به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از ستاد نانو، بررسی عملکرد عایق‌های حرارتی مبتنی بر هواژل در صنایع کشور طی سه سال گذشته نشان می‌دهد که این فناوری توانسته است نقش مهمی در کاهش مصرف سوخت، بهبود بهره‌وری انرژی و کاهش خسارت‌های اقتصادی ناشی از ناترازی گاز ایفا کند. در بازه زمانی ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۳، کاربرد گسترده این عایق‌ها در مجتمع‌های صنعتی و پتروشیمی، صرفه‌جویی‌های قابل‌توجهی به همراه داشته که بر اساس گزارش‌های رسمی، مجموع ارزش آن به ۸,۶۰۰ میلیارد ریال می‌رسد.

عایق‌های هواژل از پیشرفته‌ترین انواع عایق‌های حرارتی به شمار می‌روند که به‌واسطه ساختار فوق‌متخلخل خود با تخلخل بیش از ۹۵ درصد و وجود حفرات ۲۰ تا ۳۰ نانومتری، توانایی چشمگیری در جلوگیری از انتقال حرارت دارند. این ساختار منحصربه‌فرد سبب شده علاوه بر کارکرد حرارتی، عملکرد مناسبی در برابر رطوبت و صوت نیز از خود نشان دهند و در بسیاری از صنایع به‌عنوان جایگزینی پیشرفته برای عایق‌های سنتی مورد استفاده قرار بگیرند.

طبق آمارهای موجود، طی سه سال گذشته حدود ۲۴ هزار مترمربع از این عایق‌ها تولید و در صنایع گوناگون نصب شده است. بخش قابل‌توجهی از این محصولات در مجتمع‌های پتروشیمی و انرژی از جمله پتروشیمی اروند، پتروشیمی فناوران، پالایشگاه تبریز، شرکت مپنا توگا و مپنا سپاهان مورد استفاده قرار گرفته است. اجرای پروژه‌های عایق‌کاری در این مجموعه‌ها عمدتاً بر روی تجهیزات با تلفات حرارتی بالا انجام شده و نتایج آن نشان می‌دهد که هواژل‌ها توانسته‌اند مانع خروج حجم عظیمی از انرژی حرارتی شوند.

یکی از مهم‌ترین شواهد عملکرد این محصول، گزارش ثبت‌شده از سوی پتروشیمی اروند است. در این مجتمع صنعتی، عملیات عایق‌کاری روی ۴۰۰ مترمربع از تجهیزات با استفاده از ۱۷۰۰ مترمربع عایق هواژل انجام شده است. بر اساس این گزارش، در نتیجه این اقدام سالانه حدود ۱۰ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی در مصرف گاز این مجتمع به ثبت رسیده است. با تعمیم این داده به کل پروژه‌های اجراشده در سه سال اخیر، مشخص شده که مجموع صرفه‌جویی گاز در تمامی صنایع بهره‌بردار این عایق‌ها به ۲۴۰ میلیون مترمکعب رسیده است.

اهمیت این رقم زمانی بیشتر نمایان می‌شود که به گزارش زمستان ۱۴۰۲ مرکز پژوهش‌های مجلس توجه شود. طبق این گزارش، ۲۴۰ میلیون مترمکعب گاز معادل یک روز ناترازی انرژی کشور در ماه‌های سرد سال است؛ ناترازی‌ای که معمولاً با محدودیت‌های گسترده گازرسانی به صنایع، کاهش ظرفیت تولید و اختلال در زنجیره ارزش همراه است. از این‌رو، جلوگیری از هدررفت چنین حجمی از گاز می‌تواند نقش مهمی در مدیریت بحران انرژی، کاهش خاموشی صنعتی و افزایش تاب‌آوری شبکه گازرسانی داشته باشد.

گذشته از صرفه‌جویی در مصرف گاز، استفاده از این عایق‌ها حضوری مؤثر در کاهش عدم‌نفع صنایع پتروشیمی نیز داشته است. مطابق گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در شهریورماه ۱۴۰۳، قطع گاز پتروشیمی‌ها سالانه رقمی حدود ۱٫۷ میلیارد دلار عدم نفع برای اقتصاد کشور به دنبال دارد. با توجه به اینکه کاربرد عایق‌های هواژل توانسته است معادل یک روز از ناترازی انرژی بکاهد، برآوردها نشان می‌دهد حدود ۴٫۵ میلیون دلار از عدم‌نفع ناشی از محدودیت گاز پتروشیمی‌ها کاهش یافته است. این رقم نشان می‌دهد که بهره‌گیری از عایق‌های پیشرفته تنها به کاهش مصرف انرژی محدود نمی‌شود، بلکه اثرات اقتصادی گسترده‌تری در حفظ ظرفیت تولید، جلوگیری از توقف خطوط صنعتی و تثبیت درآمدهای صادراتی صنایع پتروشیمی دارد.

استفاده از عایق‌های حرارتی هواژل در صنایع کشور طی سه سال گذشته علاوه بر کاهش مصرف انرژی و صرفه‌جویی مالی، نتایج دیگری نیز به همراه داشته است. از جمله این نتایج می‌توان به کاهش انتشار آلاینده‌ها، افزایش عمر تجهیزات صنعتی در اثر کاهش شوک حرارتی، کاهش هزینه‌های تعمیرات، و افزایش ایمنی محیط‌های صنعتی اشاره کرد. ساختار مقاوم و عملکرد پایدار این عایق‌ها باعث شده نیاز به بازرسی و تعمیرات دوره‌ای کاهش یابد و هزینه‌های نگهداشت سالانه به میزان محسوسی کم شود.

از سوی دیگر، توسعه تولید این عایق‌ها در داخل کشور به رشد فناوری‌های پیشرفته مبتنی بر نانومواد کمک کرده و زیرساخت‌های صنعتی مرتبط با تولید مواد فوق‌متخلخل و عایق‌های دمای بالا را تقویت کرده است. این موضوع در افزایش توان رقابتی شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در حوزه انرژی و عایق‌های صنعتی نقش مهمی داشته و مسیر صادرات این محصولات را نیز هموار کرده است.

با توجه به چالش‌های انرژی کشور در سال‌های اخیر، استفاده از فناوری‌های نوینی مانند عایق‌های هواژل به‌عنوان یک راهکار مؤثر و کم‌هزینه برای مدیریت مصرف انرژی شناخته می‌شود. تجربه سه سال گذشته نشان می‌دهد که توسعه این فناوری می‌تواند تأثیر مستقیم بر کاهش ناترازی گاز، افزایش بهره‌وری صنعتی و جلوگیری از خسارت‌های اقتصادی گسترده داشته باشد. انتظار می‌رود با گسترش استفاده از این عایق‌ها در صنایع مختلف، میزان صرفه‌جویی انرژی و منافع اقتصادی حاصل از آن در سال‌های آینده نیز افزایش یابد.