به گزارش سلامت نیوز به نقل از verywellhealth، بالا بودن تعداد پلاکت خون که به آن ترومبوسیتوز گفته می‌شود، ممکن است بدون علامت باشد یا با نشانه‌هایی مانند کبودی، خون‌دماغ یا حتی لخته‌های خطرناک خون بروز کند. تشخیص اینکه این وضعیت اولیه است یا ثانویه، نقش مهمی در انتخاب روش درمان دارد.

تعداد طبیعی پلاکت

محدوده طبیعی پلاکت خون بین ۱۵۰٬۰۰۰ تا ۴۵۰٬۰۰۰ پلاکت در هر میکرولیتر خون است. پلاکت‌ها (ترومبوسیت‌ها) سلول‌هایی هستند که به لخته شدن خون کمک می‌کنند.

تعریف پلاکت بالا

پلاکت بالاتر از ۴۵۰٬۰۰۰ در هر میکرولیتر غیرطبیعی محسوب می‌شود و به دو نوع تقسیم می‌شود:

• ترومبوسیتوز اولیه (ترومبوسیتمی اساسی):مغز استخوان پلاکت بیش از حد تولید می‌کند. این حالت اغلب به دلیل جهش‌های ژنتیکی رخ می‌دهد. جهش در ژن‌های JAK2 و CALR شایع‌ترین موارد هستند.

• ترومبوسیتوز ثانویه (واکنشی):افزایش پلاکت در پاسخ به عفونت، التهاب، خون‌ریزی، مصرف برخی داروها یا بیماری‌های دیگر ایجاد می‌شود.

علائم شایع پلاکت بالا

بسیاری از افراد هیچ علامتی ندارند و افزایش پلاکت به‌طور اتفاقی در آزمایش خون مشخص می‌شود. اما در صورت بروز علائم، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• علائم شبیه سکته (اختلال گفتار، تشنج)

• سردردهای میگرنی

• تنگی نفس

• تهوع

• خستگی

• درد قفسه سینه

• بزرگ شدن طحال

• خون‌دماغ

• کبودی آسان

• خون‌ریزی لثه‌ها

در موارد شدید، ممکن است سکته مغزی یا آمبولی ریه (لخته خون در ریه) رخ دهد. در زنان باردار نیز خطر عوارض افزایش می‌یابد.

علل و عوامل خطر پلاکت بالا

لخته شدن خون

لخته‌های خونی بیشتر با ترومبوسیتوز اولیه دیده می‌شوند، اما در نوع ثانویه نیز ممکن‌اند. افراد زیر در معرض خطر بالاتری هستند:

• زنان باردار

• افرادی که اخیراً جراحی شده‌اند

• افرادی با سابقه خانوادگی لخته خون

• مبتلایان به سرطان یا تحت درمان سرطان

لخته‌ها می‌توانند در هر رگ خونی ایجاد شوند، اما بیشتر در پاها، دست‌ها یا مغز دیده می‌شوند. علائم شامل سردرد، سرگیجه، درد ضربان‌دار، بی‌حسی، تشنج یا سکته است.

پلاکت بالا در بارداری

در بارداری ممکن است تعداد پلاکت‌ها بالا یا پایین برود. پلاکت بسیار بالا می‌تواند باعث لخته شدن خون و اختلال در خون‌رسانی به جنین شود. عوارض احتمالی شامل:

• فشار خون بالا

• رشد کند جنین

• زایمان زودرس

• جدا شدن جفت

• سقط جنین

در اغلب موارد، با مراقبت پزشکی منظم می‌توان این وضعیت را کنترل کرد. گاهی داروهای ضدلخته یا حتی زایمان زودتر از موعد توصیه می‌شود.

ارتباط پلاکت بالا با سرطان

سرطان می‌تواند هم علت ترومبوسیتوز ثانویه باشد و هم در موارد نادر، ترومبوسیتوز اولیه به سرطان‌های خونی تبدیل شود.

سرطان‌هایی که بیشتر با پلاکت بالا مرتبط‌اند:

• سرطان تخمدان

• سرطان ریه

• سرطان پستان

• سرطان‌های دستگاه گوارش

• لنفوم

• لوسمی حاد

• میلوفیبروز

• پلی‌سیتمی ورا (بیماری مغز استخوان)

علل کم‌خطرتر پلاکت بالا

در برخی شرایط، افزایش پلاکت موقتی و کم‌خطر است، از جمله:

• عفونت‌ها و التهاب‌های کوتاه‌مدت

• ورزش شدید

• استرس مزمن

• نوزادان نارس

• کم‌خونی (به‌ویژه فقر آهن)

• جراحی یا ضربه (به‌خصوص برداشتن طحال)

• مصرف برخی داروها مانند هپارین، اپی‌نفرین، بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای روان‌پزشکی، داروهای آکنه و شیمی‌درمانی

با درمان یا رفع عامل زمینه‌ای، پلاکت‌ها معمولاً به سطح طبیعی بازمی‌گردند.

تشخیص پلاکت بالا

پزشک ممکن است از آزمایش‌ها و بررسی‌های زیر استفاده کند:

• آزمایش کامل خون (CBC)

• بررسی آهن خون

• تست‌های التهاب (CRP و ESR)

• آزمایش‌های ژنتیکی

• نمونه‌برداری از مغز استخوان

• غربالگری سرطان (در صورت لزوم)

درمان پلاکت بالا

درمان به علت زمینه‌ای بستگی دارد:

• در صورت نبود علائم، ممکن است نیازی به درمان نباشد.

• در ترومبوسیتوز اولیه، داروهایی برای کاهش تولید پلاکت تجویز می‌شود.

• در ترومبوسیتوز ثانویه، درمان بیماری زمینه‌ای (مثلاً عفونت یا کم‌خونی) معمولاً کافی است.

بیشتر موارد پلاکت بالا ناشی از واکنش بدن به التهاب یا عفونت است و با درمان علت اصلی برطرف می‌شود. با این حال، در برخی افراد پلاکت بالا می‌تواند نشانه‌ای از سرطان باشد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند سرطان ریه و روده بزرگ از شایع‌ترین سرطان‌های همراه با ترومبوسیتوز هستند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت وجود موارد زیر حتماً به پزشک مراجعه کنید:

• بارداری

• خطر بالای لخته شدن خون

• خون‌ریزی غیرعادی

• وجود خون در ادرار یا مدفوع

• سردرد شدید، سرگیجه، اختلال بینایی یا خستگی شدید

در صورت بروز علائم سکته مغزی، درد قفسه سینه یا علائم حمله قلبی، فوراً به اورژانس مراجعه کنید.