علی صفری یکشنبه ۹ آذر در نشست خبری روز جهانی خاک که در اراک برگزار شد، با بیان اینکه خاک بستر حیات، بستر تولید و بستر تمدن است، افزود: موضوع خاک از آب هم مهم‌تر است و از تاکیدات رهبر معظم انقلاب به شمار می‌رود. ما آب را می‌توانیم از خلیج فارس یا هر جای دیگری با هزینه بیشتر تأمین کنیم، اما خاک را نمی‌توانیم از جایی بیاوریم و جایگزین کنیم. تشکیل هر سانتی‌متر خاک در ایران به‌طور متوسط ۵۰۰ تا ۶۰۰ سال طول می‌کشد، اما تخریب آن در چند سال اتفاق می‌افتد.

وی با بیان اینکه آلودگی و تخریب خاک یک فرایند خاموش، آرام و خزنده است، تصریح کرد: وقتی هوا آلوده می‌شود، مدارس را تعطیل می‌کنیم، اما خاک وقتی آلوده شود یا فرسایش پیدا کند، صدایی ندارد و کسی متوجه نمی‌شود تا زمانی که دیگر دیر شده باشد. تاریخ نشان می‌دهد بسیاری از تمدن‌های بزرگ به دلیل از بین رفتن خاکشان سقوط کردند.

صفری افزود: در ایران از بیش از یک میلیون و ۶۰۰ کیلومتر مربع مساحت تنها ۱۸.۵ میلیون هکتار قابلیت کشت دارد و از این میزان سالانه کمتر از ۱۴.۵ میلیون هکتار زیر کشت انواع محصولات کشاورزی می‌رود. سرانه زمین کشاورزی در جهان دو هزارمترمربع به ازای هر نفر است، که این میزان در ایران هزار و ۷۰۰ مترمربع است. یعنی ما از همین مقدار محدود هم باید غذای جمعیت فعلی و جمعیت آینده را تأمین کنیم.

وی افزود: متأسفانه فقط ۵.۲ میلیون هکتار از اراضی کشور (کمتر از سه درصد) در کلاس یک و دو و مرغوب قرار دارند و ۷۲ درصد اراضی ما در کلاس‌های پایین‌ترند. در ۲۵ سال گذشته ساعتی ۱.۲ هکتار از بهترین زمین‌های کشاورزی کشور به‌طور مجاز یا غیرمجاز تغییر کاربری داده شده است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: ما قانون جامع حفاظت از خاک مصوب ۱۳۹۸ مجلس شورای اسلامی با ۲۶ ماده و ۱۴ تبصره را داریم که تکالیف روشنی برای همه دستگاه‌ها، کارخانه‌ها و بخش خصوصی تعیین کرده است. سازمان جهاد کشاورزی به‌عنوان ناظر و محیط زیست و منابع طبیعی به‌عنوان مجری باید این قانون را با جدیت اجرا کنند.

صفری بیان کرد: یکی از ابزارهای مهم ما اجرای درست الگوی کشت است. دو سال است که سطح زیر کشت برخی محصولات پرآب‌بر مثل هندوانه را محدود و حتی از حمایت خارج کردیم. زمین، نیاز به آیش و استراحت دارد؛ اگر هر سال کشت فشرده انجام شود، خاک را خالی و نابود می‌کنیم. برای همین در برخی مناطق سقف کشت تعیین کردیم و کود و حمایت را فقط به کشت‌های مجاز و پایدار اختصاص می‌دهیم.

وی گفت: اگر همین روند ادامه یابد، در آینده نزدیک یکی از ابرچالش‌های کشور «آلودگی و تخریب خاک» خواهد بود؛ همان‌طور که امروز آلودگی هوا داریم، فردا ممکن است به خاطر خاک آلوده مجبور به تعطیلی فعالیت‌های کشاورزی و حتی محدودیت‌های غذایی شویم.

وی افزود: روز جهانی خاک، بیش از آنکه یک مراسم نمادین باشد، یک هشدار جدی و فرصتی برای فرهنگ‌سازی و اجرای قانون است. ما آماده‌ایم آمار، اسناد و راهکارها را در هر جلسه‌ای با حضور استاندار و همه دستگاه‌ها ارائه دهیم تا با همکاری هم از این ثروت ملی و غیرقابل جایگزین برای نسل‌های آینده حفاظت کنیم.

صفری در ادامه با بیان اینکه توزیع نهاده‌های دامی آغاز شده و تا پایان آذرماه بیش از ۱۰۰ درصد تعهداتمان را اجرا کرده‌ایم، افزود: جوجه‌ریزی استان نیز با دوونیم میلیون قطعه ظرفیت، کاملاً تأمین است و برای شب یلدا، ماه مبارک رمضان و عید نوروز هیچ نگرانی نداریم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی نیز با بیان اینکه خاک مظلوم‌ترین منبع زیستی است، گفت: آلودگی هوا را همه می‌بینند و احساس می‌کنند، اما آلودگی خاک پنهان است و تا نمونه‌برداری و آزمایش انجام نشود، کسی متوجه نمی‌شود. خاک از سه جزء اصلی فیزیکی، شیمیایی و زیستی تشکیل شده و یکی از قوی‌ترین تصفیه‌کننده‌های طبیعی محیط زیست است. حتی در دین مبین اسلام، خاک به‌عنوان یکی از مطهرات شناخته شده و برای تیمم استفاده می‌شود؛ چون توانایی جذب و تجزیه آلاینده‌ها را دارد.

امیر انصاری افزود: قانون حفاظت از خاک مصوب ۱۳۹۸ دو تهدید اصلی را برای خاک مشخص کرده که شامل فرسایش و آلودگی است. متوسط فرسایش در کشور ۱۵ تن در سال در هکتار است که ۶ برابر متوسط جهانی در کشور فرسایش داریم. نتیجه آن ورود رسوبات به منابع آبی نظیر سد الغدیر به حدود ۱۰ درصد و کمال صالح با پنج درصد است و کیفیت منابع آبی را کاهش می‌دهد.

انصاری بیان کرد: بر اساس آخرین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس و داده‌های سازمان محیط زیست ۶۰ درصد آلودگی خاک ناشی از انواع پساب صنعتی، کشاورزی، پزشکی و ویژه است و ۲۱ درصد دیگر ناشی از فاضلاب‌هاست.

وی افزود: در نهایت هر آلودگی هوا و آب سرانجام در خاک تثبیت می‌شود. پسماندهای پلاستیکی به میکروپلاستیک تبدیل می‌شوند و وارد زنجیره غذایی می‌شوند؛ از خاک به گیاه، از گیاه به دام و از دام به انسان می‌رسند. این پدیده را بزرگنمایی زیستی می‌نامند که می‌تواند در درازمدت عامل بیماری‌های جدی شود.

مدیر کل محیط زیست استان مرکزی تصریح کرد: در استان مرکزی بیش از ۲۰ صنعت بزرگ و حدود ۴۰ نقطه بحرانی آلودگی خاک را شناسایی کرده‌ایم. محل‌های دفن زباله قدیمی، دشت‌های شازند، خمین، ساوه و اراک، پتروشیمی، پالایشگاه، معادن بزرگ، نیروگاه و صنایع خاص خاک را با فلزات سنگین و مواد نفتی آلوده کرده‌اند. حتی در داخل شهر اراک با آلودگی‌های میکروپلاستیکی و ترکیبات خطرناک مواجهیم.

وی افزود: از سال ۱۳۹۸ تاکنون بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان جریمه و خسارت آلودگی خاک برای این صنایع محاسبه کرده‌ایم، اما فقط حدود یک میلیارد تومان (یک درصد) وصول شده است. علی‌رغم همه فشارها و شکایت‌های قضایی، دریافت این خسارت‌ها بسیار دشوار است.

انصاری با بیان اینکه شعار امسال «خاک سالم، شهر سالم» کاملاً درست است، افزود: شهری که خاک اطرافش آلوده باشد، هرگز نمی‌تواند محیط زیست سالم داشته باشد. اگر خاک آلوده باشد، هوا و آب هم سالم نخواهند ماند.

وی به اقدامات انجام شده اشاره کرد و گفت: شناسایی صنایع آلاینده خاک و الزام آن‌ها به پایش دوره‌ای خاک در شعاع تأثیر، پاکسازی خاک آلوده به مواد نفتی که مثلاً امسال پالایشگاه شازند هفت هزار مترمکعب خاک را پاکسازی کرد و برنامه داریم تا پایان سال هزار مترمکعب دیگر پاکسازی شود، تهیه اطلس جامع آلودگی خاک استان به عنوان اولویت اصلی ما در سال آینده و  پیگیری هوشمندسازی پایش منابع زیستی و ایجاد مرکز رصد یکپارچه از جمله اقدامات بوده است.

وی تصریح کرد: واقعیت این است که با ۱۲۰ نیرو که فقط ۴۰ نفر آن‌ها تخصصی هستند و با بودجه بسیار محدود، مدیریت آلودگی خاک ۲۹ هزار کیلومتر مربعی استان کار بسیار سختی است. ما فقط دو متخصص خاک داریم و تجهیزات پیشرفته پایش خاک بسیار گران و محدود است.

انصاری از رسانه‌ها خواست تا صدای محیط زیست باشند و گفت: ما وقتی صنعت می‌آید فرش قرمز پهن می‌کنیم، اما وقتی نوبت به نصب فیلتر و حذف آلاینده می‌رسد، در اولویت آخر قرار می‌گیرد و بعد پشت اشتغال مخفی می‌شوند. خاک چون مظلوم و پنهان است، کسی برایش تجمع نمی‌کند، اما اگر همین روند ادامه یابد، امنیت غذایی و سلامت نسل آینده استان به خطر جدی می‌افتد.

دبیر کارگروه خاک سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی نیز اظهار کرد: اتحادیه جهانی علوم خاک در سال ۲۰۰۳ میلادی، پنجم دسامبر (۱۴ آذر) را به عنوان روز جهانی خاک نام‌گذاری کرد تا اهمیت این منبع حیاتی تولید مواد غذایی مورد توجه قرار گیرد. مقام معظم رهبری نیز خاک را ثروت ملی و عمومی می‌دانند و تأکید دارند که همه باید توجه ویژه‌ای به حفظ آن داشته باشیم.

حسن حسین‌آبادی با بیان اینکه شعار روز جهانی خاک در سال ۲۰۲۵ «خاک‌های سالم، شهرهای سالم» است، افزود: دلیل انتخاب این شعار آن است که در چند دهه اخیر تمرکز جمعیتی به سمت شهرها افزایش چشمگیری یافته و شهرها برای تأمین امنیت غذایی خود کاملاً وابسته به خاک سالم، آب کافی و تولید غذای پاک هستند. متأسفانه در حاشیه کلان‌شهرها و شهرهای بزرگ استان مرکزی شاهد پدیده‌های نگران‌کننده‌ای هستیم.

حسین‌آبادی در ادامه، گسترش بی‌رویه ساخت‌وساز و ویلاسازی در اراضی مرغوب کشاورزی و تغییر کاربری نابجای زمین‌های زراعی و باغی به بهانه‌های مختلف را از جمله پدیده‌های نگران‌کننده دانست و گفت: آلودگی شدید خاک‌های اطراف شهرها به دلیل ورود پساب و فاضلاب شهری، پساب‌های صنعتی، پلاستیک و مواد شیمیایی که در تصاویر ماهواره‌ای نیز به‌صورت لکه‌های سیاه در شمال شهر اراک و حاشیه دریاچه نمک قابل مشاهده است، از بین رفتن سبزی‌کاری‌های سنتی حاشیه شهرها که تأمین‌کننده مواد معدنی و ویتامین‌های مورد نیاز جمعیت نیم‌میلیونی و بیشتر بودند، احداث باغ ویلاها، خرد شدن اراضی کشاورزی و صدور اسناد تفکیکی که راه را برای تغییر کاربری‌های غیرقانونی باز کرده است و تولید ریزگردهای محلی در حاشیه شهرها به دلیل کشاورزی ناپایدار و فقدان پوشش گیاهی مناسب در فصول پاییز و زمستان از دیگر مشکلاتی است که در استان با آن به ویژه شهر اراک مواجه هستیم.

وی افزود: کلان‌شهر بودن به هیچ عنوان مزیت نیست؛ بلکه یک آسیب اجتماعی، فرهنگی، امنیتی و زیست‌محیطی است که توزیع نامتوازن جمعیت را به دنبال داشته و خاک‌های حاصلخیز اطراف شهرها را نابود می‌کند.

این مقام مسئول در ادامه گفت: در هفته خاک (۱۱ تا ۱۷ آذر ۱۴۰۴) برنامه‌های متعددی در سطح استان برگزار می‌شود که شامل نشست‌های حفاظت خاک در شهرستان‌ها، اجرای کاروان‌های ترویجی در تمام شهرستان‌ها، برنامه‌های پژوهشی و نوآوری در زمینه خاک سالم، سخنرانی در نمازهای جمعه با موضوع آموزه‌های دینی درباره خاک، نشست مشترک با دادگستری و اداره ثبت اسناد برای جلوگیری از خرد شدن اراضی است و در نهایت مراسم کشوری روز جهانی خاک، ۱۷ آذر در تهران با حضور مهمانان خارجی برگزار می شود

وی گفت: امیدواریم با همکاری همه دستگاه‌ها و آحاد مردم بتوانیم از این ثروت ملی و عمومی که خاک نام دارد، برای نسل‌های آینده حفاظت کنیم.

انتهای پیام