خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: سیستان و بلوچستان در سال‌های اخیر بیش از هر زمان دیگری در مرکز توجه برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای کشور قرار گرفته است؛ استانی که به‌واسطه پهناوری، جمعیت جوان، مرزهای گسترده، دسترسی بی‌واسطه به آب‌های آزاد، ظرفیت‌های کم‌نظیر انرژی‌های تجدید پذیر و ذخایر معدنی، بخش مهمی از شاخص‌های توسعه ملی را در خود جمع کرده است. همین ویژگی‌ها باعث شده نقش این استان در تجارت خارجی، صادرات، مرزنشینی و اقتصاد ملی برجسته‌تر از گذشته دیده شود.

داوود شهرکی، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار مهر تصویری روشن از وضعیت استان ارائه می‌دهد؛ از جایگاه استان در شاخص‌های توسعه ملی گرفته تا ظرفیت‌های مرزی و تجاری، چالش‌های زیرساختی و روند صادرات و در نهایت نقش نظارت‌های صنفی و سامانه‌های کنترلی در ساماندهی بازار.

این گفت‌وگو تلاش می‌کند نشان دهد چگونه بهره‌برداری درست از مزیت‌های استان می‌تواند نه‌تنها اقتصاد محلی، بلکه مسیر توسعه ملی را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

استان سیستان و بلوچستان چه جایگاهی در شاخص‌های توسعه ایران دارد؟

برای توسعه ایران شش شاخصه اصلی تعریف شده است: پهنای سرزمین؛ جمعیت جوان؛ مرزهای زمینی گسترده؛ مرزهای آبی و دسترسی به آب‌های آزاد؛ ذخایر معدنی؛ انرژی‌های تجدید پذیر.

استان سیستان و بلوچستان در بسیاری از این شاخص‌ها، وضعیت ممتاز دارد. از نظر وسعت، تقریباً پهناورترین استان کشور است (اگر حریم دریا لحاظ شود، دومین استان کشور است). از نظر جمعیت جوان، جوان‌ترین استان ایران محسوب می‌شود. استان بیشترین طول مرز زمینی با کشورهای همسایه (بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر) را دارد و تنها استانی است که دسترسی به آب‌های آزاد دارد. همچنین در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، هم ظرفیت خورشیدی و هم ظرفیت باد بالاست. ذخایر معدنی استان قابل توجه است و در مجموع، اگر بخواهیم بر اساس شش شاخصه توسعه کشور عمل کنیم، این استان به تنهایی تمام شاخص‌ها را پوشش می‌دهد. این ویژگی‌ها نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری درست در این استان می‌تواند اثر مستقیم بر توسعه کشور داشته باشد، نه فقط استان.

با توجه به این ظرفیت‌ها، تکلیف استان برای توسعه چیست؟

استان باید برنامه‌ریزی دقیق برای بهره‌برداری از این مزیت‌ها داشته باشد. در حوزه مرزها و تجارت مرزی، استان امکاناتی مانند پایانه‌های مرزی و بازارچه‌های مشترک با کشورهای همسایه ایجاد کرده است. سالانه حدود ۲ تا ۲.۵ میلیارد دلار صادرات از مرزهای استان انجام می‌شود که بخشی متعلق به تولیدات داخلی و بخشی مربوط به سایر استان‌ها است.

برای استفاده از این مزیت، برنامه‌ریزی برای مرزنشینان و تولیدکنندگان ضروری است تا بتوانند از موقعیت استان در صادرات بهره‌مند شوند. تولیدات استان به دلیل نزدیکی به مرز، هزینه حمل پایین و کیفیت مناسب، مزیت رقابتی دارد. همچنین ایجاد بازارچه‌های هدفمند با توافق کشورهای همسایه، مانند پاکستان، باعث شده مسیر صادرات سازمان‌یافته شود.

اقدامات لازم دیگر شامل توسعه جاده‌ها، پایانه‌های مرزی، زیرساخت‌های حمل‌ونقل، اینترنت و امکانات کنترلی است تا فعالیت صادراتی به شکل کامل و مستمر انجام شود.

وضعیت صادرات استان در سال جاری چگونه است و چه چالش‌هایی وجود دارد؟

تا این مقطع سال، حدود ۷۵۰ میلیون دلار صادرات از طریق مرزهای استان انجام شده که حدود ۱۳۰ میلیون دلار آن مربوط به تولیدات داخلی استان است. این آمار نسبت به سال‌های گذشته کاهش اندکی داشته است که عوامل آن شامل شرایط جنگ، ناامنی‌های مرزی و برخی محدودیت‌های داخلی کشورهای همسایه مانند پاکستان است.

همچنین، صادرات در نیمه اول سال نسبت به نیمه دوم کمتر است، که دلیل آن گرمای شدید تابستان و مشکلات زیرساختی است. به طور مثال، قطعی برق و ناترازی در شهرک‌های صنعتی باعث کاهش تولید و صادرات می‌شود. اداره گاز نیز در زمستان ممکن است محدودیت‌هایی ایجاد کند. با وجود این، استان تلاش دارد صادرات را با استفاده از زیرساخت‌های موجود و بازارچه‌های مرزی توسعه دهد و سالانه به مقادیر بالاتری برسد.

زیرساخت‌های تجاری و بازارچه‌های مرزی استان در چه وضعیتی است؟

استان زیرساخت‌های قابل توجهی دارد، اما همچنان نیاز به توسعه دارد: بازارچه میلک؛ تکمیل شده و امکانات کنترل مسافری و باری دارد، بازارچه میرجاوه: پایانه مرزی کامل برای مسافر و کالا ایجاد شده و بازارچه ریمدان؛ زیرساخت تجاری فراهم است.

با این حال، جاده‌های منتهی به مرز، اینترنت، برق و امکانات لجستیکی نیازمند توسعه هستند تا امکان فعالیت مستمر تجاری فراهم شود. علاوه بر این، با وجود قوانین تجاری و تسهیل در امور صادرات و واردات، بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های مرزی نیازمند هماهنگی دستگاه‌های مختلف و زیرساخت مناسب است.