به گزارش خبرنگار مهر شاهین آخوندزاده معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در پانزدهمین جشنواره تحقیقات و فناوری باقرالعلوم واقع در دانشگاه بقیه‌الله حضور پیدا کرد و گفت: یکی از ویژگی‌های مهم دانشگاه‌های نظامی در کشورهای پیشرفته جهان، هدفمند بودن آن‌ها از ابتدای تأسیس است. این دانشگاه‌ها با مأموریت مشخص ایجاد می‌شوند و از همان ابتدا می‌دانند برای چه هدفی شکل گرفته‌اند؛ به همین دلیل ماهیتی کاملاً متفاوت با دانشگاه‌های غیرنظامی دارند.

وی ادامه داد: بسیاری از دانشگاه‌های نظامی مطرح، اگرچه معمولاً در رتبه‌بندی‌های عمومی جهانی دیده نمی‌شوند، اما در مرزهای دانش فعالیت می‌کنند و نتایج پژوهش‌های آن‌ها به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در سطح بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته در برخی موارد، این دستاوردها در مسیرهای نادرست نیز به کار گرفته شده‌اند.

آخوندزاده افزود: در همین چارچوب، دانشگاه بقیه‌الله با وجود سابقه‌ای کوتاه‌تر نسبت به بسیاری از دانشگاه‌های کشور، پیشرفت قابل توجهی در تولید دانش و ارائه خدمات به مردم ایران داشته است. این موضوع شایسته تقدیر است. سال گذشته نیز در همایش دانشگاه باقرالعلوم، نمایندگان دانشگاه بقیه‌الله حضور داشتند و این حضور برای دومین سال متوالی، مایه افتخار است.

وی تصریح کرد: واقعیت این است که رتبه‌بندی‌های جهانی دانشگاه‌ها با اشکالات و ضعف‌های متعددی همراه هستند. در برخی از این رنکینگ‌ها، دانشگاهی از ایران در جایگاه اول قرار می‌گیرد و در رتبه‌بندی دیگر، جایگاه متفاوتی دارد. با این حال، توجه مدیران پژوهشی و دانشگاهی به این ارزیابی‌ها و بررسی سالانه نقاط قوت و ضعف، اقدامی مثبت و نظم‌دهنده است.

وی خاطر نشان کرد: نمونه‌ای از تفاوت عملکرد دانشگاه‌های نظامی و غیرنظامی، در نظم و برنامه‌ریزی قابل مشاهده است. دانشگاه‌های نظامی با برنامه‌ریزی دقیق و زمان‌بندی مشخص فعالیت می‌کنند و همین ویژگی، نقش مهمی در پیشرفت آن‌ها دارد. حضور در رتبه‌بندی‌ها و تحلیل نتایج آن‌ها، به شناسایی ضعف‌ها و اصلاح مسیر کمک می‌کند و نباید از آن فاصله گرفت.

وی متذکر شد: در میان رهبران جهان، کمتر کسی به اندازه مقام معظم رهبری بر نقش علم و فناوری در قدرت ملی تأکید کرده است. با این حال، متأسفانه در دولت‌های مختلف، این تأکیدها آن‌گونه که باید، اجرایی نشده و بخشی از ضعف‌های موجود ناشی از همین غفلت است.

آخوندزاده اظهار داشت: در سطح جهانی، رتبه‌بندی‌های مختلفی وجود دارد. برخی از آن‌ها عمومی هستند و تمرکز اصلی‌شان بر پژوهش‌های دانشگاهی است و کمتر به فناوری توجه دارند. در مقابل، رتبه‌بندی‌هایی وجود دارند که بیشتر بر نوآوری و فناوری تمرکز دارند و جایگاه کشورها در آن‌ها متفاوت است.

وی افزود: رنکینگ‌هایی مانند QS و شانگهای، جزو رتبه‌بندی‌های عمومی محسوب می‌شوند. در کنار آن‌ها، رتبه‌بندی‌های تخصصی نیز وجود دارد که هرکدام حوزه خاصی را بررسی می‌کنند. تمرکز بحث حاضر، بر رتبه‌بندی عمومی شانگهای و رتبه‌بندی موضوعی آن است.

وی به بررسی معیارهای رتبه‌بندی شانگهای اشاره کرد و افزود: حدود ۹۰ درصد آن‌ها به پژوهش اختصاص دارد. حتی شاخص‌هایی مانند کیفیت آموزش نیز از مسیر دستاوردهای پژوهشی سنجیده می‌شوند. مواردی مانند دریافت جوایز معتبر یا انتشار مقالات برجسته، همگی به خروجی‌های پژوهشی دانشگاه‌ها بازمی‌گردد.

وی اظهار داشت: به همین دلیل، رتبه‌بندی شانگهای بیش از بسیاری از رنکینگ‌های عمومی دیگر، بر پژوهش تمرکز دارد و این موضوع باید در تحلیل نتایج آن مورد توجه مدیران و پژوهشگران دانشگاهی قرار گیرد.

آخوندزاده اذعان کرد: نخبگان جوان کشور در شرایطی فعالیت می‌کنند که چراغ پژوهش به‌صورت مطلوب در کشور روشن نیست. با این حال، تردیدی وجود ندارد که عملکرد موفق در حوزه‌های علمی و پژوهشی می‌تواند نقش مؤثری در کاهش مهاجرت نخبگان ایفا کند و انگیزه ماندگاری آن‌ها را افزایش دهد.

وی به بررسی رتبه‌بندی‌های موضوعی پرداخت و افزود: ارزیابی‌ها در حوزه‌هایی مانند پزشکی بالینی، دندانپزشکی، داروسازی، بهداشت، پرستاری و فناوری‌های پزشکی انجام می‌شود. این رتبه‌بندی‌های موضوعی، علاوه بر عملکرد داخلی دانشگاه‌ها، شاخص‌های بین‌المللی را نیز مورد توجه قرار می‌دهند.

وی متذکر شد: در این ارزیابی‌ها، نهادهای بین‌المللی به موضوعاتی مانند جوایز بین‌المللی اعضای هیئت علمی توجه دارند. با توجه به محدودیت‌ها و تحریم‌های علمی، طبیعی است که کشور در این بخش با افت مواجه شود. بخشی از امتیازدهی نیز بر اساس میزان ارجاع به پژوهشگران پر ارجاع انجام می‌شود که این معیار نیز کاملاً پژوهش‌محور است.

آخوندزاده اذعان کرد: فعالیت اعضای هیئت علمی در جایگاه‌هایی مانند سردبیر یا معاون سردبیر مجلات معتبر پزشکی جهان، یکی از شاخص‌های مهم در این رتبه‌بندی‌ها محسوب می‌شود و برای آن امتیاز در نظر گرفته می‌شود. با این حال، به دلیل تحریم‌های علمی و فضای رقابتی ناعادلانه‌ای که از سوی کشورهای غربی علیه ایران شکل گرفته، بسیاری از پژوهشگران کشور از این جایگاه‌ها حذف شده‌اند.

وی خاطر نشان کرد: در همین زمینه، برخی پژوهشگران ایرانی با وجود چاپ مقالات متعدد و حضور در مسئولیت‌های علمی بین‌المللی، از سمت‌های سردبیری یا معاونت سردبیری کنار گذاشته شده‌اند. این موضوع، اگرچه باعث کاهش امتیاز در رتبه‌بندی‌های جهانی می‌شود، اما نشان‌دهنده فشارهای بیرونی و محدودیت‌هایی است که بر جامعه علمی کشور تحمیل شده است.