حسین روزبهانی در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص نقش پدر و مادر در رشد فرزند در تمامی جوانب شخصیتی و تربیتی، اظهار کرد: پدری که تلاش‌های فرزندش را می‌بیند، او را تشویق می‌کند و از پیشرفت‌های کوچک نیز قدردانی به‌عمل می‌آورد، زمینه‌ای پایدار برای شکل‌گیری اعتماد به ‌نفس کودک فراهم می‌سازد. در مقابل، اصرار بر نتیجه‌محوری و فشار برای «همیشه اول بودن»، اثرات منفی و ماندگاری بر شخصیت کودک باقی می‌گذارد.

وی ادامه داد: حضور فعال پدر از وقت‌گذاشتن برای بازی گرفته تا مشارکت در فعالیت‌های روزمره  نقشی مؤثر در ایجاد احساس امنیت و ارزشمندی دارد. پدری که هیجانات و احساسات فرزندش را می‌پذیرد و به آن‌ها احترام می‌گذارد، به کودک می‌آموزد که عواطفش مهم و قابل بیان هستند. همچنین واگذاری مسئولیت‌های کوچک، کودک را به این باور می‌رساند که والدینش به توانایی‌های او اعتماد دارند.

این روانشناس بالینی با اشاره به اینکه پدر به‌عنوان الگو نقش بنیادینی در یادگیری مشاهده‌ای کودک دارد، گفت: پدری با اعتمادبه‌نفس، آرامش و ثبات رفتاری، ناخواسته این ویژگی‌ها را به فرزند خود منتقل می‌کند. در موقعیت‌های شکست نیز اگر پدر در کنار کودک بایستد و حمایتش را نشان دهد، نه‌تنها احساس امنیت را تقویت می‌کند، بلکه مهارت کنار آمدن با ناکامی را نیز به او می‌آموزد.

روزبهانی با بیان اینکه سبک ارتباطی والدین می‌تواند زمینه‌های علایق، مهارت‌ها و مسیر آینده کودک را شکل دهد، ادامه داد: گفت‌وگوی باز، کنجکاوانه و بدون قضاوت سبب می‌شود کودک بتواند در آرامش علایق خود را کشف کند. تشویق به تجربه‌کردن و آزمون‌وخطا، او را برای یافتن مسیر واقعی زندگی‌اش آماده می‌کند. پدرانی که آرزوهای شخصی برآورده‌ نشده خود را به کودک تحمیل می‌کنند، مانع شکل‌گیری هویت مستقل او می‌شوند.

این روانشناس بالینی عوامل ایجاد اضطراب در کودک را اینگونه، بیان کرد: تهدید، ترساندن، تندخویی، پرخاشگری و کنترل بیش از حد از مهم‌ترین عوامل ایجاد اضطراب در کودک به‌شمار می‌روند. بی‌ثباتی رفتاری پدر، بی‌اعتنایی به احساسات کودک و مقایسه او با دیگران نیز می‌تواند زمینه‌ساز نافرمانی و کاهش عزت‌نفس شود. توقعات فراتر از سن و نادیده‌گرفتن نیازهای هیجانی کودک در درازمدت پیامدهای روانی سنگینی به همراه دارد.

مرزبندی سالم در مقابل سختگیری مخرب

روزبهانی مرزبندی سالم را با قوانین واضح، منطقی و همراه با توضیح دانست و بیان کرد: والدین حمایتی و متعادل، با ثبات هیجانی رفتار می‌کنند و گفت‌وگو را جایگزین تهدید می‌سازند. در مقابل، مرزبندی سختگیرانه معمولاً با قوانین خشک، تنبیه‌های مداوم، نبود توضیح و نادیده‌گرفتن نیازهای کودک همراه است.

وی با بیان اینکه چهار نوع سبک دلبستگی اعم از ایمن، ناایمن اجتنابی، ناایمن دوسوگرا و آشفته وجود دارد، گفت: اگر مادر در سال‌های اولیه به‌طور پایدار و قابل پیش‌بینی به نیازهای کودک پاسخ دهد، دلبستگی ایمن شکل می‌گیرد. بی‌توجهی، سردی، محبت ناپایدار یا رفتارهای متناقض، زمینه‌ساز دلبستگی‌های ناایمن می‌شود. رفتار کنترل‌گرایانه مادر، ناتوانی در تفکیک نیازهای کودک از نگرانی‌های شخصی و جلوگیری از استقلال کودک نیز می‌تواند به شکل‌گیری اضطراب و وابستگی شدید منجر شود.

روزبهانی درخصوص نقش موثر و اصلی والدین بر آینده شغلی فرزندان، خاطرنشان کرد: کودکان با مشاهده نشانه‌های غیرکلامی اضطراب والدین مانند لرزش صدا، تنفس نامنظم یا زبان بدن مضطرب، خود نیز دچار اضطراب می‌شوند. این الگوهای آموخته‌شده بعدها به ترس، وسواس، اختلال خواب و رفتارهای اجتنابی تبدیل می‌شود.

وی درخصوص عوامل رشد استقلال در فرزندان تشریح کرد: ایجاد فرصت تصمیم‌گیری، پذیرش اشتباهات کودک، حمایت عاطفی به‌جای دخالت عملی، احترام به انتخاب‌ها و تشویق تفکر و تلاش، از مهم‌ترین عوامل رشد استقلال به شمار می‌رود. والدین باید به‌جای دستور مستقیم، پرسشگری همچون به نظرت چطور می‌تونیم حلش کنیم، جایگزین کنند.

این روانشناس با بیان اینکه عدم هماهنگی در روش تربیتی، یکی از عوامل خطر در رشد روانی کودک است، افزود: این ناهماهنگی باعث سردرگمی، کاهش امنیت روانی، افزایش اضطراب، نافرمانی و حتی مشکلات تحصیلی می‌شود. در بسیاری موارد، کودک از این شکاف سوءاستفاده می‌کند و احترام و اعتماد به والدین کاهش می‌یابد.

روبهانی با بیان اینکه توصیه می‌شود قوانین خانه اندک، واضح و متناسب با سن کودک باشد، خاطرنشان کرد: پیامدهای رفتار باید مشخص و منطقی باشد و والدین نیز ثبات رفتاری خود را حفظ کنند. فرصت تجربه و آزادی در تصمیم‌گیری و اجازه اشتباه‌کردن از اصول بنیادین تربیت سالم است.

وی با تاکید بر الگو بودن والدین اضافه کرد: والدین همچنین باید به‌عنوان الگو رفتارهایی مانند کنترل خشم، احترام به دیگران، مسئولیت‌پذیری و تعادل بین کار و زندگی را به فرزند خود نمایش دهند. توافق میان پدر و مادر و احترام متقابل آن‌ها در حضور کودک، یکی از کلیدی‌ترین عناصر تربیت سالم است.

انتهای پیام