خبرگزاری مهر -گروه استان‌ها: پوشش بومی هر سرزمین، نه صرفاً پوشاکی برای پوشاندن تن، بلکه زبانی زنده برای روایت تاریخ، اقلیم، باورها و زیبایی‌شناسی مردمان آن دیار است؛ زبانی که در تار و پود پارچه، در رنگ و نقش و دوخت، حافظه جمعی یک قوم را با خود حمل می‌کند و همچنان در آئین‌ها، جشن‌ها و زندگی روزمره، چون پرچمی از هویت و اصالت بر تن فرهنگ نشسته و چشم را به ریشه‌ها پیوند می‌زند.

همین زبان بی‌کلام در هر گوشه از ایران شکل و معنای خاص خود را دارد، زیرا این پوشش با توجه به آب‌وهوا، سبک زندگی و باورهای مردم هر منطقه شکل گرفته و در رنگ، دوخت و کاربردش می‌توان ردپای فرهنگ و هویت آن دیار را دید؛ در میان این تنوع چشم‌نواز، پوشش محلی ایلام نیز با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، بخشی از این روایت گسترده را به دوش می‌کشد.

در ایلام، این پوشش تنها به‌عنوان یادگاری از گذشته باقی نمانده، بلکه همچنان در حافظه جمعی مردم حضور دارد و در بسیاری از آئین‌ها، مناسبت‌ها و موقعیت‌های اجتماعی، نقش فعالی در بازنمایی هویت، جایگاه فرهنگی و پیوند با ریشه‌ها ایفا می‌کند؛ نقشی که تا امروز نیز ادامه یافته و همچنان بخشی از زندگی فرهنگی این دیار را زنده نگه داشته است.

در همین راستا پوشش سنتی زنان ایلامی در امتداد همین پیوند فرهنگی شکل گرفته و با اجزایی چون گُل و نی، هَبر، قتره، کمرچین، سخمه و کراس، نه‌تنها نیازهای اقلیمی و کاربردی را پاسخ داده، بلکه در ترکیب رنگ، بافت و فرم، بازتابی از زیبایی‌شناسی زنانه، شأن اجتماعی و حافظه تاریخی این دیار را به نمایش گذاشته است؛ پوششی که در آن، گُل و نی با رنگ‌های تند و متقارن، هَبر با افتادگی نرم بر شانه، قتره با حرکت موزون در کنار دامن، و کمرچین با چین‌های منظم و حساب‌شده، هر یک نقشی مستقل و در عین حال هماهنگ ایفا می‌کنند و در کنار سخمه‌های پشمی و کراس بلند، تصویری از وقار، مهارت و پیوند با سنت‌های ریشه‌دار را در ذهن مخاطب زنده می‌کنند.

در کنار پوشش زنان، لباس مردان ایلامی نیز، ریشه در اقلیم، معیشت و فرهنگ منطقه دارد و با اجزایی چون شال، گیوه، فَرَجِی، لچک، کِلاش و کِلاو، تصویری از سادگی، استواری و پیوند با زیست‌بوم کوهستانی را ترسیم می‌کند؛ شال‌هایی بلند که به دور کمر یا شانه پیچیده می‌شوند، گیوه‌هایی سبک و دست‌دوز برای عبور از مسیرهای سخت، فَرَجِی‌هایی بلند و پشمی برای محافظت در برابر سرما، لچک‌هایی که زیر کِلاو بسته می‌شوند و کِلاوهایی نمدی که پوشش سر و نشانه‌ای از وقار مردانه به شمار می‌روند، همگی در کنار هم پوششی را شکل می‌دهند که هم کارکردی است و هم حامل معناهای فرهنگی عمیق به شمار می‌رود.

در چنین بستری با وجود گذر زمان و تغییر سبک زندگی، پوشش‌های محلی در ایلام همچنان جایگاه خود را حفظ کرده‌اند و در بسیاری از مراسم رسمی، جشن‌ها، آئین‌های فرهنگی و حتی برخی رویدادهای هنری، به‌عنوان نمادی از هویت بومی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ این لباس‌ها نه‌تنها در میان نسل‌های میانسال و کهن‌سال محبوب‌اند، بلکه در سال‌های اخیر نیز با استقبال نسبی در میان جوانان، به‌ویژه در مناسبت‌هایی چون عروسی‌های سنتی، جشنواره‌های محلی و برنامه‌های فرهنگی، دوباره دیده می‌شوند.

با این حال، استفاده از پوشش‌های محلی همچنان به فضاهای آئینی و نمایشی محدود مانده و برای آن‌که این میراث زنده به‌درستی به نسل جوان منتقل شود، نیاز به معرفی گسترده‌تر، آموزش کاربردی و بازنمایی در زندگی روزمره احساس می‌شود؛ چرا که این لباس‌ها ضمن سازگاری با اقلیم منطقه و برخورداری از صرفه‌ی اقتصادی، در حفظ هویت فرهنگی، تقویت حس تعلق و ایجاد فرصت‌های شغلی در حوزه‌ی تولیدات بومی نقش مؤثری ایفا می‌کنند، چنان‌که در برخی روستاها، زنان با دوخت سفارشی لباس‌های محلی برای مراسم‌ها، هم سنت را زنده نگه می‌دارند و هم زمینه‌ای برای درآمدزایی پایدار فراهم می‌کنند.

رونق مد و لباس محلی در استان ایلام

معاون فرهنگی و رسانه‌ای اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی ایلام در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به جایگاه پوشش محلی در هویت فرهنگی استان گفت: لباس سنتی در ایلام صرفاً یک پوشش نیست، بلکه بازتابی از اقلیم، تاریخ، باورها و زیبایی‌شناسی مردمان این دیار است که در رنگ، بافت، دوخت و حتی نحوه پوشیدن آن می‌توان نشانه‌هایی از فرهنگ، آداب و رسوم و سبک زندگی منطقه را مشاهده کرد.

حسن اسدی نیا افزود: پوشش محلی در واقع زبانی بی‌کلام برای روایت هویت است و از همین منظر، مد و لباس نه‌تنها جنبه زیبایی‌شناختی دارد، بلکه حامل پیام‌های اجتماعی، روانی و فرهنگی نیز هست؛ به‌گونه‌ای که از نوع رنگ، مدل، بافت و ترکیب اجزای یک لباس می‌توان تشخیص داد که متعلق به کدام منطقه است و چه پیشینه‌ای را با خود حمل می‌کند.

وی با اشاره به فعالیت‌های انجام‌شده در این حوزه اظهار داشت: خوشبختانه در سال‌های اخیر چندین جشنواره و نمایشگاه مد و لباس در سطح استان برگزار شده که با استقبال خوبی از سوی مردم و هنرمندان مواجه بوده؛ همچنین حدوداً سه دوره نمایشگاه ملی مد و لباس ایرانی اسلامی نیز در ایلام برگزار شده که نشان‌دهنده ظرفیت بالا استان در این زمینه است.

اسدی نیا ادامه داد: در حال حاضر انجمن مد و لباس استان نیز تشکیل شده و هرچند فعالیت آن در مقطع فعلی نیمه‌فعال است، اما روند عضوگیری انجام شده و ما در تلاش هستیم تا با برنامه‌ریزی مجدد، این انجمن را به‌صورت رسمی و مؤثر فعال کنیم؛ چرا که وجود چنین ساختاری می‌تواند نقش مهمی در ساماندهی، آموزش و حمایت از طراحان و فعالان این حوزه ایفا کند.

معاون فرهنگی و رسانه‌ای ارشاد ایلام با اشاره به ظرفیت دانشگاهی استان در حوزه مد و لباس گفت: دانشگاه‌های علمی‌کاربردی، جهاد دانشگاهی، فنی‌وحرفه‌ای و برخی مراکز دیگر در سال‌های اخیر رشته‌هایی مرتبط با طراحی لباس و مد را راه‌اندازی کرده‌اند و امروز فارغ‌التحصیلان متعددی در این حوزه داریم که هم از منظر هنری و هم از نظر فنی و تخصصی توانمندی‌های قابل توجهی دارند.

وی از برنامه‌ریزی برای برگزاری نمایشگاه‌های جدید نیز خبر داد و گفت: در اسفندماه و هم‌زمان با ایام ماه مبارک رمضان، نمایشگاه شاخصی در حوزه مد و لباس ایرانی اسلامی در استان برگزار خواهیم کرد.

این مسئول ادامه داد: همچنین در ایام اربعین امسال نیز نمایشگاه فاخری در موکب هنرمندان ایلام و ایران در سه‌راهی کارزان برگزار شد که با استقبال خوبی همراه بود و نمونه‌هایی از طراحی‌های بومی و الهام‌گرفته از پوشش محلی در آن به نمایش درآمد.

اسدی‌نیا در پایان با تأکید بر حمایت اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی از فعالان این حوزه گفت: گروه ساماندهی مد و لباس زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت می‌کند و ما در سطح استان نیز با تمام ظرفیت‌های موجود تلاش می‌کنیم تا با همراهی علاقه‌مندان، طراحان و هنرمندان، زمینه‌ی رشد و شکوفایی این حوزه را فراهم کنیم و مد ایرانی اسلامی را با تکیه بر ریشه‌های بومی و فرهنگی استان ایلام تقویت کنیم.

احیای پوشش محلی در ایلام

مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان ایلام نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه اقدامات متعددی برای حفظ، ترویج و کاربردی‌سازی پوشش‌های محلی در استان انجام شده، اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین گام‌ها در این زمینه، مستندسازی پوشش‌های سنتی ایلام بوده که از طریق تهیه کتابچه‌های تخصصی، تولید فیلم‌های مستند و برپایی نمایشگاه‌های دائمی در دستور کار قرار گرفته است.

فرزاد شریفی افزود: تلاش شده پوشش محلی از حالت نمادین خارج شود و در زندگی روزمره مردم جایگاه پیدا کند؛ به همین منظور، استفاده از لباس‌های سنتی در جشن‌ها، مراسم رسمی و حتی طراحی لباس‌های مدرن با الهام از عناصر بومی، مورد تشویق و حمایت قرار گرفته است.

وی با اشاره به نقش اقتصادی این حوزه گفت: حمایت از تولیدکنندگان محلی نیز در اولویت قرار داشته و در همین راستا، کارگاه‌های آموزشی برای ارتقای مهارت‌ها و بازارچه‌هایی برای عرضه مستقیم لباس‌های سنتی در نقاط مختلف استان راه‌اندازی شده است.

شریفی ادامه داد: این اقدامات نه‌تنها به حفظ میراث فرهنگی کمک کرده، بلکه زمینه‌ای برای اشتغال‌زایی، تقویت صنایع دستی و افزایش مشارکت جوانان در حوزه طراحی و تولید پوشاک بومی فراهم کرده است.

وی در پایان تأکید کرد: پوشش محلی بخشی از هویت فرهنگی ایلام است و با استمرار این فعالیت‌ها، می‌توان امیدوار بود که این میراث زنده نه‌تنها حفظ شود، بلکه در قالبی نو و کاربردی، به نسل‌های آینده نیز منتقل گردد.

پوشش محلی ایلام نه‌تنها بازمانده‌ای از گذشته بلکه سرمایه‌ای زنده برای آینده است که در تار و پود آن هویت فرهنگی، اقلیم، باور و زیبایی‌شناسی مردمان این دیار تنیده شده و با مجموعه‌ای از اقدامات فرهنگی، آموزشی و اجتماعی می‌توان آن را به بخشی پویا از زندگی معاصر تبدیل کرد و زمینه را برای تقویت هویت بومی و توسعه فرهنگی استان فراهم آورد.