خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: مرز اینچه‌برون در شمال استان گلستان، نه تنها یک گلوگاه گمرکی در نوار مرزی ایران و ترکمنستان است، بلکه در طول سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین نقاط اتصال ایران با آسیای میانه تبدیل شده است.

قرار گرفتن این مرز در امتداد کریدورهای شمال–جنوب و شرق–غرب، آن را به موقعیتی منحصربه‌فرد برای توسعه تجارت خارجی کشور رسانده است. با این حال، این ظرفیت بزرگ طی دهه‌های گذشته به دلیل کمبود زیرساخت‌ها، ناهماهنگی دستگاه‌ها، محدودیت‌های ترانزیتی و نبود نگاه بلندمدت، کمتر از حد انتظار مورد استفاده قرار گرفته است.

از زمان بهره‌برداری از خط ریلی ایران–ترکمنستان–قزاقستان در سال ۱۳۹۳، اینچه‌برون به عنوان یکی از حلقه‌های مهم شبکه ریلی اوراسیا معرفی شد و می‌توانست نقشی کلیدی در اتصال ایران به چین، قفقاز و روسیه ایفا کند. اما کاهش سرعت توسعه زیرساخت‌ها و نبود سرمایه‌گذاری جدی، موجب شد که این مرز نتواند به جایگاه واقعی خود در ترانزیت بین‌المللی برسد.

در سال‌های گذشته کالاهای صادراتی ایران، خصوصاً محصولات کشاورزی، مواد غذایی و مصالح ساختمانی استان گلستان، به دلیل نبود سازوکار حمل‌ونقل منسجم، فرصت حضور مستمر در بازارهای آسیای مرکزی را از دست می‌دادند. همچنین محدودیت ساعات کاری مرز و کمبود خطوط ریلی فعال، به افزایش زمان توقف واگن‌ها و کاهش ظرفیت روزانه خروج کالا منجر می‌شد.

به بیان دیگر، اینچه‌برون در حالی مزیت‌های جغرافیایی کم‌نظیری داشت که نتوانسته بود در ساختار تجارت خارجی ایران نقش متناسبی پیدا کند. همین موضوع باعث شد وزارت اقتصاد، راه‌آهن، گمرک و دستگاه‌های استانی طی سال‌های اخیر نگاه جدی‌تری به احیای این ظرفیت داشته باشند.

نگاه تازه به اینچه‌برون؛ از تبدیل‌شدن به پایانه بین‌المللی تا اصلاحات زیرساختی

معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری گلستان، در گفت‌وگوی خود با خبرنگار مهر، تصویر دقیق‌تری از آینده این مرز راهبردی ارائه می‌دهد. وی معتقد است اینچه‌برون یکی از ظرفیت‌های مغفول کشور است؛ ظرفیتی که با کمی برنامه‌ریزی می‌تواند به یک پایانه بزرگ بین‌المللی بدل شود.

به گفته عبدالعلی کیان‌مهر، موقعیت جغرافیایی این مرز به گونه‌ای است که می‌تواند حلقه اتصال ایران با آسیای میانه، قفقاز، روسیه و حتی چین باشد. اما روندهای گذشته و کمبودهای ساختاری، مانع بهره‌برداری کامل از آن شده بود.

وی تأکید می‌کند که در ماه‌های اخیر جلسات متعددی با دستگاه‌های مرتبط جهت احصای مشکلات و برنامه‌ریزی برای رفع موانع برگزار شده است.

زیرساخت‌هایی که باید تکمیل می‌شد

کیان‌مهر با اشاره به کمبودهای موجود در بخش عملیاتی مرز، از مجموعه طرح‌های توسعه‌ای مهمی خبر می‌دهد که قرار است تا پایان سال آینده اجرا شود. این طرح‌ها شامل افزایش خطوط ریلی برای تسهیل تردد واگن‌ها، گسترش محوطه‌های نگهداری و پایانه‌های تخلیه و بارگیری، تجهیز و افزایش ظرفیت انبارها، دیجیتالی‌سازی کامل فرآیندهای گمرکی و کاهش بروکراسی، و راه‌اندازی سامانه‌های هوشمند برای پایش ترافیک کالا است.

یکی از مشکلات مهم اینچه‌برون، محدودیت فضای عملیاتی و کمبود خط ریلی فعال بوده است که موجب تأخیر در ورود کالاها به مرحله تشریفات گمرکی می‌شد. این تأخیرها نه تنها هزینه‌های حمل‌ونقل را افزایش می‌داد، بلکه توان رقابتی صادرکنندگان را نیز کاهش می‌داد.

معاون اقتصادی استانداری می‌گوید: با تکمیل طرح‌های توسعه‌ای، زمان ایستایی واگن‌ها و کامیون‌ها به شکل چشمگیری کاهش خواهد یافت.

همکاری‌های جدید با ترکمنستان؛ نقطه عطف در تسهیل ترانزیت

یکی از مهم‌ترین عوامل رشد ظرفیت اینچه‌برون، افزایش تعامل با طرف ترکمنستانی است. به گفته کیان‌مهر، مذاکرات اخیر با ترکمنستان بر چهار موضوع اصلی چون افزایش ساعات کاری مرز، هماهنگی بیشتر در ترددهای ریلی، رفع محدودیت عبور برخی کالاها و یکسان‌سازی روند بررسی اسناد و تشریفات گمرکی متمرکز بوده است.

به گفته وی، تفاهم‌نامه‌های خوبی در این زمینه امضا شده و انتظار می‌رود طی ماه‌های آینده شاهد روان‌تر شدن ترددها و افزایش حجم مبادلات از طریق این مرز باشیم.

نقش اینچه‌برون در صادرات گلستان؛ فرصتی که دوباره فعال می‌شود

گلستان یکی از استان‌های مهم تولیدکننده محصولات کشاورزی و غذایی است و بخش قابل‌توجهی از تولیدات آن قابلیت عرضه به بازارهای آسیای مرکزی را دارد. اما نبود شبکه حمل‌ونقل توانمند، سهم استان از این بازارها را کاهش می‌داد.

معاون اقتصادی استانداری معتقد است با توسعه اینچه‌برون و تعریف مسیرهای جدید صادراتی، میزان صادرات استان افزایش خواهد یافت و تولیدکنندگان سود بیشتری کسب خواهند کرد.

منطقه ویژه اقتصادی اینچه‌برون؛ موتور محرک سرمایه‌گذاری

یکی از پروژه‌های بسیار مهم در این منطقه، راه‌اندازی منطقه ویژه اقتصادی اینچه‌برون است. کیان‌مهر می‌گوید: این پروژه پس از چند سال پیگیری وارد مرحله اجرایی شده و با شروع فعالیت رسمی آن، انتظار می‌رود سرمایه‌گذاران جدید وارد استان شوند و اشتغال پایدار شکل گیرد. منطقه ویژه می‌تواند مرکز فرآوری، بسته‌بندی، صادرات مجدد، صنایع تبدیلی و لجستیک باشد؛ موضوعی که جایگاه اینچه‌برون را در نقشه تجارت کشور متحول خواهد کرد.

اینچه‌برون امروز در نقطه‌ای قرار دارد که می‌تواند آینده تجارت خارجی شمال ایران را تحت تأثیر قرار دهد. ظرفیت‌های جغرافیایی، نزدیکی به بازارهای هدف، دسترسی به خطوط ریلی بین‌المللی و آغاز پروژه‌های توسعه‌ای، همگی نشان می‌دهد که اگر برنامه‌های اعلام‌شده به صورت کامل اجرا شود، این مرز به یک قطب مهم تبادلات کالایی در کشور تبدیل خواهد شد.

تحقق این چشم‌انداز، نه تنها صادرات استان گلستان را تقویت می‌کند، بلکه می‌تواند ایران را در مسیر تبدیل‌شدن به یکی از محورهای اصلی ترانزیت منطقه قرار دهد. به شرط آنکه هماهنگی دستگاه‌ها تداوم داشته باشد، سرمایه‌گذاری‌ها به‌موقع انجام شود و تعامل با ترکمنستان و سایر کشورهای منطقه گسترش یابد.

اینچه‌برون می‌تواند از یک ظرفیت مغفول به پایانه‌ای بین‌المللی تبدیل شود اگر عزم و برنامه‌های فعلی ادامه‌دار باشد.