اتاق بازرگانی اهواز، تاکید کرد: این نهاد از زیرساخت‌های قوی آموزشی برخوردار است و می‌تواند برای کل فعالان کشاورزی استان، دوره‌های تخصصی در حوزه بانکداری مدرن برگزار کند، مشروط بر آنکه بانک کشاورزی اساتید و متخصصان خود را برای ترویج این فرهنگ معرفی کند.

رئیس کمیسیون آب و کشاورزی اتاق بازرگانی اهواز همچنین با طرح یک مطالبه مشخص، به تجربه استان‌های شمالی در تامین مالی صنعت شالی‌کوبی اشاره و خاطرنشان کرد: در استان‌هایی مانند گلستان و گیلان، بانک کشاورزی تسهیلات سرمایه‌ای را به‌صورت مستقیم و در مدت زمان کمتر از یک ماه در اختیار تولیدکنندگان دستگاه‌ها و کارخانه‌داران قرار می‌دهد.  

مستانی با تاکید بر اینکه این رویه موفق، با توجه به سطح بالای زیرکشت برنج در خوزستان و نقش این استان در تأمین نیاز دیگر مناطق کشور، باید به ‌صورت بومی در خوزستان نیز اجرا شود تا نوسازی تجهیزات شالی‌کوبی و ارتقاء کیفیت تولید با مانع زمانی و بروکراتیک مواجه نشود.

سیاست‌گذاری بخش کشاورزی خوزستان به نسخه بومی نیاز دارد

محمد نجفیان، دبیر اجرایی اتاق بازرگانی اهواز نیز در این نشست، خوزستان را استانی راهبردی و پیشتاز در کشاورزی کشور دانست و گفت: نسخه‌ای که برای استان‌های دیگر پیچیده می‌شود، نمی‌تواند بدون تعدیل و بومی‌سازی در خوزستان اجرا شود.

وی اظهار کرد: انتظار بخش خصوصی این است که در سه حوزه «قوانین و مقررات»، «دسترسی به منابع» و «تفویض اختیارات در سقف پرداخت تسهیلات»، خوزستان در چارچوب تصمیمات بانک کشاورزی به‌ عنوان «استان ویژه» دیده شود.​

دبیر اجرایی اتاق بازرگانی اهواز سپس پیشنهاد تشکیل یک کارگروه سه‌جانبه با حضور کمیسیون کشاورزی اتاق، جهاد کشاورزی و بانک کشاورزی را مطرح کرد تا مدیریت سطح کشت، تولید و جهت‌دهی تسهیلات در استان به‌صورت یکپارچه و هماهنگ انجام شود.

به گفته وی، هدف از این سازوکار، هدایت اعتبارات به سمت تولیدات دارای ارزش افزوده و پایان دادن به آزمون و خطا در الگوی کشت است؛ وضعیتی که در مقاطعی به مازاد تولید محصولاتی مانند هندوانه و از بین رفتن محصولات در مرزها منجر شد و هزینه سنگینی بر دوش کشاورزان گذاشت.​

نجفیان همچنین بر ضرورت شکل‌گیری یک رابطه «برد-برد» میان بخش خصوصی و شبکه بانکی، به‌ویژه بانک‌های تخصصی حوزه کشاورزی تاکید و تصریح کرد: اتاق بازرگانی اهواز آمادگی دارد از طریق ظرفیت‌های پژوهشی، ارائه تحلیل‌های اقتصادی و همراهی کارشناسی با شبکه بانکی، زمینه تصمیم‌گیری دقیق‌تر در تامین مالی بخش کشاورزی را فراهم کند.

وی افزود: انتظار بخش خصوصی این است که شبکه بانکی نیز با اتکا به این تعامل و شناخت بهتر از مزیت‌های منطقه‌ای، منابع اعتباری را به سمت طرح‌های زیرساختی مانند سردخانه، بسته‌بندی و برندسازی محصولات کشاورزی هدایت کند؛ طرح‌هایی که ارزش افزوده آن‌ها در استان باقی می‌ماند و از خروج مزیت‌های تولیدی جلوگیری می‌کند.

بانکداری اکوسیستمی؛ راه عبور از محدودیت‌های کشاورزی خوزستان

در ادامه این نشست جهانپور معماریان، مدیر شعب بانک کشاورزی خوزستان با ترسیم تصویری از شرایط کلان اقتصاد کشور، به پیچیدگی تصمیم‌گیری‌های پولی و مالی در مقطع کنونی اشاره و اظهار کرد: بررسی این شرایط برای برنامه‌ریزی دقیق‌تر الزامی است.

وی با اشاره به تعامل میان سیاست‌های مالی دولت و سیاست‌های پولی بانک مرکزی، این هم‌پوشانی و بعضاً تفاوت رویکردها را از عوامل موثر بر محدودیت‌های شبکه بانکی در پاسخ‌گویی کامل به همه انتظارها دانست و بر ضرورت همفکری مشترک برای بهبود هماهنگی‌ها و تقویت نقش بانک‌ها در حمایت از تولید تاکید کرد.

معماریان با استناد به داده‌های موجود، به نابرابری جدی در توزیع نقدینگی میان استان‌ها اشاره و خاطرنشان کرد: با وجود سهم بالای خوزستان در تولید ناخالص داخلی، سهم این استان از نقدینگی کشور به‌مراتب کمتر از استان‌هایی مانند فارس، اصفهان، مازندران و خراسان رضوی است.

به گفته مدیر شعب بانک کشاورزی خوزستان، تمرکز شرکت‌های بزرگ در تهران و مصرف نقدینگی در خارج از استان، قدرت مانور شبکه بانکی خوزستان را محدود کرده و این وضعیت، نه فقط بانک کشاورزی بلکه سایر بانک‌ها را نیز در موقعیت ضعف نسبی قرار داده است.​ 

معماریان همچنین نرخ منفی تشکیل سرمایه ثابت در اقتصاد را نشانه‌ای از غلبه «استراتژی بقا» بر «استراتژی توسعه» در بنگاه‌ها دانست و توضیح داد: در چنین شرایطی، بخش عمده منابع بانک ناگزیر به سمت تامین سرمایه در گردش هدایت می‌شود.

وی با اشاره به سقف‌های اعتباری تعیین‌شده از سوی بانک مرکزی برای کنترل تورم، تاکید کرد: روش‌های سنتی اعطای وام دیگر پاسخ‌گوی نیازهای متنوع بخش کشاورزی نیست و بانک ناچار است به سمت ابزارهای نوین و مدل‌های اکوسیستمی در تامین مالی حرکت کند.​

ورود به بانکداری پلتفرمی و زنجیره تامین

در تشریح این رویکرد جدید، مدیر شعب بانک کشاورزی خوزستان به ورود این بانک به حوزه «بانکداری پلتفرمی» و تأمین مالی زنجیره تامین اشاره و اظهار کرد: در این مدل، به جای تمرکز بر یک حلقه، کل زنجیره از تولید تا مصرف دیده می‌شود.

معماریان پلتفرم «پالیز» را یکی از نمونه‌های عملی این تحول دانست که در آن، با ثبت اطلاعات تولیدکننده و عقد قرارداد با خریداران بزرگ، بانک در نقش رکن ضامن وارد می‌شود و ریسک عدم پرداخت از سوی خریدار را برای تولیدکننده به‌طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.​

وی اولویت تخصیص منابع بانک کشاورزی را بر مبنای امنیت غذایی برشمرد و تاکید کرد: کشت‌های گلخانه‌ای به‌دلیل بهره‌وری بالا در مصرف آب، محصولات اساسی، مکانیزاسیون و طرح‌های آبیاری نوین در صدر فهرست دریافت‌کنندگان تسهیلات ویژه قرار دارند.

معماریان خاطرنشان کرد: بخشی از این تسهیلات در قالب خطوط اعتباری تکلیفی و یارانه‌دار و از طریق سامانه‌های مشخص با همکاری جهاد کشاورزی قابل استفاده است و با همراهی نهادهایی مانند اتاق بازرگانی، می‌توان سهم خوزستان را از منابع ملی تقویت کرد.​

بومی‌سازی مقررات بانکی با آغاز از زنجیره خرما

یکی از محورهای کلیدی سخنان مدیر شعب بانک کشاورزی خوزستان، اعلام آمادگی برای مقررات‌زدایی هدفمند و بومی‌سازی خدمات مالی در خوزستان بود که در این راستا پیشنهاد کرد این فرایند از زنجیره خرما آغاز شود و افزود: در اوایل دی‌ماه، جلسه یک‌روزه‌ای با حضور مسئول اعتبارات بانک کشاورزی کشور برای طراحی مدل اختصاصی تامین مالی زنجیره خرما برگزار خواهد شد تا امتیازات ویژه‌ای برای این محصول استراتژیک در استان اخذ شود.​

وی همچنین به حمایت‌های بانک از واحدهای شالیکوبی، ماشین‌آلات برنج، مشاغل خانگی، کارگاه‌های کوچک و شرکت‌های تولیدکننده مواد اولیه دارویی اشاره و خاطرنشان کرد: در سطح ملی تاکنون حدود ۱۵ شرکت در حوزه مواد دارویی توسط بانک تامین مالی شده‌اند؛ با این حال، در خوزستان به‌دلیل کم‌بودن متقاضیان، ظرفیت‌های استفاده‌نشده‌ای در این حوزه باقی مانده است.

معماریان درباره گل نرگس بهبهان نیز تاکید کرد: این محصول نه تنها جنبه فرهنگی و اقتصادی ویژه‌ای برای استان دارد، بلکه ظرفیت بالایی برای ایجاد ارزش افزوده در زنجیره تولید و صنایع وابسته دارد. به همین دلیل، بانک آمادگی دارد با تشکل نرگس‌کاران جلساتی تخصصی برگزار کند تا مدل اختصاصی تامین مالی این محصول طراحی و اجرایی شود.

مدیر شعب بانک کشاورزی خوزستان توضیح داد: هدف از این اقدام، ایجاد یک چارچوب مالی پایدار و منطبق با ویژگی‌های خاص محصول و منطقه است؛ به‌گونه‌ای که تولیدکنندگان بتوانند با کمک شبکه بانکی، تجهیزات و زیرساخت‌های لازم برای افزایش کیفیت و کمیت محصول خود را تامین کنند و در عین حال، بانک با کاهش ریسک و تضمین بازگشت منابع، به توسعه پایدار این صنعت کمک کند.

شبکه بانکی و مطالبات فعالان اقتصادی کشاورزی خوزستان برای بهره‌وری بیشتر

در بخش پایانی نشست، نمایندگان بخش خصوصی و فعالان کشاورزی به بیان دغدغه‌ها و پیشنهادهای خود پرداختند.

یعقوب محسنی با اشاره به شرایط سخت اقلیمی خوزستان، تولید محصولات کشاورزی را نتیجه جنگ کشاورز با طبیعت دانست و خواستار آن شد که بانک کشاورزی در این استان با تسریع در پرداخت تسهیلات و کاهش بروکراسی، متناسب با این سختی‌ها عمل کند.​

ساکبی -فعال حوزه طراحی ماشین‌آلات کشاورزی و شیلات- با اشاره به محدودیت‌های ارزی و دلاری شدن قراردادهای واردات ماشین‌آلات، بر لزوم تزریق نقدینگی هدفمند و استفاده از ابزارهای نوین مانند اوراق گام برای حمایت از تولیدکنندگان واقعی تاکید و بیان کرد: نظام تامین مالی باید میان فعالان مولد و بازیگران بازارهای غیر مولد تفاوت قائل شود.

کردونی، فعال حوزه خرما و برنج نیز مقررات تسهیلاتی را «غیربومی» خواند و تصریح کرد: الزاماتی مانند رسوب حساب، با منطق فعالیت‌هایی نظیر ذخیره‌سازی طولانی‌مدت خرما همخوانی ندارد و عملاً بنگاه‌های متعهد را از دسترسی به حمایت‌های مستقیم محروم می‌کند.​

نواصر، تولیدکننده خرما نیز با بیان اینکه به‌دلیل عدم دریافت تسهیلات مجبور شده کارگاه خود را در منزل راه‌اندازی کند، تاکید کرد: با نوسازی تجهیزات می‌تواند ظرفیت تولید روزانه را چندین برابر افزایش دهد و از خام‌فروشی خرما جلوگیری کند.

عبدالکاظم چلداوی، عضو کمیسیون کشاورزی اتاق اهواز نیز در ادامه این نشست پیشنهاد کرد: بانک کشاورزی به‌جای تکیه صرف بر وام‌دهی، به سمت الگوهای مشارکت مدنی و حضور به‌عنوان شریک اقتصادی در کنار تولیدکنندگان حرکت کند و همچنین احیا تسهیلات توسعه سامانه‌های آبیاری نوین در میانه بحران آب مورد تاکید است.​

مترقی، نایب‌رئیس دوم کمیسیون نیز با اشاره به مشکلات صادراتی گل نرگس بهبهان و تخریب اراضی، خواستار تشکیل کارگروه ویژه‌ای برای نرگس‌کاران و طراحی بسته تسهیلاتی اختصاصی برای این گروه شد.

محمد الباجی، عضو کمیسیون و استاد دانشکده مهندسی آب و محیط‌زیست دانشگاه شهید چمران اهواز نیز با تاکید بر شدت بحران آب در خوزستان، محدود شدن تسهیلات توسعه سیستم‌های آبیاری نوین را مغایر نیازهای امروز کشاورزی استان دانست و بر ضرورت استفاده هدفمند از ابزارهایی مانند اوراق گام به‌جای اتکای صرف بر وام‌های سنتی تاکید کرد.​

شبکه بانکی چگونه می‌تواند نقش مؤثرتر در کشاورزی خوزستان ایفا کنند؟

نشست کمیسیون آب، کشاورزی و صنایع وابسته اتاق اهواز نشان داد که از یک سو، خوزستان برای حفظ جایگاه خود در امنیت غذایی کشور ناگزیر از اصلاح الگوی کشت، تکمیل زنجیره ارزش و مهار خام‌فروشی‌ است و از سوی دیگر، شبکه بانکی به ویژه بانک کشاورزی به عنوان یک بانک تخصصی نیز برای ایفای نقش مؤثرتر ناچار به عبور از الگوهای سنتی و حرکت به سمت بانکداری اکوسیستمی و بومی‌سازی مقررات است. اگر کارگروه‌های سه‌جانبه، پروژه‌های بومی‌سازی (مانند زنجیره خرما) و استفاده از ابزارهای نوین مالی به‌موقع و هدفمند پیش برود، فعالان اقتصادی امیدوارند صف تامین مالی در خوزستان کوتاه‌تر شود و تقاضا برای تسهیلات، بیش از گذشته به سمت تولید واقعی و ایجاد ارزش افزوده هدایت شود.​

انتهای پیام