دکتر حاتم بوستانی در همایش تجلیل از فعالان عرصه جوانی جمعیت که امروز دوشنبه ۱۷ آذر در تالار شهدای دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز برگزار شد، اظهار کرد: واقعیت این است که مساله جمعیت نیز مانند همه موضوعات اجتماعی، چندعاملی است. این گونه نیست که اگر تنها مشکل بیکاری، مسکن یا... را حل کنیم، حتما مشکل جوانی جمعیت حل می‌شود. سن ازدواج بسیار بالا رفته و حتی مساله تجرد دائمی در برخی استان‌ها از جمله خوزستان نگران‌کننده شده است و باید این مساله را رفع کنیم.

وی افزود: برخی طبقات اجتماعی اساسا مشکل معیشت یا اشتغال ندارند اما باز هم شاهد افزایش سن ازدواج و کاهش شدید تعداد فرزندان در این خانواده‌ها هستیم.

شوک کاهش تعداد فرزندان در ایران در مدت ۱۰ سال

رئیس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: در تمام کشورهای توسعه‌یافته یا در حال توسعه، وضعیت جمعیت نگران‌کننده است، مگر در کشورهایی که قوانین سختی برای کنترل رشد جمعیت دارند. در دیگر کشورها، نرخ زاد و ولد در یک روند نسبتا قابل قبول کاهش یافته است. به عنوان مثال، در کشوری مانند انگلستان، این کاهش از شش فرزند به سه فرزند در طول بیش از ۹۰ سال اتفاق افتاده است. در ترکیه، این کاهش از شش فرزند به سه فرزند در ۲۷ سال رخ داده است اما همین وضعیت در ایران تنها در مدت ۱۰ سال اتفاق افتاده است و این وضعیت، یک شوک است. بنابراین جامعه فرصت بسیار کوتاهی برای  واکنش دارد ‌و پنجره جمعیتی در حال بسته شدن است. 

وی بیان کرد: در صورت تداوم کاهش فرزندآوری، در آینده‌ای نزدیک به کشوری با جمعیت بسیار کم و درصد نگران‌کننده‌ای سالمند تبدیل می‌شویم و جمعیتی خواهیم داشت که مولد نیستند. حتی بخش عمده‌ای از نیروی مولد جوان ما نیز صرف نگهداری از سالمندان خواهد شد.

بوستانی در ادامه فت: هیچ تهدیدی، نه تحریم، نه جنگ و نه مسائل اقلیمی به اندازه بحران جمعیت و بسته شدن پنجره جمعیتی برای کشور ما خطرناک نیست. تنها تفاوت این بحران با بحران‌های دیگر در این است که این بحران آرام و خزنده است. مردم در حال زندگی، کار، تلاش، ازدواج و درس خواندن هستند و شاید اگر وقت شود یک فرزند به دنیا می‌آورند.

وی افزود: در ظاهر، بحران شدیدی دیده نمی‌شود اما فرصت جبران این وضعیت بحرانی، این تله جمعیتی و پیری نسل‌های گذشته و عدم جایگزینی آنان توسط نسل جدید، به سرعت در حال از دست رفتن است.

خالی ماندن مشاغل ایران در پی سالمند شدن جمعیت آینده

رئیس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ادامه داد: اگر کشوری با این وسعت، با همه محدودیت‌ها، دشمنی‌ها، تحریم‌ها، سوءمدیریت‌ها و تغییرات فرهنگی اجتناب‌ناپذیر، با جمعیتی ۳۰ میلیونی که بیش از ۴۰ تا ۵۰ درصد آن سالمند هستند، داشته باشیم در آن صورت ما حتی به دشمن، تهدید یا تحریم هم نیاز نداریم. ما حتی نیازی به اشتغال‌زایی گسترده نخواهیم داشت و برای بسیاری مشاغل، باید التماس کنیم دیگران بیایند و کارهای اصلی ما را انجام دهند.

وی اضافه کرد: بخشی از تکالیف قانونی بحث جوانی جمعیت بر عهده وزارت بهداشت و دانشگاه‌هاست اما بخش عمده‌ای که خارج از حوزه سلامت است، در چارچوب‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قرار دارد و باید برای آن راهکار یافت.

حداقل ۲.۱ نفر، نرخ باروری کلی برای پایدار ماندن یک جامعه

بوستانی با بیان اینکه جامعه‌ای که نتواند نسل خود را جایگزین کند محکوم به فناست، گفت: برای پایدار ماندن یک جامعه، نرخ باروری کلی باید حداقل ۲.۱ نفر باشد. این عدد برای جبران مرگ ‌و میر، بیماری‌ها، تصادفات و دیگر مخاطره‌ها است. وقتی دو نفر ازدواج می‌کنند باید حداقل دو نفر جایگزین شوند. اگر این نرخ به حدود یک برسد، یعنی از هر دو نفر تنها یک نفر جایگزین می‌شود، در نتیجه جمعیت در مدت زمان کوتاهی نصف خواهد شد.

وی بیان کرد: در طرح‌های جوانی جمعیتی باید از هر فرصتی استفاده کرد. حتی برنامه‌ریزی برای برخورد قاطع با سقط جنین غیرقانونی می‌تواند موثر باشد اما هیچ‌یک از این راه‌ها به تنهایی کافی نیست.

جاده‌های خوزستان، عامل تلفات انسانی

رئیس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: کاملا مشخص است که چرا با وجود ادعای توجه ویژه همیشگی مسئولان کشور به خوزستان، ما در رقابت با استان‌های همجوار عقب می‌افتیم. اگر این توجه کافی بود، مسیر توسعه را گم نمی‌کردیم. ما در چاه عدم توسعه افتاده‌ایم، در حالی که دیگران در زمین هموار پیش می‌روند.

وی افزود: علت این مساله این است که مسئولانی که بعد از جنگ مسئول بازسازی بودند، نتوانستند زیرساخت‌های استانی را که در همه شاخص‌ها جزو پنج استان اول بود، بازسازی کنند و بازسازی به درستی و به‌روز انجام نشد. اگر زیرساخت خوزستان به درستی اصلاح شده بود، امروز با این حجم حاشیه‌نشینی و مشکلات مواجه نبودیم.

بوستانی ادامه داد: خوزستان با تولید نفت، پتروشیمی، نیشکر و... سهمی بالا در تولیدات و رتبه دوم در درآمد ناخالص ملی را دارد اما بخشی از درآمد شرکت‌های مستقر در استان، در حساب تهران محاسبه می‌شود. این شرکت‌ها از منابع آب، برق و جاده‌های استان خوزستان استفاده می‌کنند اما چرا جاده‌های ما اینگونه است و همواره شاهد تلفات جانی هستیم؟

وی در ادامه بیان کرد: مقام معظم رهبری به درستی تشخیص داده‌اند که تهدید اول این مملکت، تله جوانی جمعیت و بسته شدن قریب الوقوع این پنجره است.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با تاکید بر لزوم همکاری دیگر دستگاه‌ها از جمله صدا و سیما برای فرهنگ‌سازی در جوانی جمعیت گفت: با این وجود صدا و سیما با تولید سریال‌های پرخرج و مملو از تجملات دست‌نیافتنی برای ۹۰ درصد مردم، ناخواسته بر این مشکلات می‌افزاید. 

کاهش ۵ درصدی موالید در خوزستان

دکتر مهرداد شریفی معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز هم در این مراسم با بیان اینکه جوانی جمعیت از مؤلفه‌های قدرت، امنیت و توسعه است، اظهار کرد: مقام معظم رهبری، از سال ۱۳۹۰ زنگ خطر جمعیت را به صدا درآورد و موضوع برنامه‌ریزی را خطاب به مدیران مورد تاکید قرار دادند. 

وی با بیان اینکه ۸۵ درصد سرمایه اصلی مملکت، نیروی انسانی است و منابع و معادن در توسعه کشور، بین ۱۰ تا ۱۵ درصد بیشتر نقش ندارند، افزود: با وجود اینکه قوانین زیادی در کشور تصویب و ثبت می‌شود، متاسفانه بسیاری از این قوانین و برنامه‌ها به درستی اجرایی نمی‌شوند.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز بیان کرد: در راستای جوانی جمعیت، کل قوانین مصوب حدود ۷۳ ماده و ۸۱ تبصره است که ۵۹ درصد آن سهم دانشگاه و وزارت بهداشت درمان است و ۲۶ درصد آن در حوزه معاونت بهداشت است. باید توجه شود حوزه بهداشت و درمان، متولی است اما تامین‌کننده نیستیم. اگر همه زیرساخت‌های سلامت در اختیار رئیس دانشگاه علوم پزشکی قرار داده شود، ما تنها ۲۰ درصد در این زمینه نقش داریم و دیگر دستگاه‌ها هم باید همکاری کنند.

وی بیان کرد: از سال ۱۳۹۰ زنگ خطر به صدا درآمد و قرار بود موضوع جوانی جمعیت در دستور کار قرار گیرد. در سطح دانشگاه‌ها، نهادهای رهبری، بسیج جامعه پزشکی و تمام ادارات و سازمان‌ها، هر کدام نقشی را بر عهده گرفتند تا بر اساس آن، رسالت خود را انجام دهند. در سال ۱۴۰۰، قوانینی در نظر گرفته شد اما چقدر به رسالت‌های انسانی، اخلاقی و اداری خود در این راستا توجه کرده‌ایم؟

شریفی ادامه داد: سیاست‌های جمعیتی در دنیا از حدود ۴۰۰۰ سال پیش مطرح بوده و ادیان، عموما طرفدار افزایش جمعیت بوده‌اند. برخی مخالف افزایش جمعیت هستند و برخی نیز به دنبال تناسب جمعیت، به اصطلاح همان مدینه فاضله یا آرمانشهر هستند.

وی افزود: سیاست‌های جمعیتی در جمهوری اسلامی ایران در سه مرحله اتفاق افتاده است؛ قبل از انقلاب، حدود سال ۱۳۴۵، به دلیل عدم پشتیبانی مذهبی و حمایت رهبران دینی، با شکست مواجه شد. پس از پیروزی انقلاب و در دوران جنگ تحمیلی، نرخ رشد جمعیت به نزدیک ۴ درصد رسید. دولتمردان آن زمان خدمت حضرت امام(ره) رسیدند و وضعیت را تشریح کردند که اگر این روند ادامه یابد، هر ۱۷ سال جمعیت کشور دو برابر می‌شود، در حالی که زیرساخت‌های کشور برای چنین جمعیتی آماده نیست. ایشان فرمود با رعایت اقتضائات، موضوع جوانی جمعیت و تنظیم خانواده را در نظر بگیرید.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: قرار بود برنامه‌ریزی شود که نرخ فرزندآوری در سال ۱۳۸۵ به ۴ برسد، اما در سال ۱۳۷۵ به کمتر از ۲ رسید. مشکل اینجاست که برنامه‌ریزی می‌کنیم اما نظارت و ارزشیابی وجود ندارد.

وی بیان کرد: امروز با بحران سالمندی مواجه هستیم به طوری که به ازای هر تولد در کشور، سه سالمند اضافه می‌شود. حتی برای سالمندان کنونی نیز برنامه‌ریزی مناسبی نداریم.

شریفی ادامه داد: قرار بود نرخ فرزندآوری به بالای ۲.۵ نفر برسد اما در کشور به ۱.۶ و در استان خوزستان به ۱.۹ رسیده است. در سال گذشته‌(۱۴۰۳) نیز شاهد کاهش ۵ درصدی موالید در استان خوزستان بودیم.

وی افزود: اگر قرار است سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری اجرایی شود و ما ادعا کنیم که مطیع رهبر هستیم، باید فرمایشات ایشان را در عمل نه تنها در شعار محقق کنیم. امروز بحث جوانی جمعیت در کشور با چالش بزرگی مواجه است.

رئیس مرکز بهداشت خوزستان تصریح کرد: در حال ورود به یک سیاه‌چاله جمعیتی هستیم. با نرخ فرزندآوری ۱.۶ نفر، پیش‌بینی می‌شود که جمعیت کشورمان در سال‌های ۱۴۷۰ یا ۱۴۸۰ به زیر ۳۰ میلیون نفر برسد که حدود ۱۵ میلیون نفر از آنان سالمند خواهند بود.

وی افزود: آیا با چنین جمعیتی می‌توانیم اقتدار کشور را حفظ کنیم؟ آیا می‌توانیم از مرزهای ایران اسلامی در برابر دشمنانی که در سراسر جهان مقابل ما صف آرایی کرده‌اند، دفاع کنیم؟ 

انتهای پیام