برترین‌ها: در شرایطی که تورم و گرانی سهم خانواده‌ها از گوشت، سبزی و میوه را کاهش داده و سبد غذایی ایرانیان را محدود کرده است، چای و قند همچنان به‌عنوان آخرین سنگر جمع‌های خانوادگی باقی مانده‌اند. شیرینی و نوشیدنی‌های ساده، در میانه محدودیت‌ها و کاهش توان خرید، نقش یک «مخدر شیرین» را ایفا می‌کنند؛ پناهگاهی کوچک که خانوارها حاضر نیستند حتی به قیمت سلامت خود آن را ترک کنند.

برای جزئیات بیشتر و تحلیل کامل درباره تغییر الگوی مصرف و نقش چای و قند در زندگی خانوارهای ایرانی، برشی از گزارش روزنامه شرق را بخوانید.

ویتامین‌های لوکس

میوه و سبزی که باید رکن سلامت باشد، در حال تبدیل‌شدن به کالایی تفننی است. سهم این گروه که در دوران کرونا (۱۴۰۰) به دلیل توجه به ایمنی بدن به ۵.۱۴ درصد رسیده بود، زیر فشار تورم سال‌های بعد به ۴.۳۹ درصد در سال ۱۴۰۳ عقب‌نشینی کرد. فاصله معنا‌دار با استاندارد ۹ تا ۱۲درصدی اروپا، نشان می‌دهد ویتامین از سبد دهک‌های پایین و متوسط در حال حذف‌شدن است و امنیت غذایی فقط به تأمین کالری محدود شده است.

از سوی دیگر رشد سهم حبوبات و خشکبار در سال ۱۴۰۰ به ۱.۷۴ درصد، تلاشی برای پرکردن جای خالی گوشت بود. اما افت مجدد آن به ۱.۵۸ درصد در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد موج تورم حتی به این پناهگاه دوم نیز رحم نکرده است. در کشورهایی با اقتصاد مشابه (مثل برزیل یا ترکیه)، حبوبات سهمی سه تا پنج‌درصدی دارد و پایه تغذیه است، اما در ایران حتی توان خرید این جایگزین‌ها نیز فرسایش یافته است.

مخدرهای شیرینِ تورم

ثبات نسبی سهم قند، شکر و شیرینی‌ها (در محدوده ۱.۹ تا ۲.۲ درصد) پیامی جامعه‌شناختی دارد. در شرایطی که دسترسی به تفریحات و غذاهای باکیفیت محدود می‌شود، شیرینی ارزان‌ترین راه برای کسب لذت آنی و فرار از تلخی واقعیت اقتصادی است. مقاومت این گروه در برابر حذف، برخلاف گوشت و لبنیات، نشان می‌دهد چای و قند آخرین سنگر هم‌نشینی‌های خانوادگی است که خانوار حاضر به ترک آن نیست، حتی اگر به قیمت سلامت تمام شود.

مرور کارنامه اقتصادی یک دهه اخیر ایران، سوگنامه‌ای است بر زوال آرام طبقه متوسط و رؤیایی که زیر چرخ‌دنده‌های تورم ساختاری و شوک‌های سیاسی رنگ باخت.