البته ذکر این نکته ضروری است که این میزان فعالیت اقتصادی در تمام شرکت‌های عضو انجمن متوازن نبوده و جور تولید، عمدتا توسط برخی شرکت‌های پیشرو صورت پذیرفته و متاسفانه تعدادی از شرکت‌های تایرسازی در این گستره زمانی اوضاع خوبی نداشته و با ظرفیت‌های اسمی خود فاصله معناداری داشته‌اند.

معضل قیمت‌گذاری دستوری و کمبود ارز در صنعت تایر

در ۶ ماهه دوم سال که با مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل منطبق شده، در بر کدام پاشنه خواهد چرخید؟ بی‌تردید هزینه‌های تامین نهاده‌های تولید، افزایش قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت و به تبع آن قیمت تمام‌شده محصولات افزایش می‌یابد. دلایل اصلی این امر در چند جمله نهفته است :

1. دشواری در تخصیص ارز به صنعت تایر برای واردات مواداولیه با توجه به کاهش فروش نفت و کاهش ذخایر ارزی کشور
2. افزایش ریسک و پر هزینه شدن انتقال وجه که سابق بر این به طور عمده از ترکیه و امارات صورت می پذیرفت و در شرایط پسا ماشه با محدودیت‌های جدی در این خصوص مواجهیم.
3. افزایش نرخ ارز و پیشی گرفتن نرخ تسعیر ارز نسبت به تورم که منجر به افزایش شدید ریالی قیمت تمام‌شده تایر می‌شود

۴- افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی و بیمه کشتیرانی به دلیل اعمال تحریم‌های جدید علیه کشتیرانی جمهوری اسلامی

بر اساس اعلام بانک‌مرکزی نرخ تورم در شهریورماه به ۴۵ درصد رسید. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که در ۶ ماهه دوم روند رشد نرخ تورم سرعت خواهد گرفت و این امر تایرسازان را به‌سمت افزایش نرخ تایر سوق می‌دهد که صد البته با مخالفت‌های نهادهای حاکمیتی همچون سازمان حمایت مواجه خواهند شد.

احتمالا تا پایان سال جاری، تایرسازان برای فراهم کردن امکان حیات خود و تداوم تولید، مجبور هستند دو تا سه بار درخواست افزایش قیمت بدهند تا بلکه از تلاطم سهمگین تورم عقب نیفتند که همانگونه که عرض شد با چالش‌های زیادی در اجرایی کردن آن‌ها مواجه هستند. اما نکته قابل تامل این‌که در هر صورت در سه ماهه پایانی سال، علاوه‌بر کاهش تولید و کاهش عرضه محصول به بازار، قیمت تایر در بازار آزاد رشد قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت؛ چه تایرسازان بتوانند نرخ مصوب خود را افزایش دهند و چه نتوانند. بنابراین شکاف قیمت بازار و نرخ‌های مصوب در پایان سال، پدیده‌ای قابل انتظار است.

مشکلات طرح‌شده در بالا از سوی دیگر موجب اجرای سیاست‌های انقباضی شرکت‌ها در بازسازی و نوسازی ماشین‌آلات می‌شود و قطعات‌یدکی به‌ویژه با منابع خارجی به‌سختی و بسیار پرهزینه تامین می‌شود؛ بنابراین با افت کارآیی ماشین‌آلات تولید مواجه خواهیم بود که تاثیر نخست آن، افزایش ضایعات تولید و محصول است.

رشد هزینه‌های تولید و فرسودگی ماشین‌آلات

افزایش هزینه‌های تامین نهاده‌های تولید و همچنین افزایش ضایعات به‌دلیل کهنسالی ماشین‌آلات و عدم‌امکان به‌روزرسانی و نگهداری و تعمیرات نامساعد، موجب افزایش قیمت تمام‌شده محصول با رشد قابل ملاحظه خواهد شد. شاید به روال قبل برخی تولیدکنندگان، راه برون‌رفت از بحران‌های پیش رو را کاهش تولید بدانند که این خود نیز دردی بر آلام می‌افزاید؛ چنان‌که درحال حاضر شاهد این هستیم برخی شرکت‌های تایرسازی ظرفیت تولیدشان به زیر ۳۰ درصد ظرفیت اسمی‌شان رسیده است و با بحران بقا مواجه هستند.

با توجه به ریسک‌های سیستماتیک و غیر سیستماتیک موجود، در شرایط پساماشه تنها راهی که کورسوی امیدی در ادامه کسب‌وکار در صنعت تایر ایجاد می‌کند، افزایش بهره‌وری تولید و کاهش ضایعات است. در این راستا بسیج و همدلی مدیران تامین، تولید، تکنولوژی و فنی شرکت‌ها با طلایه‌داری مدیران عامل شاید موجب شود در جبهه جنگ اقتصادی امروز، قدری از خاکریزهای‌مان که نتیجه سال‌ها تلاش مدیران و کارشناسان و کارگران زحمتکش بوده، حفظ شود تا بلکه نشان ماشه‌ها از سرزمینمان روی برگرداند.

دکتر سعید تقوایی - عضو هیات مدیره یزد تایر