حمزه آزاد بازی‌ساز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به مهاجرت بازی‌سازان به دلیل مشکلات بسیار صنعت بازی‌های ویدئویی گفت: من یک بار تجربه مهاجرت داشتم و دوباره به ایران برگشتم. به دلیل تحریم‌ها، مجبور شدیم یک شرکت ثبت کنیم تا فعالیت‌های بین‌المللی‌مان را انجام دهیم. برای همین من رفتم شرکت را ثبت کنم. این اتفاق در دوران کرونا بود و به همین دلیل بازگشت ما هم طولانی شد. البته بخش عمده تولیدات ما همیشه در ایران بوده است. اکنون نیز یک شرکت در قطر راه‌اندازی کرده‌ایم و در حال تأسیس شرکتی دیگر در دبی هستیم، اما تولیدات‌مان همچنان در ایران خواهد ماند، زیرا هدف اصلی این شرکت‌ها اتصال به بازار بین‌المللی است.

وی ادامه داد: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که با آن روبرو هستیم، مشکل جذب سرمایه است. متأسفانه در ایران صندوق‌های تخصصی سرمایه‌گذاری با تمرکز بر حوزه‌هایی نظیر گیمینگ وجود ندارد. عملاً سرمایه‌گذاری خاصی در این زمینه صورت نمی‌گیرد. همین موضوع باعث کاهش تاب‌آوری شرکت‌ها می‌شود، چراکه بسیاری از آن‌ها مجبور می‌شوند به سمت پروژه‌های کوتاه‌مدت و سودآور حرکت کنند. به همین دلیل بازار ایران بسیار کوچک شده است؛ اکثر افراد تجهیزات خود را می‌فروشند و شرکت‌ها تعطیل می‌شوند یا قبلاً تعطیل کرده‌اند.

این بازی‌ساز گفت: این مسائل باعث می‌شود که بسیاری از فعالان اقتصادی به سمت بازارهای خارجی گرایش پیدا کنند؛ چه برای جذب سرمایه، چه انجام سفارش‌های مرتبط با آن بازارها یا حتی کار کردن به عنوان نیروی انسانی برای شرکت‌های خارجی. متأسفانه در داخل کشور هم نهادهای مرتبط کار خاصی برای حمایت از این حوزه انجام نمی‌دهند.

در حال حاضر بخش خصوصی قدرتمند نداریم

وی یادآور شد: ما در حال حاضر یک بخش خصوصی قدرتمند نداریم که بتواند سرمایه‌گذاری‌های جدی و مؤثری انجام دهد. نیاز به یک صندوق تخصصی برای سرمایه‌گذاری در حوزه گیم وجود دارد، که عمدتاً تمرکز اصلی آن بر درآمدهای ارزی باشد. ما خودمان به دنبال راه‌اندازی چنین چیزی بودیم، اما متأسفانه تاکنون موفق به اجرایی کردن آن نشده‌ایم.

آزاد گفت: در سطح کلی‌تر از نظر دولت و حاکمیت، ایده‌هایی مطرح بوده مثل اعطای معافیت‌های مالیاتی یا فراهم کردن شرایط مناسب برای سرمایه‌گذارانی که وارد این حوزه می‌شوند، اما متأسفانه چالش‌های زیادی وجود دارد.

وی در پاسخ به این پرسش که اگر یک نهاد حاکمیتی بخواهد وارد شود و روی تیم خاصی سرمایه‌گذاری کند، این رویکرد به سمت سفارشی‌سازی و دستوری شدن پیش می‌رود؟، گفت: ما دو رویکرد بزرگ را می‌توانیم در این زمینه ببینیم؛ اول این‌که مثل صندوق‌های سرمایه‌گذاری مطرح جهانی، شرکت‌هایی سرمایه‌گذاری کنند و دخالت خاصی نداشته باشند که چه بازی ساخته شود. دوم این‌که مثل ایران عمل شود، یعنی بودجه به گونه‌ای تخصیص پیدا کند که باید بازی خاصی مطابق خواسته‌های سفارش‌دهنده تولید شود. چنین سیاستی به سفارشی‌سازی منجر می‌شود. در واقع، توانمندسازی و سفارشی‌سازی دو مقوله کاملاً متفاوت هستند که متأسفانه مورد اول در ایران کمتر اتفاق می‌افتد.

این بازی‌ساز گفت: در حوزه مشکلات اینترنت و تحریم‌ها نیز شرایط بسیار سخت است. اساساً همین تحریم‌ها علت اصلی هستند که بسیاری از تیم‌ها مجبور به ثبت شرکت‌های خارجی می‌شوند. اگر تحریم‌ها نبودند، نیازی به این اقدامات هم نداشتیم. وقتی مجبور می‌شویم شرکت خارجی ثبت کنیم، سرمایه و زمان زیادی برای شروع مجدد نیاز است. حتی با وجود این، شرکت‌های خارجی کمک می‌کنند که با دیگر کمپانی‌ها قرارداد بسته شود و تراکنش‌های مالی انجام گیرد، چون در ایران امکان جابجایی پول به صورت بین‌المللی نداریم.

وی ادامه داد: برای مثال، وقتی شما شرکتی را در خارج ثبت می‌کنید، محصولاتی مثل بازی‌هایی که در ایران ساخته شده‌اند را هم تحت نام آن شرکت خارجی ارائه می‌دهید. البته مشخص است که بازی ایرانی است، اما دیگر با نام ایران شناخته نمی‌شود. این چالشی عمده برای صنعت بازی‌سازی در کشور ماست. اگر تحریم‌ها وجود نداشتند، حتی نیازی به دخالت دولت در سرمایه‌گذاری نبود؛ در حالت عادی شرکت‌های خارجی خودشان جذب بازار ایران می‌شدند. نمونه آن ترکیه است. ترک‌ها شاید سرمایه‌گذاری چندانی نکرده باشند، اما شرکت‌های بزرگ آمریکایی و اروپایی آمدند و با میلیاردها دلار سرمایه به رشد صنعت گیم در آن کشور کمک کردند. برای ایران نیز چنین فرصتی قابل تصور بود اگر تحریم‌ها مانع نمی‌شدند.

بازی‌سازان ایران به ترکیه، امارات و کشورهای اروپایی مهاجرت می‌کنند

آزاد گفت: تا به حال تعداد قابل توجهی از نیروهای فعال در صنعت گیم ایران به کشورهای دیگر مهاجرت کرده‌اند و مقصدهای اصلی آن‌ها اغلب ترکیه، امارات، کشورهای اروپایی و کانادا هستند. این روند مهاجرت به همراه مشکلات زیرساختی و تحریم‌ها موجب شده تا ایران نتواند جایگاه مناسبی در توسعه بازی‌های ویدئویی جهانی پیدا کند.

وی افزود: با این حال بسیاری از ایرانیان در بهترین پروژه‌ها و شرکت‌های بین‌المللی در نقش توسعه‌دهنده یا مدیر فعالیت دارند. این نشان‌دهنده نیروی انسانی توانمند و بااستعداد ایران است که توانسته در پروژه‌هایی بزرگ خارج از کشور موفق ظاهر شود. در حالی که در ایران اغلب پروژه‌ها با تعداد اندکی نیروی انسانی انجام می‌شود، همان پروژه‌ها در خارج از کشور با تیم‌های چند ده یا حتی صد نفری مدیریت می‌شوند.

این بازی‌ساز گفت: مشکلات اصلی صنعت بازی ایران شامل نبود سرمایه‌گذار قدرتمند، عدم حمایت زیرساختی و تفاوت فرهنگ کاری است که باعث شده بسیاری از استعدادها به خارج مهاجرت کنند. به عنوان مثال، ظرفیت فروش شرکت‌های گیمینگ داخلی همچنان بسیار پایین است و قابلیت‌هایی مانند تبدیل شدن یک استارت‌آپ به زیرمجموعه شرکت‌های بزرگ جهانی مشاهده نمی‌شود. نمونه بارز این موضوع نبود مدل‌های موفق مشابه شرکت‌هایی مثل دیجی‌کالا در حوزه گیمینگ است.

اخیراً بازی‌های قدیمی فقط به روز می‌شوند

وی یادآور شد: متأسفانه اکثر بازی‌هایی که طی چند سال گذشته در ایران تولید شده‌اند، نه تنها ابتکار جدیدی ندارند، بلکه بیشتر شامل به روز رسانی‌هایی بر بازی‌های قدیمی هستند. در مقابل، تولیدات تازه و جدی عمدتاً برای بازارهای خارجی طراحی می‌شوند. آینده صنعت بازی در ایران کاملاً وابسته به اقداماتی است که از سوی بخش خصوصی و سیاست‌گذاران انجام می‌شود. بخش خصوصی باید قدرت بیشتری پیدا کند و سازوکاری ایجاد شود که بتواند به صورت مستقل تأمین مالی پروژه‌ها را پیش ببرد.

آزاد اظهار کرد: ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری بین‌المللی می‌تواند اقدام مؤثری باشد. چنین صندوق‌هایی می‌توانند امکان تولید، انتشار و جذب سرمایه برای محصولات ایرانی را فراهم کنند. همچنین بازگشت سرمایه به کشور می‌تواند موجب تقویت اقتصاد داخلی شود. اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی به تیم‌های ایرانی یکی از چالش‌های مهم این حوزه است، چرا که وقتی باور داشته باشند که همکاری با تیم‌های ایرانی سودآور است، اقدام به سرمایه‌گذاری خواهند کرد.

وی افزود: در کشورهایی مانند امارات، معمولاً رویدادهای گیمینگ با سرمایه‌گذاری‌های بالایی برگزار می‌شوند؛ چیزی که در ایران هنوز به صورت سیستماتیک وجود ندارد. این مسئله موجب عقب‌ماندگی در رقابت‌های بین‌المللی شده و رشد صنعت بازی را کند کرده است. به جای رویدادهای کوچک و پراکنده باید یک تحرک جدی و ساختاری شکل بگیرد تا بتوان صنعت گیم را در کشور توسعه داد. همچنین دولت باید برنامه‌ریزی دقیقی برای حمایت مالی بلندمدت از این بخش داشته باشد.

این بازی‌ساز خاطرنشان کرد: اگر تحول بنیادینی در حمایت از این صنعت رخ ندهد، مسیر پیشرفت آن محدود خواهد شد و همان طور که امروز مشاهده می‌شود، بخش عمده‌ای از استعدادهای ایرانی فعالیت خود را به بازارهای خارجی منتقل خواهند کرد.