علی یوسفی، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، در ابتدای این نشست که با موضوع «تاب‌آوری» برگزار شد، گفت: پس از جنگ ۱۲ روزه، حس وطن‌دوستی در کشور برانگیخته شد و حساسیت گسترده‌ای نسبت به شرایط ملی ایجاد کرد و درواقع به یک غفلت، گوشزد کرد. بر همین اساس ما در طرحی به عنوان «انسجام ملی» به این توجه کردیم که مردم در برابر شوک‌ها و فشارهای شدید چه واکنشی نشان می‌دهند و در شرایطی که خطری دامن‌گیر کشور یا موجودیت آن می‌شود، جامعه چگونه عمل می‌کند. چراکه چنین احساساتی بدون‌شک، مقدس، پرمعنا و ارزشمند است و باید در همه شرایط از آن محافظت شود.

تشکیل ستاد «انسجام ملی» درروزهای پراضطراب جنگ 12 روزه؛ یک اقدام هوشمندانه

وی ادامه داد: در آن شرایط فعالان اجتماعی و مسئولان در حوزه‌های مختلف کوشش‌هایی را آغاز کردند و دانشگاه فردوسی نیز احساس مسئولیت کرد تا به سهم خود اقدامی انجام دهد. از آنجایی که حدود ۶۰۰ نفر از دانشجویان شهرستانی از خانواده‌های خود دور بودند و در روزهای اول جنگ، دچار اضطراب شدید شدند، اساتید، دانشجویان و کارکنان دانشگاه برای حمایت از آنان وارد عمل شدند.

یوسفی افزود: نشست‌هایی با حضور معاونت سیاسی و روان‌شناسان بالینی برگزار شد و توصیه‌های ارزشمندی ارائه شد و با تشخیص استاندار و همکاری فعالان اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، گفت‌وگویی گسترده شکل گرفت که به تشکیل ستاد انسجام ملی انجامید. بلافاصله پس از افتتاح، کارگروه‌هایی با حضور افرادی که قادر به ارائه ایده‌های موثر بودند تشکیل شد.

تقویت پایه‌های انسجام با اعتماد مردم به نهادها

این استاد دانشگاه در تشریح مفاهیم اصلی طرح «انسجام ملی»، گفت: منظور از انسجام، تقویت پیوندهای اجتماعی در سطوح مختلف، از روابط میان‌فردی گرفته تا روابط میان مردم و حاکمیت و افزایش اعتماد است؛ هر اندازه اعتماد به نهادها افزایش یابد، پایه‌های انسجام نیز تقویت می‌شود. تاب‌آوری نیز طاقت جامعه در برابر شوک و توان بازگشت آن به وضعیت عادی است. تمرکز طرح‌های استان بر دو محور انسجام و تاب‌آوری است، چرا که حیاتی‌ترین نمودهای آن در شرایط بحران و خطرهای موجودیتی آشکار می‌شود.

یکی از ریشه‌ای‌ترین آسیب‌های جامعه ایران، فروکاست ارتباطات اجتماعی است

وی تصریح کرد: تمرکز جلسات متعدد برگزارشده، بر بازنگری در ایده‌ها و تدوین بسته‌ای منسجم با عنوان «گفت‌وگوی ایران، کوششی مردم‌نهاد برای تقویت انسجام و تاب‌آوری ملی» بوده است. این بسته در واکنش به یکی از ریشه‌ای‌ترین آسیب‌های جامعه ایران یعنی فروکاست ارتباطات اجتماعی تدوین شده است؛ آسیبی که همراه با گسترش شکاف‌های فرهنگی و هویتی، کاهش اعتماد، و فاصله میان مردم و حاکمیت تشدید شده است.

یوسفی چشم‌انداز این طرح را ایران جامعه‌محور و منسجم دانست و گفت: این چشم‌انداز با هدف عبور از شکاف‌های فرهنگی، نسلی، روانی و سیاسی از مسیر گفتگو، مشارکت اجتماعی و بازآفرینی هویت جمعی تعریف شده است. اهداف کلان این طرح شامل تقویت تاب‌آوری اجتماعی و روانی در سطح ملی، کاهش اضطراب و بی‌اعتمادی، بازیابی آرامش پس از بحران، بازآفرینی هویت ملی، نهادینه‌سازی گفتگو به عنوان راهبرد اصلی انسجام، افزایش مشارکت مردم، نخبگان، جوانان و زنان در تصمیم‌سازی‌ها و تقویت امنیت مردم‌مدار و سرمایه اجتماعی است.

او تاکید کرد: اگر فضاهای گفتگو و روایت‌گری ایجاد شود، حمایت روانی پس از بحران توسعه یابد، ظرفیت زنان و جوانان تقویت شود و هویت ملی بازتعریف گردد، آنگاه تاب‌آوری اجتماعی افزایش یافته و انسجام ملی تقویت می‌شود.

دانشگاه نماد گفتگو و دارنده نقشی مهم در ارتقا امنیت مردم است

در ادامه امیرالله شمقدری، معاون انتظامی استانداری خراسان رضوی، گفت: حضور استاندار در دانشگاه فردوسی اقدامی ارزشمند است و دانشجویان می‌توانند از این فرصت برای مشارکت در گفتگوها استفاده کنند. دانشگاه نماد گفتگو است و نقطه شروع گفتگوها می‌تواند همینجا باشد؛ مسئولان اجرایی باید پاسخگو باشند و دانشگاه با فراخوان و اطلاع‌رسانی می‌تواند میدان‌داری کند و این فرصت را رقم زند.

وی افزود: بسیاری از جلسات مشابه باید سال‌ها پیش برگزار می‌شد و اکنون نیاز به راه‌های میانبر برای جبران عقب‌ماندگی‌ها داریم. دانشگاه می‌تواند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های خود، گفتمان‌سازی را پیش ببرد و نقش مهمی در ارتقا امنیت مردم‌ ایفا کند. همچنین توجه به فردوسی، شاهنامه و میراث فرهنگی و تمدنی ما می‌تواند در تولید پیام و تقویت گفتمان اجتماعی موثر باشد.

شمقدری با اشاره به اینکه دانشگاه باید مسئولان را دعوت کند، سوال کند و پاسخ بخواهد تا فرایند گفتگو شکل گیرد، تاکید کرد: ظرفیت امروز دانشگاه و استانداری فرصت ممتازی است که می‌تواند برای یافتن راه‌های میانبر و ایجاد تغییرات مثبت در استان استفاده شود. ما در گفتمان‌سازی ضعف داریم. انتظار می‌رود دانشگاه از این فرصت بهره برده و اقداماتی جدی برای گسترش گفتگو، مشارکت دانشجویان و فعال کردن ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی انجام دهد.

در ادامه این نشست تیمورعلی عسگری، معاون فرهنگی، اجتماعی و زیارت استانداری خراسان رضوی با تاکید بر موضوع «عدالت»، گفت: اگر عدالت از دین برداشته شود، باید گفت که این دین- منهای عدالت، دیگر دین نیست. گاه پیش می‌آید که در جامعه بسیاری از مفاهیم با یکدیگر قاطی می‌شود، در حالی‌که  از این موضوع  غافل می‌شویم که مردم امروز دیگر مانند گذشته نیستند و هر موضوعی را نمی‌پذیرند.

وی با اشاره به ارتباط خود با جوانان بیان کرد: همواره تلاش کرده‌ام که پاسخگو باشم اما هیچ‌گاه قصد توجیه چیزی را نداشته‌ام. جامعه ایران به گونه‌ای است که حتی جامعه‌شناسان نیز در تحلیل آن با دشواری مواجه می‌شوند و گاهی نگاه‌ها بیش از اندازه ایده‌آل‌گرایانه است.

لزوم رویکرد «واقع‌گرایانه» در مباحث مرتبط با جامعه‌شناسی

عسگری با بیان اینکه تجربه نگاه از بالا به پایین در نظام‌هایی مانند شوروی سابق سرانجام به فروپاشی انجامید، گفت: در این زمینه تفاوتی میان جامعه دینی و غیر دینی وجود ندارد. شوروی حتی سرمایه‌گذار جذب کرده بود اما در نهایت به دلیل همین نگاه فروپاشید. برداشت من این است که واقع‌گرایی باید مورد توجه باشد، زیرا ممکن است رفتار مردم در آینده نزدیک تغییر کند و شاهد انتقادات تند و ساختارشکنانه باشیم.

او ادامه داد: برگزاری چنین گفتگوها، ضروری و ادامه آن بسیار مهم است. اگر برای گروه‌هایی مانند ساکنان حاشیه شهر، جوانان و اکثریت جامعه طرحی مدنظر قرار دهیم، باید نسخه‌های متفاوت و متناسب با شرایط آنان طراحی کنیم و به شکل واقع‌بینانه بازخورد دریافت کنیم. باید از تجربه‌های گذشته و وضعیت موجود استفاده کنیم و به‌جای تکرار مسیرهای پیشین، به طرح مسئله و شناخت درست شرایط جامعه بپردازیم.

عبدالرضا جوان جعفری، رئیس دانشگاه فردوسی مشهد، در ادامه این نشست با بیان اینکه مطالب مطرح‌شده در این گفتگوها قابل تأمل است، اظهار کرد: نمی‌توان بحث کرد که نمی‌شود! چاره‌ای جز این نیست که مسائل حل شود و اقدامات لازم انجام گیرد. ایده‌های جذاب را نفی نمی‌کنم، اما به نظر می‌رسد در برخی موارد باید احتیاط کنیم.

وی ادامه داد: در دانشگاه تفاوت‌هایی فاحش و دو جامعه متفاوت وجود دارد که به راحتی نمی‌توان آن‌ها را یکسان کرد. عوامل متعدد واگرایی شامل عوامل سیاستی، قومی و اقتصادی هستند که قدرتمند و خطرناک‌اند و توجه به آن ضروری است. باید توجه کرد که آیا انسجام یک پروسه است یا یک پروژه؟ راحت می‌توان انسجام را نابود کرد اما ایجاد آن و تحقق آن چقدر زمان می‌برد و چقدر می‌توان از باورها گذشت؟

دشمن نیز در جنگ ۱۲ روزه قصد داشت انسجام را نابود کند اما نتیجه برعکس شد

جوان جعفری افزود: بسیاری از مسائل ،خارج از دست ماست، مانند بیماری که به‌صورت قدرتمند عمل می‌کند و پزشکان نیز قادر به مقابله با آن نیستند. دشمن نیز در جنگ ۱۲ روزه قصد داشت انسجام را نابود کند، اما عواملی وجود داشت که نتیجه برعکس شد و جامعه ناگهان به شکلی به هم پیوست که هیچ‌کس پیش‌بینی نمی‌کرد. مسئله بعدی این است که پایلوت چگونه قابل طرح است و فکر می‌کنم باید بررسی شود که این پایلوت در کجاها قابل تعمیم است. همچنین در استفاده از استعاره‌های زیبا باید مراقب بود، زیرا انتقال آن‌ها آسان است اما معنای متفاوتی می‌تواند داشته باشد که ممکن است ندانیم.

برای یافتن راه‌حل‌های مسائل استان باید از گفت‌وگوی مونولوگ فاصله گرفته به سمت دیالوگ رفت

غلامحسین مظفری، استاندار خراسان رضوی، پس از شنیدن گفت‌وگوهای ذکر شده و با بیان اینکه نکات مطرح شده، بسیار کلیدی است، خاطرنشان کرد: واقعیت این است که خود من نیز با شنیدن این مباحث سوالات بیشتری در ذهنم ایجاد می‌شود و از دوستانی که این نکات را یادآوری می‌کنند تشکر می‌کنم.

وی تاکید کرد: اصلی‌ترین موضوعی که باید به آن توجه کنیم این است که وضعیت ما خوب نیست و این یک واقعیت تلخ است. این مسائل، سالیان سال مطرح می‌شد، بسیاری از سخنان گفته شد و گوش نکردیم و امروز به مرحله‌ای رسیده‌ایم که موضوعات پیچیده و درهم‌تنیده شده است. بدون هیچ تردیدی باید بپذیریم که اگر قرار است این مسائل حل شود، راه آن گفتگو است؛ نباید مونولوگ باشد بلکه باید دیالوگ ایجاد شود و  در آن صورت می‌توان راه‌حل پیدا کرد.

مظفری افزود: نسبت به گذشته این وضعیت بهتر شده و خودمان پذیرفته‌ایم که بشنویم و آمادگی شنیدن وجود دارد. راهبرد کلان من نیز این بوده که سطح این گفتگوها را گسترش دهیم؛ حرف بگوییم و حرف بشنویم. حرف‌های بسیار جدی و مهمی مطرح می‌شود و ما باید گوش کنیم و بدون تکلف و خارج از ساختارهای رسمی، در جمع حرف بزنیم، بشنویم و عمل کنیم. قدم‌های خوبی مشابه این اقدامات برداشته شده و فضایی تعریف شده که بنشینیم و گفتگو کنیم.

طرح «انسجام ملی» ظرفیت‌های‌ خوبی برای فعال شدن دارد

وی با اشاره به ظرفیت‌های موجود بیان کرد: به نظر من این ستاد «انسجام ملی» پیوندی با کارگروه‌های مختلف دارد در نتیجه ظرفیت‌های خوبی باید فعال شود. باید از محلات شروع کنیم. تجربه قبلی محلات در خراسان و مشهد تجربه موفقی بوده و باید این روند به لایه‌های مختلف جامعه گسترش یابد. تجربه نشان داده است که در موضوعات مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و عمرانی، این‌گونه نبوده که تهران بهتر فکر کرده باشد؛ بلکه ایده‌ها در همین محافل مطرح و سپس به تهران ارسال شده است.

استاندار خراسان رضوی تصریح کرد: کارگروه مشورتی باید رفت‌وبرگشتی باشد و کارها را به‌صورت مشترک پیش ببریم تا طرح‌ها به نتیجه برسد و اتفاقات خوبی رقم بخورد. در مشهد کاری که به شدت به آن نیاز داریم انجام اقداماتی با محوریت فردوسی و مفهوم مردانگی است و باید فرهنگ آن را ایجاد کنیم. ظرفیت‌های این حوزه بسیار گسترده است و حتی اگر همه امکانات بسیج شود باز هم کم خواهیم آورد.

در خراسان نباید کاری انجام دهیم مگر اینکه آن کار، خوب انجام شود

وی ادامه داد: چقدر درباره شاهنامه و فردوسی فیلم و انیمیشن ساخته‌ایم و به کودکان آموزش داده‌ایم؟ این‌ها هویت اجتماعی و جمعی ما را تقویت می‌کند و باید تکرار و ارتقا یابد. همایش‌هایی که در این زمینه برگزار می‌شود باید مدیریت و با کیفیت مناسب اجرا شود؛ در خراسان نباید کاری انجام دهیم مگر اینکه خوب انجام شود. اگر قرار است صرفا رفع تکلیف شود، باید رها شود، اما اگر به نتیجه می‌رسد، باید با کیفیت بالا انجام شود و شأن فردوسی و مشهد حفظ گردد.

مظفری خاطرنشان کرد: در خراسان دوره‌های مختلفی را پشت سر گذاشته‌ایم و فراز و فرودهایی را تجربه کرده‌ایم؛ شرایط عمومی ما اکنون خوب است، هرچند اشکالات و محدودیت‌هایی وجود دارد. در برخی حوزه‌ها مانند اقتصاد در سخت‌ترین دوران قرار داریم، اما اگر بخواهیم کار موثری انجام دهیم کسی مانع آن نیست. هر کاری که برای کشور و استان مفید باشد طرح و اجرا می‌کنیم و ظرفیت‌های بسیار خوبی در اختیار داریم.

درخواست ایجاد یک دفتر استانداری در دانشگاه فردوسی مشهد

وی با بیان اینکه ما به دانشگاه نیاز داریم و از آن کمک می‌خواهیم، ادامه داد: به همین دلیل درخواست ایجاد یک دفتر استانداری در دانشگاه مطرح شد. دانشگاه می‌تواند به رفع مشکلات کمک کند مشروط بر اینکه درست از آن استفاده کنیم. حاکمیت از مردم دور شده و باید فاصله‌ها را کم کنیم، گفتگو ایجاد کنیم و حرف بزنیم. طرح‌هایی که قابلیت اجرا دارد باید مورد استفاده قرار گیرد و ما نیز استقبال می‌کنیم و درخواست ما این است که کارها پیش برده شود.

استاندار خراسان رضوی تاکید کرد: کشور متعلق به ماست و کسی جز ما قرار نیست آن را درست کند. این‌گونه نیست که تهران باید به ما کمک کند؛ خراسان باید خود ایده داشته باشد و اقدام کند. خواهان این هستم که ارتباط و رفت‌وبرگشت این مجموعه تقویت شود.

انتهای پیام