خبرگزاری مهر -گروه استان‌ها: در جهانی که شاخص‌های اقتصادی اغلب معیار اصلی پیشرفت معرفی می‌شوند، غفلت از نقش فرهنگ می‌تواند جامعه را به سمت نوعی رشد ظاهری اما توخالی سوق دهد.

اقتصاد بدون پشتوانهٔ فرهنگی به ابزاری برای انباشت بی‌مهار سرمایه تبدیل می‌شود

اقتصادی که بدون پشتوانهٔ فرهنگی حرکت می‌کند، به‌جای آن‌که در خدمت انسان و ارتقای کیفیت زندگی باشد، به ابزاری برای انباشت بی‌مهار سرمایه تبدیل می‌شود. در چنین مسیری، ارزش‌های انسانی قربانی سودآوریِ فوری شده و هویت جمعی به تدریج رنگ می‌بازد.

اقتصادِ بدون فرهنگ تنها موتور رشد اعداد است، نه زندگی

اقتصادِ بدون فرهنگ تنها موتور رشد اعداد است، نه زندگی؛ و همین شکاف است که در نهایت راه را برای سرمایه‌داری افسارگسیخته هموار می‌سازد؛ نظامی که در آن حرص جای اخلاق را می‌گیرد و سود بر انسان سایه می‌افکند.

اقتصاد بدون فرهنگ به پایداری نخواهد رسید

وجدان حقیقی دبیر انجمن اقتصاد مقاومتی هرمزگان در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن هشدار نسبت به تلاش‌های هدفمند برای حذف پشتوانه‌های فرهنگی از اقتصاد کشور گفت: اقتصاد مقاومتی زمانی کارآمد است که بر فرهنگ مقاومت، ایثار و تاب‌آوری اجتماعی استوار باشد و بی‌توجهی به آن، ایران را در برابر تحریم‌ها آسیب‌پذیر می‌کند.

حقیقی اظهار کرد: اقتصاد بدون پیوند با فرهنگ، به‌خصوص فرهنگ متعالی و ارزش‌محور، نه می‌تواند پایدار باشد و نه می‌تواند کشور را به پیشرفت برساند.

خطای استراتژیک برخی جریان‌های اقتصادی

به‌گفته او، یکی از خطاهای استراتژیک برخی جریان‌های اقتصادی آن است که فرهنگ را مزاحم کارکرد اقتصادی می‌دانند و به همین دلیل حذف بودجه‌های فرهنگی را اولین نسخه اصلاحی معرفی می‌کنند.

وی ادامه داد: این نگاه، تکرار همان مدل سرمایه‌داری است که ۴ درصد جامعه را ثروتمند و ۹۶ درصد را قربانی می‌کند. اگر فرهنگ در اقتصاد نباشد، اقتصاد تبدیل به ماشین تولید نابرابری می‌شود.

دبیر انجمن اقتصاد مقاومتی هرمزگان در تبیین ریشه‌های اقتصاد مقاومتی گفت: اقتصاد مقاومتی حاصل فرهنگ مقاومت است؛ فرهنگی که بر تاب‌آوری در شرایط تحریم، ایثار برای منافع ملی، عدالت‌محوری و مردمی‌بودن اقتصاد تأکید دارد. اگر این مؤلفه‌های فرهنگی برداشته شود، اقتصاد مقاومتی عملاً وجود نخواهد داشت.

غرب کاملاً آگاه است....

حقیقی تأکید کرد: غرب کاملاً آگاه است که تا زمانی که فرهنگ مقاومت و هویت ملی در اقتصاد ایران زنده است، تحریم‌ها بی‌اثر می‌شوند؛ به همین دلیل پروژه تهی‌سازی اقتصاد از فرهنگ را دنبال می‌کند و متأسفانه برخی عوامل داخلی هم دانسته یا نادانسته با حذف یا تضعیف بخش‌های فرهنگی بودجه، زمینه اجرای این پروژه را فراهم می‌کنند.

ریشه‌های فرهنگ قطع شود اقتصاد ملی دیگر توان مقاومت در برابر تهدیدها را نخواهد داشت

وی با اشاره به جنگ ترکیبی علیه ایران افزود: هدف اصلی دشمن، اقتصاد فرهنگی کشور است؛ یعنی همان ریشه‌های معنوی، انسانی و اخلاقی‌ای که اقتصاد مقاومتی بر آنها بنا شده و اگر این ریشه‌ها قطع شود، اقتصاد ملی دیگر توان مقاومت در برابر تهدیدها را نخواهد داشت.

حقیقی گفت: نمی‌توان بدون فرهنگ پیشرفت ساخت؛ اقتصاد باید از فرهنگ ایثار، عدالت، مردم‌باوری و مقاومت تغذیه شود و هر نسخه‌ای که این پیوند را قطع کند، کشور را به سمت شکنندگی و وابستگی سوق می‌دهد.

حقیقی با بیان اینکه نگاه صرفاً اقتصادی و تکنوکراتیک نمی‌تواند کشور را از چالش‌ها عبور دهد، اظهار کرد: وقتی اقتصاددان بی‌توجه به فرهنگ باشد، طبیعی است که اولین پیشنهادش حذف بودجه‌های فرهنگی باشد؛ درحالی‌که رشد اقتصادی بدون فرهنگ، فقط طبقه برخوردار را فربه و طبقه ضعیف را نابود می‌کند.

وی افزود: پایه‌گذاری گفتمان اقتصاد مقاومتی که رهبر انقلاب بیش از یک دهه بر آن تأکید داشته‌اند، نه از دل محاسبات خشک اقتصادی، بلکه از دل فرهنگ مقاومت، ایثار و توان ملی در برابر تهدید متولد شده است؛ بدون این مؤلفه‌ها، اساساً چیزی به نام اقتصاد مقاومتی باقی نمی‌ماند و دشمن و غرب گراها با علم به این موضوع که اقتصاد مقاومتی و درون زا نسخه شفا بخش اقتصاد کشور است؛ این تجویز غلط و اشتباه را انجام می‌دهند.

اگر فرهنگِ عدالت‌محور، دگرخواه و مردمی تضعیف شود...

حقیقی تصریح کرد: امروز جنگ اقتصادی تنها در ارقام و شاخص‌ها نیست؛ جنگ فرهنگی است که بر اقتصاد سوار شده؛ اگر فرهنگِ عدالت‌محور، دگرخواه و مردمی تضعیف شود، اقتصاد ملی تبدیل به نسخه‌ای کپی‌شده از اقتصاد غربی می‌شود که در آن اکثریت جامعه زیر بار تصمیمات ناعادلانه قرار می‌گیرند.

وجدان حقیقی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره تشبیه فرهنگ توسط رهبر معظم انقلاب به اکسیژن، گفت: دشمن و پیاده نظام داخلی آن به این تشبیه رهبر معظم انقلاب باور عینی دارند؛ آن‌ها می‌دانند که برای اینکه جامعه را مسموم کنند باید به سراغ فرهنگ کنند از سویی دیگر پیشرفت پایدار هر جامعه زمانی معنا پیدا می‌کند که آموزش فرهنگی در آن جدی گرفته شود و جامعه‌ای که ارزش‌های مشترک و الگوهای رفتاری منسجم نداشته باشد، حتی اگر وارد مسیر اصلاحات اقتصادی شود، نتیجه‌ای عمیق و ماندگار به دست نخواهد آورد.

دولت اول به سراغ مجموعه‌های اقتصادی ناکارآمد برود

این فعال اقتصادی عنوان کرد: دولت برای حل بحران‌های مالی و مدیریتی، ابتدا باید به سراغ شرکت‌ها و مجموعه‌های اقتصادی بزرگ برود و ناکارآمدی‌های آنها را سامان دهد، اقتصاد بدون همراهی فرهنگ، مانند سازه‌ای است که روی پایه‌های سست بنا شده باشد و دیر یا زود فرو می‌ریزد. تجربه بسیاری از جوامع نشان داده که هرگاه تغییرات اقتصادی با تحول فرهنگی همراه نشده، اصلاحات در سطح مانده و دوام چندانی نداشته است.

وی ادامه داد: زمانی که ارزش‌ها و اصول اجتماعی در ذهن مردم جا می‌افتد، احساس مسئولیت جمعی تقویت می‌شود، همکاری با سیاست‌های عمومی شکل می‌گیرد و زمینه برای کاهش انواع فساد فراهم می‌شود و فرهنگسازی به معنای شکل‌دهی آگاهانه به شیوه‌های فکر کردن، زیستن و تعامل اجتماعی است. اگر بودجه‌های عمومی به‌درستی در این مسیر مصرف شوند، نظام آموزشی، رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی قدرت بیشتری برای انتقال پیام‌های سازنده به جامعه پیدا می‌کنند. این فرآیند صرفاً یک فعالیت تبلیغاتی نیست؛ بلکه سرمایه‌گذاری روی مهم‌ترین پایه توسعه یعنی انسان است. بدون تربیت فرهنگی، هیچ برنامه اقتصادی یا مدیریتی نمی‌تواند عمری طولانی داشته باشد.

کشورهای موفق اصلاحات ساختاری اقتصادی را در کنار تحول فرهنگی پیش برده‌اند

وجدان حقیقی عنوان کرد: کشورهایی که مسیر توسعه را با موفقیت طی کرده‌اند، معمولاً اصلاحات ساختاری اقتصادی را در کنار تحول فرهنگی پیش برده‌اند. اگر ساختارهای اقتصادی ترمیم شود اما عادت‌ها، نگرش‌ها و قواعد رفتاری مردم ثابت بماند، فساد، بی‌نظمی و سوءمدیریت در قالب‌های جدید بازتولید خواهد شد؛ نقش اصلی در نظارت عمومی، مطالبه‌گری، شفافیت و مقابله با فساد بر عهده مردمی است که ارزش‌ها و هنجارهای صحیح را آموخته باشند. به بیان دیگر، تا زمانی که تغییر در ذهن و رفتار شهروندان شکل نگیرد، هیچ اصلاح ساختاری به‌تنهایی کارآمد نخواهد بود.

فرهنگ؛ زیربنای سیاست و اقتصاد در هر جامعه

وجدان حقیقی در بخش دیگری از سخنانش درباره نقش بنیادین فرهنگ در ساختارهای اجتماعی اظهار کرد: ارکان اصلی هر جامعه از سه جز فرهنگ، سیاست و اقتصاد تشکیل شده‌اند و این سه حوزه گرچه بر یکدیگر اثر متقابل دارند، اما فرهنگ نسبت به سیاست و اقتصاد، جایگاهی زیربنایی‌تر و تعیین‌کننده‌تر دارد.

او توضیح داد: هیچ نظام اقتصادی یا سیاسی بدون تکیه بر یک فرهنگ پایدار و جهت‌دهنده نمی‌تواند دوام بیاورد.

وجدان حقیقی افزود: اقتصاد همیشه ارزش‌ها، ساختار و جهت‌گیری خود را از فرهنگ پیرامونی‌اش می‌گیرد. به همین دلیل، اگر فرهنگی ارزشی نباشد، اقتصاد نیز ارزش‌محور نیست و اگر فرهنگ اسلامی شکل نگرفته باشد، اقتصاد اسلامی هم شکل نخواهد گرفت.

ترمیم باورهای فرهنگی آغاز هر تحول اقتصادی است

حقیقی با تشریح بنیان‌های «فرهنگ اقتصاد» گفت: این فرهنگ از مجموعه‌ای از باورها، ارزش‌ها و رفتارهای اقتصادی در حوزه‌های تولید، توزیع و مصرف تشکیل شده است.

او توضیح داد: وقتی این باورها و رفتارها تغییر کنند، اقتصاد نیز به‌طور مستقیم دچار تحول می‌شود. به همین دلیل، هر تحول مثبت یا منفی در فرهنگ اقتصادی، اثر مستقیم و غیرقابل‌انکار بر ساختار اقتصادی جامعه می‌گذارد.

به گفته او، ریشه بسیاری از نارسایی‌ها در اقتصاد کشورها نه در فقدان منابع یا ابزار، بلکه در الگوهای غلط فرهنگی در مصرف، تولید و ارزش‌گذاری اقتصادی است.

او تأکید کرد: بدون اصلاح فرهنگ اقتصادی، اصلاح ساختار اقتصادی نیز پایدار نخواهد بود.

اقتصاد بدون ریشه‌های اسلامی، نه‌تنها پیشرفت‌زا نیست بلکه بازدارنده است

وجدان حقیقی هشدار داد: اگر فرهنگ حاکم بر اقتصاد از فرهنگ اقتصادی اسلام سرچشمه نگیرد، چنین اقتصادی نمی‌تواند جامعه اسلامی را به پیشرفت برساند؛ بلکه به اهرم بازدارنده و مانع رشد فرهنگ اسلامی در همه ابعاد تبدیل می‌شود.

او با بیان نمونه‌هایی از جوامعی که فرهنگ اقتصادی خود را بر محور مصرف‌گرایی، فردگرایی یا سودمحوری محض بنا کرده‌اند، توضیح داد: این فرهنگ‌ها در نهایت مانع شکل‌گیری عدالت اجتماعی، رشد معنوی و توسعه پایدار می‌شوند.

به گفته او، اسلام برای اقتصاد یک روح، جهت و هدف تعریف کرده است و اگر اقتصادی فاقد این هویت باشد، در تضاد با نیازهای جامعه اسلامی قرار می‌گیرد.

مکتب اقتصادی اسلام؛ مبنای اقتصاد فرهنگ و ستون اقتصاد مقاومتی

حقیقی با اشاره به اینکه فرهنگ اسلامی باید مبنای طراحی نظام اقتصادی کشور باشد، گفت: وقتی این اصل را بپذیریم، درمی‌یابیم که اقتصاد فرهنگ، تابعی از یک فرهنگ اقتصادی ریشه‌دار است که از آن با عنوان مکتب اقتصادی اسلامی یاد می‌کنیم.

او افزود: اقتصاد مقاومتی یکی از ارکان اصلی همین مکتب اقتصادی است؛ مکتبی که بر استقلال، عدالت، خوداتکایی، مشارکت مردمی و حرکت هوشمندانه در برابر فشارهای بیرونی تأکید دارد.

حقیقی گفت: هرچقدر پیوند میان فرهنگ اسلامی و برنامه‌های اقتصادی محکم‌تر باشد، اقتصاد مقاومتی از حالت شعاری خارج شده و به واقعیت کارآمد تبدیل می‌شود.

اسلامیت اقتصاد؛ برآمده از معنویت، عقلانیت و عدالت در همه عرصه‌ها

وجدان حقیقی تأکید کرد: وقتی از اقتصاد اسلامی سخن می‌گوئیم، منظورمان اقتصادی است که از معنویت، عقلانیت و عدالت در همه مراحل از تولید ثروت تا توزیع و مصرف آن الهام گرفته باشد.

او خاطرنشان کرد: در نگاه اسلام، تولید ثروت زمانی ارزشمند است که بر محور اخلاق و عدالت باشد، توزیع ثروت زمانی مشروع است که بر پایه حقوق و انصاف انجام گیرد و مصرف زمانی پذیرفتنی است که بر اساس قناعت، اعتدال و مسئولیت‌پذیری اجتماعی صورت گیرد.

حقیقی با تأکید بر لزوم بازنگری در فرهنگ اقتصادی جامعه گفت: اگر فرهنگ اسلامی به‌عنوان پایه و اساس اقتصاد پذیرفته شود، اقتصاد نه‌تنها آسیب‌پذیر نخواهد بود، بلکه به موتور محرک پیشرفت و پایداری جامعه تبدیل می‌شود.