«مجلس در راس تمام امور کشور است، مجلس خوب همه چیز را خوب و مجلس بد همه چیز را بد می‌کند». این جمله‌ای است که امام خمینی(ره) در توصیف جایگاه مجلس بیان کرده است. با نگاهی به اصول قانون اساسی نیز می‌توان به اهمیت جایگاه نهاد قانون‌گذار کشور که البته وظیفه نظارت را نیز بر عهده دارد، پی برد.

در تمام این سال‌ها اما بی‌توجهی نهادهای مختلف به مصوبات مجلس و بی‌خبر ماندن نمایندگان از بسیاری از اتفاقات کشور، باعث شده نه‌تنها مردم، بلکه خود نمایندگان هم اذعان کنند که مجلس از جایگاه اصلی خود فاصله گرفته و در راس امور نیست. در بسیاری از وقایع، صدای نمایندگان به گوش کسی نمی‌رسد و هنگام اخذ تصمیمات چندان توجهی به جایگاه خانه ملت نمی‌شود.

به نظر می‌رسد خود نمایندگان نیز در این زمینه بی‌تقصیر نیستند. در هر دوره، بخش قابل توجهی از نمایندگان، با رفتارهای خود مدام حاشیه‌ می‌آفرینند و گویی به مجلس به عنوان نهادی نگاه می‌کنند که همواره باید در حال فضاسازی‌های منفی و خصوصا تقابل با دولت باشد. این مسئله به ویژه در مجالسی که به لحاظ گرایش سیاسی با دولت فاصله دارند، بیشتر به چشم می‌خورد.

به عنوان مثال، در دوره فعلی که دولت به اصلاح‌طلبان نزدیک است و نمایندگان مجلس عمدتا اصولگرا هستند، تقریبا به صورت هرروزه شاهد حاشیه‌سازی تعدادی از نمایندگان در صحن علنی مجلس یا طرح اظهارات جنجالی در رسانه‌ها از سمت آنان هستیم. بسیاری از این نمایندگان در حالی با نقاب انقلابی‌گری در حال جنجال‌آفرینی و ایجاد خدشه به جایگاه مجلس هستند که شخص رهبری بارها نمایندگان را از طرح صحبت‌های اختلاف‌انگیز و به راه انداختن دعوا منع کردند و ایجاد فضاسازی منفی توسط مجلس را در راستای خواست دشمنان دانسته‌اند.

به علاوه، برخی از نمایندگان وظیفه نظارتی خود را به دخالت در عزل و نصب‌های دولت تنزل داده و حتی آن طور که برخی از وزرا در دولت‌های مختلف اعلام کرده‌اند، بخشی از نمایندگان به وزرا برای انجام درخواست‌های غیرقانونی خود فشار می‌آورند و آنان را تهدید به استیضاح می‌کنند. طبیعتا وقتی عده‌ای از نمایندگان به ابزارهای نظارتی در دست خود به عنوان وسیله‌ای برای حصول اهداف غیرقانونی‌شان نگاه می‌کنند، جایگاه مجلس را در نزد افکار عمومی پایین می‌آورند.

در این بین، برخی معتتقدند مشکل از نظام سیاسی کشور است که بر خلاف اکثر کشورهای دنیا، نه ریاستی است و نه پارلمانی و حتی آن شکل نیمه‌ریاستی-نیمه‌پارلمانی که در برخی از کشورها وجود دارد نیز در کشور ما برقرار نیست. این وضعیت باعث شده که نه مجلس از قدرت عمل کافی برای اعمال نفوذ برخوردار باشد و نه دولت بتواند با تکیه بر رای مردم، هر اقدامی که لازم می‌داند را انجام دهد.

حتی نمایندگان هم بسیاری از اقدامات مجلس را نتیجه‌بخش نمی‌دانند

احسان عظیمی‌راد، نماینده مردم مشهد در مجلس و سخنگوی کمیسیون آموزش، معتقد است عدم پویایی کافی نمایندگان، دخالت شوراهای عالی در امور قانون‌گذاری و همچنین مدیریت نامناسب هیات‌رئیسه، از عواملی است که باعث تضعیف جایگاه مجلس شده است.

وی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه امروزه مردم مجلس را در راس امور نمی‌دانند، اظهار کرد: برون‌داد و نتیجه اقدامات مجلس، حل مشکلات مردم و کشور نیست. به عنوان مثال کشور به شدت درگیر جنگ اقتصادی است و در چنین شرایطی، از کمیسیون‌های اقتصادی مجلس انتظار می‌رود فعالانه‌تر وارد عمل شده و به شکل روزانه و با ارائه طرح‌های مختلف یا اصلاح قوانین فعلی، در راستی حل مشکلات اقتصادی مردم گام بردارد. در حالیکه در این یک سال و نیم که از عمر مجلس دوازدهم می‌گذرد، ما این تکاپویی را شاهد نبودیم.

نماینده مردم مشهد در مجلس ادامه داد: به علاوه، مجلس باید بتواند با دولت رایزنی و آن را نسبت به ارسال لوایح لازم برای حل مشکلات کشور ترغیب کند، اما می‌بینیم دولت بعضا لوایحی را به مجلس می‌فرستد که هیچ ارتباطی با معضلات جامعه ندارد و به مسائلی می‌پردازد که شاید اولویت دهم جامعه باشد. بنابراین اصلی‌ترین عاملی که مردم و نخبگان، مجلس را در راس امور نمی‌بینند، همین است که تاثیر اقدامات مجلس در حل مشکلات کشور را حس نمی‌کنند. حتی خود ما نمایندگان نیز بعضا حس نمی‌کنیم که اقدامات‌مان نتیجه‌ای برای کشور به همراه داشته باشد.

عظیمی‌راد با بیان اینکه مسئله بعدی، دخالت شوراهای عالی در کار مجلس است، عنوان کرد: علی‌رغم اینکه طبق قانون اساسی، مجلس تنها نهاد قانون‌گذار است، اما شوراهای عالی مانند شورای عالی امنیت ملی، انقلاب فرهنگی، فضای مجازی و... موضوعی را تصویب می‌کنند و این موصوبات، در حکم قانون قرار می‌گیرد. حتی گاهی در جلسات سران قوا، مصوباتی خلاف قوانین رسمی کشور تصویب شده و برای اجرا ابلاغ می‌شود. در حقیقت، تعدد مراکز تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی و اصلاحا مراکز «شبه‌قانون‌گذار»، جایگاه مجلس را تضعیف کرده است.

وی ادامه داد: به عنوان مثال، ما در مجلس قانون عفاف و حجاب را تصویب کردیم اما با ورود شورای عالی امنیت ملی، جلوی ابلاغ این قانون گرفته شد. یا ما در کمیسیون آموزش مجلس پیگیر لغو مصوبه تاثیر قطعی معدل کنکور و همچنین افزایش سن دوطلبین ورود به دانشگاه فرهنگیان هستیم، اما به علت دخالت‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی، نتوانستیم به نتیجه مناسبی برسیم. حتی اکنون با دستور رئیس‌جمهور، شورای عالی انقلاب فرهنگی به موضوع سهمیه‌های کنکور نیز ورود پیدا کرده، در حالیکه قانون سنجش و پذیرش دانشجو در سال‌های 92 و 95 در مجلس تصویب شده و حال بحث سهمیه‌ها که به همین قانون مرتبط است نیز باید در مجلس مورد بررسی قرار گیرد.

سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس اضافه کرد: شورای عالی انقلاب فرهنگی باید این مسائل را که در حوزه کاری مجلس قرار می‌گیرد را رها کرده و به مسائل اساسی کشور بپردازد. امروزه رتبه علمی کشور به 17 تنزل کرده و در حال از دست دادان مرجعیت علمی در خاورمیانه هستیم. شورای عالی انقلاب فرهنگی باید بر اجرای بهتر سند نقشه جامع علمی کشور که خودش تصویب کرده، نظارت کند، نه اینکه با دخالت در وظایف مجلس، باعث تضعیف جایگاه این نهاد شود.

عظیمی‌راد با بیان اینکه نحوه مدیریت هیات‌رئیسه مجلس نیز عامل دیگری است که باعث تضعیف این نهاد شده، گفت: علی‌رغم وجود دو عامل گفته‌شده، اما اگر هیات‌رئیسه مجلس با مدیریت بهتر و الویت‌گذاری صحیح حرکت کند، مجلس بسیار کارامدتری خواهیم داشت. متاسفانه با وجود گذشته یک سال و نیم از عمر مجلس دوازدهم، هیات‌رئیسه خیلی از طرح‌ها را اعلام وصول نمی‌کند و مسائلی را در دستور کار قرار می‌دهد که بسیاری از آن‌ها، الویت مردم و کشور نیست. این مدیریت نادرست نیز باعث تنزل جایگاه مجلس در نگاه مردم شده است.

وی با بیان اینکه به منظور ارتقای جایگاه مجلس، نمایندگان باید در دو سطح ملی و منطقه‌ای فعال باشند، افزود: هر نماینده‌ای موظف به پیگیری تمام مسائل مرتبط با حوزه انتخابیه خود است، اما در کنار این، باید در سطح ملی نیز فعال باشد. نمایندگان باید در تدوین طرح‌های کارامد و تصویب قوانین لازم و همچنین نظارت بر اجرای قوانین، فعالانه‌تر عمل کنند. افزایش پویایی نمایندگان، موتور محرکه مجلس خواهد بود و جایگاه این نهاد را ارتقا می‌دهد.

نماینده مردم مشهد در مجلس در خصوص تغییر نظام سیاسی کشور به ریاستی یا پارلمانی، بیان کرد: من معتقد به لزوم چنین تغییری نیستم. به نظرم افزایش تحرک نمایندگان و هیات‌رئیسه و همچنین کاهش دخالت شوراهای عالی در قانون‌گذاری، برای بازگرداندن مجلس به جایگاه راس امور کافی است.

نظام سیاسی کشور باید یا ریاستی باشد یا پارلمانی

سعید باستانی، نماینده سابق مجلس اما معتقد است تا قبل از سال 67 و وجود نظام پارلمانی در کشور، مجلس در راس امور قرار داشت. اکنون اما وجود نظام نیمه‌ریاستی‌-نیمه‌پارلمانی در کشور، باعث تضعیف همزمان دولت و مجلس شده است.

وی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه اکنون مجلس از جایگاه خود در راس امور فاصله گرفته است، اظهار کرد: مسائلی در حوزه کلان سیاسی اجتماعی رخ می‌دهد که اثرات آن را ممکن است در 30 سال بعد ببینیم. جایگاه نهادهای حاکمیتی در یک کشور و شرح وظایف آن، ناشی از تصمیم‌گیری‌های اولیه است. مجلس و ارکان نظام باید در چارچوب ساختاری مشخصی کار انجام دهند. یک بخش مشکلات ما ناشی از این است که دو مجلس نمایندگان و سنا را در یکدیگر ادغام کرده‌ایم. مجلسی کارامد است که در قانون‌گذاری تاثیرگذار باشد و بعد مسئله نظارت را پیگیری کند؛ به این معنا که قانون مشخص و درستی که منافع مردم در آن لحاظ شده باشد را وضع کرده و بعد بر آن نظارت کند.

این نماینده سابق مجلس با بیان اینکه 75 درصد قوانین مجلس از ابتدای انقلاب تا کنون غیرکاربردی بودند، تصریح کرد: مجلس توان قانون‌گذاری خوب به لحاظ تخصص و زمان را ندارد. زمانی که قانون‌گذاری خوب انجام نشود، نظارت بر اجرای قانون نیز به حاشیه می‌رود. مجلس ما قوانین بیهوده تولید کرده و به دستگاه‌های اجرایی داده است.

باستانی با انتقاد از ساختار کلان حاکمیتی، عنوان کرد: مدل حکمرانی در همه دنیا سیستم پارلمانی یا ریاستی است. در سیستم ریاستی، رئیس‌جمهور حق وتو دارد و در نظام پارلمانی، کابینه توسط پارلمان تعیین شده و مجلس واقعا در راس امور قرار دارد. در کشور ما بعد از اصلاح قانون اساسی در سال 67 و حذف جایگاه نخست‌وزیری، سیستم نیمه‌ریاستی-نیمه‌پارلمانی شد. به این صورت که رئیس‌جمهور و مجلس بدون اختیار داریم. مجلس در خیلی از موارد نمی‌تواند کاری کند و از طرفی دولت نیز همیشه به مجلس متصل است.

وی با بیان اینکه نظام سیاسی باید پارلمانی یا ریاستی باشد، تصریح کرد: تا پیش از سال 67 که هنوز جایگاه نخست‌وزیری را داشتیم، مجلس در راس امور قرار داشت، زیرا نظام سیاسی ما پارلمانی بود؛ رئیس جمهور داشتیم اما نخست‌وزیر کابینه‌ای در دست مجلس داشت. بعد آن تغییر موازنه رخ داد که سبب شد نه مجلس و نه رئیس‌جمهور قوی داشته باشیم که این سبب شد تنها مردم ضرر کنند.

انتهای پیام