به گزارش خبرنگار مهر، حجت‌الاسلام و المسلمین مسعود آذربایجانی بعدازظهر پنجشنبه در آئین اختتامیه همایش ملی پایداری و کارآمدی خانواده» که امروز ۱۳ آذرماه در دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد، درباره خاستگاه این همایش اظهار کرد: مبنای نظری آن کتاب «خانواده درمانگری خوداسو است؛ اثری که حاصل سال‌ها مطالعه، تحقیق و ارتباط مستقیم با خانواده‌هاست و مباحث آن در قالب چهار پروتکل درمانی تنظیم شده و هر یک به گوشه‌ای از آسیب‌ها و کارکردهای خانواده می‌پردازد.

وی با اشاره به موضوع هویت جنسیتی و تحولات پژوهشی در روان‌شناسی جنسیت بیان کرد که براساس یافته‌های معتبر، مردانگی مرد در کنار زنانگی زن معنا می‌یابد و زنانگی زن نیز در کنار مردانگی مرد رشد می‌کند؛ پیوندی که ریشه شخصیت انسانی را شکل می‌دهد.

استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه در فضای دانشگاهی و شبکه‌های اجتماعی شبهات فراوانی درباره ضرورت ازدواج مطرح می‌شود، گفت: ازدواج امری عقلانی و خیراخلاقی است و زیر سوال بردن آن به معنای انکار یکی از مهم‌ترین ساختارهای رشد انسان است.

وی تصریح کرد: روایات بسیاری درباره فضیلت ازدواج وجود دارد و استکمال دین در سایه آن تحقق می‌یابد. به گفته وی، ازدواج فرد را از نظر اخلاقی، انگیزشی، شناختی، هویتی و معنوی به سطحی می‌رساند که در وضعیت مجردی قابل دستیابی نیست.

آذربایجانی فراهم آمدن زمینه یگانگی، انس و الفت زن و مرد، ارتقای طبیعت جنسی و اجتماعی، رشد اخلاقی و معنوی، افزایش مسئولیت‌پذیری، ایجاد امنیت روانی، تولید نسل سالم، کاهش خشونت اجتماعی، کاهش تمایل به روابط انحرافی، ایجاد سرمایه اجتماعی و تقویت ساختار مدنی جامعه را از دلایل خیراخلاقی اهمیت ازدواج برشمرد و تأکید کرد روح ازدواج فراتر از یک قرارداد اجتماعی است و یک ساختار رشد اخلاقی به شمار می‌رود.

ازدواج شرعی، قداست اجتماعی و نقد «ازدواج سفید»

آذربایجانی در توضیح تفاوت ازدواج شرعی و مدنی گفت آنچه اعتبار ازدواج را شکل می‌دهد «پذیرش عمومی و وجدان اخلاقی جامعه» است و نمی‌توان آن را از چارچوب اخلاقی، معنوی و اجتماعی جدا کرد.

وی «ازدواج سفید» را نامی بی‌مسما دانست، زیرا به باور او، ازدواج باید هم در وجدان فردی و هم در وجدان جمعی رسمیت داشته باشد تا کارکردهای اخلاقی و اجتماعی خود را حفظ کند.

حجت‌الاسلام آذربایجانی همچنین مفهوم «خانواده معنوی» را نظامی دانست که میان دو انسان بالغ، عاقل و غیرهمجنس با میثاقی محکم و مقدس شکل می‌گیرد؛ تعریفی که به گفته او در تضاد با هنجارسازی برخی کشورها در زمینه روابط همجنس قرار دارد.

وی با بیان اینکه خانواده معنوی بر پایه تلاش مشترک برای رستگاری، زندگی پاک، رشد اخلاقی و پرورش نسل توحیدی استوار است و تعاملات آن بر پیوند عقلانی و عاطفی شکل می‌گیرد و با فرزندآوری یا سرپرستی فرزند توسعه می‌یابد، افزود: تحلیل روانشناختی در خانواده بر تبدیل «عمل» به «تعامل» استوار است، زیرا با تشکیل خانواده، عملکرد هر عضو در رابطه با دیگری معنا پیدا می‌کند.

این استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه براساس تعاملات عقلانی و عاطفی خوداسو که بر ایمان راسخ تکیه دارد عمل صالح زمینه‌ساز تعادل و تعالی خانواده می‌شود، گفت: خانواده یک سیستم معنوی است، سیستمی که هدف، ورودی‌ها، پردازش، خروجی، بازخورد و حتی سطل آشغال دارد، یعنی باید توانایی حذف عناصر ناکارآمد را داشته باشد. او با اشاره به زیرسیستم‌های خانواده شامل زن‌وشوهری، والدفرزندی و خواهربرادری گفت اختلال در مرزهای هر زیرسیستم می‌تواند به کل خانواده آسیب بزند.

حجت‌الاسلام آذربایجانی تأکید کرد: ورودی‌های خانواده تنها اعضای خانه نیستند، بلکه گذشته فرد، دوستان، رسانه‌ها، محیط کار، مدرسه و به‌ویژه شبکه‌های مجازی را نیز شامل می‌شوند.

وی شبکه‌های مجازی را از مهم‌ترین ورودی‌های مخرب دانست و افزود: معنویت خداسو همچون سپری بسیاری از آسیب‌های اخلاقی و رفتاری ناشی از آن‌ها را خنثی می‌کند.

چهار گروه آسیب خانواده و پروتکل‌های مقابله‌ای

آذربایجانی در آسیب‌شناسی خانواده ایرانی گفت براساس پرونده‌های طلاق و تجربه‌های مشاوره‌ای، آسیب‌ها در چهار گروه جای می‌گیرند. نخستین گروه «ورودی‌های عاطفی و ارتباطی» هستند که دخالت اطرافیان مهم‌ترین عامل آن است و در بسیاری از پژوهش‌ها جزو سه عامل اصلی اختلافات خانوادگی گزارش شده است.

وی دومین دسته را «ورودی‌های جنسی و روابط خارج از ساختار خانواده» معرفی کرد و افزود بیش از ۱۵۰ روایت درباره پیامدهای روابط خارج از چارچوب وجود دارد.

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: این بخش مبنای تدوین «پروتکل ایمنی توجه جنسی» بوده است. سومین گروه «آسیب‌های ساختار و نقش‌ها» ست که در آن جابه‌جایی نقش‌ها یا اجرای نادرست آن‌ها به فروپاشی نظم خانواده می‌انجامد و این موارد در «پروتکل مهر قدرت» بررسی شده‌اند. چهارمین دسته «خطاهای تعاملی» یا اختلافات روزمره ناشی از خطاهای رفتاری ساده مانند بی‌توجهی، تأخیرهای بی‌دلیل یا اطلاع‌ندادن است که در «پروتکل رها آشکارسازی» تحلیل شده‌اند.

وی گفت: برای تقویت بنیان خانواده، افزایش «نفوذناپذیری» در برابر دخالت‌ها و افزایش «انعطاف‌پذیری» درون خانواده ضروری است.

حجت‌الاسلام آذربایجانی سپس «پروتکل نفوذناپذیری» را تشریح کرد و گفت همسران باید مرزهای رابطه خود را بشناسند و نگذارند اطرافیان درباره زندگی خصوصی‌شان اظهارنظر کنند.

وی ادامه داد: صله‌رحم با دخالت تفاوت دارد و زوجین باید تشخیص دهند کمک والدین یا دوستان چه زمانی به دخالت تبدیل می‌شود.

این استاد حوزه و دانشگاه توضیح داد: تعامل‌های ناظر به شخص ثالث مانند صحبت درباره مسائل خصوصی همسر با والدین، از مهم‌ترین سرچشمه‌های اختلافات خانوادگی است.

وی در ادامه «پروتکل ایمنی توجه جنسی» را توضیح داد و گفت تقویت توجه عاطفی و جنسی در داخل خانه برای جلوگیری از توجه‌طلبی خارج از خانه لازم است.

به گفته حجت‌الاسلام آذربایجانی خودآرایی، آراستگی، نظافت، آماده‌سازی فضا، قدردانی، توجه متقابل و فراهم کردن آرامش از راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از فعال شدن نیاز به توجه بیرونی است.

وی تأکید کرد: بسیاری از خیانت‌ها از عشق آغاز نمی‌شود، بلکه حاصل «کمبود توجه» است و ارتباطات کاری کنترل‌نشده ممکن است تبدیل به روابط عاطفی شود.