خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- حسن عابدینی*: بحث پیرامون نقش اجتماعی و جایگاه بسیج گاه با برداشت‌هایی همراه می‌شود که تصویر دقیقی از ماهیت این نهاد ارائه نمی‌دهد. نقد دلسوزانه یک مجموعه مردمی امری پذیرفتنی و حتی ضروری است اما هنگامی که ارزیابی‌ها با کلی‌گویی، تعمیم رفتارهای موردی یا استنادهای غیرشفاف همراه شود ممکن است فاصله‌ای ناخواسته با واقعیت میدانی پیدا کند. بسیج نهادی چهل‌ساله با کارنامه‌ای روشن است و داوری درباره آن نیازمند تصویری دقیق، مستند و جامع است.

بسیج از نخستین روزهای شکل‌گیری، نهادی برخاسته از متن مردم بوده است؛ مجموعه‌ای که نه بر ساختارهای سیاسی و اداری بلکه بر حضور داوطلبانه مردم با سلایق، طبقات و نگرش‌های متنوع استوار شده است. همین ویژگی، آن را به یک جریان اجتماعی گسترده تبدیل کرده که کارکردش فراتر از چارچوب‌های جناحی و رقابت‌های سیاسی است و به همین دلیل، نمی‌توان بسیج را محصول یا ابزار هیچ جریان سیاسی دانست.

کارآمدی و اثرگذاری این نهاد در رویدادهای سرنوشت‌ساز کشور نیز نتیجه همین استقلال از سیاست‌بازی‌ها است.

در دوران دفاع مقدس حضور داوطلبانه بسیجیان نقشی تعیین‌کننده در امنیت و استقلال کشور داشت. در بحران‌هایی مانند سیل، زلزله، کرونا و فعالیت‌های محرومیت‌زدایی نیز بسیج همواره در کنار مردم بوده و بدون ادعا بخشی از بار سنگین مشکلات را از دوش جامعه برداشته است و این کارنامه ریشه در مردمی‌بودن و دوری از حاشیه‌های سیاسی دارد.

با وجود گستردگی سازمانی، هیچ نهادی از خطاهای فردی یا منطقه‌ای مصون نیست اما خطاهای موردی را نمی‌توان به کل مجموعه تعمیم داد. بسیج در اساسنامه و اسناد رسمی خود، ورود به رقابت‌های انتخاباتی و بازی‌های جناحی را ممنوع کرده و هرگونه تخطی از این اصل، تخلف فردی محسوب می‌شود نه سیاست سازمانی و نمونه‌های متعدد در سال‌های اخیر نشان داده که این نهاد در میدان‌های مختلف، بی‌طرفی خود را رعایت کرده است.

سیاسی نشان دادن بسیج لطمه به بسیج است

یکی از آسیب‌هایی که می‌تواند به جایگاه اجتماعی بسیج لطمه بزند سیاسی‌کردن تصویر این نهاد در افکار عمومی است؛ چه از طریق عملکرد نادرست برخی افراد و چه از طریق تحلیل‌های غیرمستند.

بسیج زمانی مجبور به مواجهه با چالش‌های رسانه‌ای می‌شود که نه بر پایه عملکرد واقعی، بلکه بر اساس برداشت‌های ناقص یا داوری‌های کلی به‌عنوان بازیگری سیاسی معرفی شود و بدون شک چنین نگرشی با واقعیت میدانی و اسناد رسمی این نهاد همخوان نیست.

بسیج طی سال‌های اخیر تلاش کرده مأموریت‌های خود را با تحولات اجتماعی و نیازهای جدید هماهنگ کند. فعالیت در حوزه فناوری‌های نو، فضای مجازی، جنگ شناختی، عدالت‌خواهی اجتماعی، توانمندسازی محلات، امداد و بحران و اقتصاد دانش‌بنیان، نشان‌دهنده روندی تحول‌یافته و هوشمندانه در این مجموعه است. این اقدامات نه نشانه سیاست‌زدگی، بلکه گواه بلوغ نهادی و روزآمدی سازمانی است.

واقعیت این است که بسیج تنها زمانی می‌تواند نقش تاریخی خود را ادامه دهد که هویت مردمی، بی‌ادعایی، غیرجناحی‌بودن و رویکرد خدمت‌محور خود را حفظ کند و در کنار آن، نقد رفتارهای موردی نیز باید با دقت، انصاف و استناد همراه باشد تا به تضعیف جایگاه اجتماعی و ملی بسیج منجر نشود.

این نهاد طی چهار دهه، تکیه‌گاهی مهم برای امنیت، انسجام و امید مردم بوده و حفظ این سرمایه اجتماعی نیازمند همدلی و شناخت دقیق از ماهیت واقعی آن است.

در جمع‌بندی می‌توان گفت بسیج سرمایه اجتماعی ملت و یکی از ستون‌های امنیت ملی است. اگر سیاسی‌کردن این نهاد تهدیدی برای کارآمدی آن به شمار می‌رود مراقبت از تصویر واقعی آن نیز ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.

بسیج زمانی می‌تواند همچنان نقش تاریخی خود را ایفا کند که در جایگاه واقعی‌اش یعنی نهادی مردمی، فراگیر، غیرجناحی و خدمت‌محور باقی بماند؛ همان‌گونه که امام خمینی (ره) آن را «ارتش بیست میلیونی» نامید.

* فعال رسانه‌ای استان قزوین