حسن عبدالله‌زاده در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به تاکیدات مقام معظم رهبری درباره ضرورت تقویت نظام شبکه بهداشت و درمان کشور، اظهار کرد: پس از این فرمایشات و با تاکید بر بازسازی و تقویت شبکه، چه در دولت شهید رئیسی و چه در دولت دکتر پزشکیان، توجه بیشتری به بخش بهداشت در نظام شبکه شده است. برنامه پزشک خانواده از سال ۱۳۸۴ در روستاها آغاز شد. این برنامه از ابتدا به‌طور کامل اجرا نشد و نواقصی وجود داشت. اگرچه دسترسی مردم به پزشک و کارکنان بهداشتی افزایش یافت، اما هیچ‌گاه از نظر فضای فیزیکی، نیروی انسانی و تجهیزات به سطح استاندارد نرسیدیم.

وی ادامه داد: دکتر پزشکیان که خود آغازکننده برنامه پزشک خانواده بوده، اکنون نیز به‌طور جدی بر تکمیل این برنامه تاکید دارد و با توجه به مزایای آن، وزارت بهداشت در سال جاری تقویت و تکمیل برنامه پزشک خانواده در روستاها را در دستور کار قرار داده است. فاز بعدی اجرای این برنامه در شهرها خواهد بود که اجرای آن به تخصیص اعتبارات لازم وابسته است، زیرا هزینه‌های آن در مناطق شهری بسیار بالاست.

توجه همزمان به سواد سلامت و مولفه‌های اجتماعی موثر بر سلامت، محور اصلی سیاست‌های امسال وزارت بهداشت

مدیر توسعه شبکه و ارتقا سلامت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به برنامه‌های اصلی وزارت بهداشت در سال جاری، بیان کرد: چهار برنامه محوری وزارتخانه شامل جوانی جمعیت با توجه به تهدیدهای جمعیتی و کاهش موالید، برنامه پزشک خانواده، سواد سلامت و مولفه‌های اجتماعی موثر بر سلامت است. ارتقای سواد سلامت نقش مهمی در توانمندسازی مردم و خودمراقبتی دارد، اما برخی عوامل مانند ترافیک و آلودگی هوا خارج از اختیار مردم است و نیازمند اقدام دستگاه‌های دیگر است. توجه همزمان به سواد سلامت و مولفه‌های اجتماعی موثر بر سلامت از محورهای اصلی سیاست‌های امسال وزارت بهداشت به شمار می‌رود.

عبدالله‌زاده با اشاره به سطوح ارائه خدمات بهداشتی و درمانی کشور، تشریح کرد: ما در این حوزه چهار سطح را تعریف می‌کنیم. سطح پایه، سطح خودمراقبتی است که شامل توانمندسازی مردم، ارتقای سواد سلامت و بهبود سلامت جامعه می‌شود و این بخش به خود اجتماع مربوط است. سه سطح دیگر مربوط به نظام شبکه بهداشت و درمان است. سطح اول به حوزه معاونت بهداشت تعلق دارد و شامل خانه‌های بهداشت، پایگاه‌های سلامت و مراکز خدمات جامع سلامت است. سطح دوم نیز کلینیک‌ها و بیمارستان‌های تخصصی و سطح سوم کلینیک‌ها و بیمارستان‌های فوق‌تخصصی را دربر می‌گیرد. مسئولیت سطح یک خدمات بر عهده حوزه معاونت بهداشت است.

وی در خصوص ساختار مراکز بهداشت روستایی تصریح کرد: در ساختار فعلی، در روستاها خانه‌های بهداشت مستقر هستند که تمام ماموریت‌های حوزه بهداشت ابتدا در این سطح انجام می‌شود. همچنین در برخی روستاهای پرجمعیت پایگاه سلامت و در کنار آن مراکز خدمات جامع سلامت فعالیت می‌کنند. این سه ساختار، اجزای اصلی نظام شبکه در روستاها هستند که خدمات سلامت را ارائه می‌دهند.

فعالیت خانه‌های بهداشت با جمعیت‌هایی حدود ۱۸۰ نفر

مدیر توسعه شبکه و ارتقا سلامت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد افزود: در روستا به ازای هر هزار نفر جمعیت، یک خانه بهداشت پیش‌بینی شده است، اما این عدد در دستورالعمل‌ها بین ۷۰۰ تا ۳۵۰۰ نفر متغیر است. در گذشته به دلیل سختی دسترسی و نبود راه‌های مناسب، حتی در روستاهای زیر ۷۰۰ نفر هم خانه بهداشت ایجاد می‌شد و اکنون نیز خانه‌های بهداشت با جمعیت‌هایی مانند ۱۸۰ نفر فعال هستند. اما با بهبود دسترسی‌ها، استاندارد فعلی برای ایجاد خانه بهداشت بیش از ۷۰۰ نفر جمعیت است؛ مگر در مناطق صعب‌العبور که در زمستان‌ها دسترسی بسیار دشوار می‌شود و برای آن‌ها استثنا در نظر گرفته شده است.

مدیر توسعه شبکه و ارتقا سلامت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه داد: پس از خانه بهداشت، ساختار بعدی مرکز خدمات جامع سلامت است که استاندارد آن میانگین ۸ هزار نفر جمعیت است. از ۴ هزار نفر آغاز می‌شود تا ۱۲ هزار نفر و گاهی به دلیل شرایط خاص، با ۲ هزار نفر نیز مرکز خدمات جامع سلامت فعال است. در این مراکز برای هر ۴ هزار نفر یک پزشک در نظر گرفته می‌شود. وقتی جمعیت یک روستای بزرگ به سطحی می‌رسد که تعداد خدمات خانه بهداشت پاسخگو نیست، پایگاه سلامت روستایی ایجاد می‌شود. اگر جمعیت یک خانه بهداشت به ۳۵۰۰ نفر برسد، آن خانه بهداشت به پایگاه سلامت روستایی تبدیل می‌شود و ارائه خدمات با مسئولیت بهورز ادامه پیدا می‌کند.

اهمیت بهداشت و پیشگیری مورد توجه قرار نمی‌گیرد

وی در خصوص اهمیت اجرای برنامه پزشک خانواده، اظهار کرد: اگر یک هرم را به‌ خدمات سلامت تصور کنیم، این هرم به سه بخش تقسیم می‌شود؛ بخش پایه که مربوط به خودمراقبتی و سواد سلامت است، بخش میانی که خدمات سطح یک را شامل می‌شود و بخش بالایی که خدمات سطح دو یعنی خدمات تخصصی و فوق‌تخصصی است. حجم اصلی خدمات سلامت در قاعده هرم قرار دارد؛ یعنی همان خودمراقبتی و ارتقای سواد سلامت. بخش کوچکتری از خدمات مربوط به سطح یک است و کمترین بخش نیز به خدمات تخصصی و فوق‌تخصصی اختصاص دارد.

عبدالله‌زاده ادامه داد: اما اگر همین هرم را برای هزینه‌های سلامت در نظر بگیریم، وضعیت کاملا معکوس است. پرهزینه‌ترین بخش، خدمات تخصصی و فوق‌تخصصی است که بیشترین سهم از هزینه‌های سلامت را به خود اختصاص می‌دهد. پس از آن سطح یک قرار دارد که هزینه آن کمتر است و در راس هرم، کم‌هزینه‌ترین بخش یعنی خودمراقبتی قرار می‌گیرد. پزشک خانواده در همین نقطه اهمیت پیدا می‌کند که باعث ارتقای سواد سلامت مردم، تقویت خودمراقبتی و استفاده درست از خدمات سطح یک می‌شود تا افراد کمتری مجبور شوند از خدمات تخصصی و فوق‌تخصصی استفاده کنند.

وی ضمن بیان اینکه اهمیت بهداشت و پیشگیری بسیار زیاد است، اما معمولا آن‌گونه که باید مورد توجه قرار نمی‌گیرد، عنوان کرد: اگر فردی با اصلاح شیوه زندگی، تغذیه، خواب و فعالیت بدنی از ابتلا به فشار خون پیشگیری کند، یا اگر دچار فشار خون شد آن را در محدوده کنترل نگه دارد تا به دیالیز نرسد، هزینه بسیار کمی به نظام سلامت تحمیل می‌شود. اما زمانی که فرد به دیالیز یا جراحی و پیوند کلیه نیاز پیدا می‌کند، هزینه درمان او معادل هزینه ارائه خدمات یک مرکز خدمات جامع سلامت برای چهار هزار نفر خواهد بود.

اجرای کامل نظام ارجاع الکترونیک هزینه‌های نظام سلامت را کاهش می‌دهد

مدیر توسعه شبکه و ارتقا سلامت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین اجزای پزشک خانواده، نظام ارجاع و به‌ویژه ارجاع الکترونیک است، توضیح داد: وقتی بیماری به پزشک سطح یک مراجعه می‌کند، پزشک که شناخت کامل‌تری از وضعیت او دارد، تشخیص می‌دهد که آیا نیاز به ارجاع به متخصص وجود دارد و اینکه بیمار باید به کدام متخصص مراجعه کند. در نظام ارجاع الکترونیک، فرایند ارجاع تسهیل می‌شود؛ پزشک دقیقا می‌داند بیمارستانی که در نقشه ارجاع برای این منطقه تعریف شده کدام است و بیمار را به همان مرکز معرفی می‌کند. علاوه بر این، نوبت متخصص مربوط نیز از همان بیمارستان برای بیمار ثبت می‌شود. این روند باعث کاهش هزینه‌ها می‌شود، زیرا بیمار به اشتباه سراغ متخصص نامربوط یا بدون ضرورت به فوق‌تخصص مراجعه نمی‌کند و نزدیک‌ترین متخصص انتخاب می‌شود.

وی اضافه کرد: یکی دیگر از مزایای نظام ارجاع جلوگیری از دوباره‌کاری است. در حال حاضر بسیاری از بیماران به یک متخصص مراجعه می‌کنند و اگر در چند روز احساس بهبودی نداشته باشند، سراغ متخصص دیگری می‌روند؛ این روند باعث می‌شود پزشک جدید از اقدامات قبلی بی‌اطلاع باشد و مجددا آزمایش، سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا داروهای دیگر تجویز کند. در نظام ارجاع الکترونیک، متخصص به تمام سوابق بیمار دسترسی دارد و همین موضوع مانع تکرار آزمایش‌ها و تجویزهای غیرضروری می‌شود. این فرآیند از اتلاف منابع و هزینه‌ها جلوگیری می‌کند و بیمار را از انجام مجدد آزمایش و دریافت داروهای غیرمرتبط بی‌نیاز می‌سازد.

عبدالله‌زاده خاطرنشان کرد: اگر نظام ارجاع الکترونیک به‌طور کامل اجرا شود، بخش زیادی از هزینه‌های نظام سلامت کاهش می‌یابد و سهم پرداختی از جیب مردم نیز کمتر خواهد شد. این موضوع از مهم‌ترین مزایای اجرای درست نظام ارجاع است.

انتهای پیام