محمد فیضی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: تمرکز جمعیتی استان ایلام طی دهه‌های اخیر به‌طور آشکار به سمت شهرنشینی حرکت کرده است، در سال ۱۳۹۵ حدود ۶۸ درصد جمعیت ایلام شهری بوده و روند مهاجرت از روستاها به شهرها همچنان ادامه دارد.

وی خاطرنشان کرد: روستازایی در قلب جنگل‌ها، با توجه به وضعیت بحرانی جنگل‌های استان ایلام و وجود انواع فشارها و بهره‌کشی‌های ناروا طی سالیان متمادی که بدون مدیریت پایدار انجام شده، موجب تخریب جنگل‌های بلوط، کاهش تنوع زیستی، بحران آب و تغییر سبک زندگی سنتی شده است.

این مدرس محیط زیست دانشگاه توضیح داد: در شرایط خشکسالی و تغییر اقلیم، عرصه‌های جنگلی با آسیب‌های متعددی مواجه‌اند و لازم است برای تنویر افکار عمومی و جلب توجه متولیان، فعالان محیط زیست و منابع طبیعی، به بخشی از تهدیدهای ناشی از روستازایی و ترویج سبک زندگی جدید در این مناطق اشاره شود.

فیضی تشریح کرد: تخریب جنگل‌های بلوط زاگرس در محدوده ایلام، به‌واسطه گسترش راه‌سازی و ساخت‌وساز در دل جنگل‌ها برای توسعه روستاها، پوشش گیاهی را نابود کرده و خاک را در معرض فرسایش قرار داده است.

وی گفت: کاهش تنوع زیستی نیز از دیگر پیامدهای این روند است. ایلام دارای بیش از ۸۰ زیستگاه، ۱۵ رودخانه و صدها گونه پرنده و گیاه است که توسعه بی‌برنامه روستایی و چرای بی‌رویه دام، این تنوع بی‌نظیر را تهدید می‌کند.

فیضی بیان کرد: بحران آب و کشاورزی دیم نیز در پی افزایش جمعیت روستایی و تغییر سبک زندگی به مصرف‌گرایی، فشار بیشتری بر منابع محدود آب وارد کرده است، هم‌اکنون بیش از ۱۶۵ روستای ایلام با تنش آبی مواجه‌اند.

این فعال محیط زیست یادآور شد: حضور دامداران و گسترش سکونت‌گاه‌ها در جنگل‌ها احتمال آتش‌سوزی را بالا برده و رمه‌گردانی یکی از عوامل اصلی آتش‌سوزی جنگل‌های ایلام شناخته شده است.

وی تصریح کرد: تغییر سبک زندگی سنتی به سبک مصرفی، با ترویج ساخت‌وسازهای غیراصولی و استفاده از سوخت‌های فسیلی، موجب فاصله گرفتن از الگوهای همزیستی با طبیعت شده است.

فیضی گفت: افزایش تقاضا برای سوخت و درآمدزایی در روستاها، فعالیت کوره‌های زغال غیرمجاز را تشدید کرده و جنگل‌های بلوط را در معرض نابودی قرار داده است.

دانش‌آموخته دکترای محیط زیست ادامه داد: روند تغییر تمرکز جمعیتی در استان ایلام نیز گویای آن است که در دهه ۱۳۶۰ تنها حدود ۳۵ درصد جمعیت ایلام شهری بودند و اکثریت در روستاها زندگی می‌کردند. این نرخ در دهه ۱۳۷۰ به حدود ۴۰ درصد رسید و مهاجرت گسترده به شهرها آغاز شد.

وی گفت: در دهه ۱۳۸۰، رشد سریع شهرنشینی موجب شد جمعیت شهری به حدود ۴۵ تا ۵۰ درصد برسد و در سرشماری سال ۱۳۹۰، بیش از ۶۰ درصد جمعیت ایلام شهری شدند. در سال ۱۳۹۵ نیز نرخ شهرنشینی به ۶۸.۱۳ درصد رسید که نقطه اوج این تغییر تمرکز جمعیتی بود.
فیضی افزود: برآوردها نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۴ جمعیت ایلام حدود ۶۰۰ هزار نفر خواهد بود و سهم شهرنشینی همچنان پررنگ‌تر از روستاهاست. با این رویکرد، ایجاد روستاهای جدید در مناطقی که هیچ‌گونه سابقه سکونت نداشته‌اند، با کدام منطق عقلی، علمی و زیرساختی قابل توجیه است؟

این مدرس دانشگاه ادامه داد: زمانی همه مردم استان سبک زندگی عشایری داشتند و در فصولی از سال برای تعلیف دام خود به‌صورت دوره‌ای در مکان‌هایی ساکن می‌شدند اگر قرار باشد بر این اساس عمل شود، همه مردم می‌توانند ادعا کنند که در آن مکان‌ها سابقه سکونت داشته‌اند و اکنون مجاز به ساخت‌وساز هستند.

این فعال محیط زیست گفت: در این صورت، باید برای همه مردم شهرستان‌های استان مجوز ساخت صادر شود اما در برابر تهدیدات و مخاطرات ناشی از چنین تصمیم‌گیری‌های نسنجیده، چه کسی پاسخگو خواهد بود؟

فیضی اضافه کرد: اکنون بسیاری از روستاهای مرزی در شهرستان‌های مرزی خالی از سکنه شده‌اند. با وجود زیرساخت و موقعیت بهتر برای توسعه استان، چرا زمینه بازگشت ساکنان به روستاهای خود فراهم نمی‌شود؟

وی تأکید کرد: روستازایی در ایلام اگر با مدیریت پایدار، طرح‌های هادی اصولی و آموزش سبک زندگی سازگار با طبیعت همراه نباشد، می‌تواند به تهدیدی جدی برای جنگل‌های زاگرس و فرهنگ بومی تبدیل شود. این پدیده باید با توسعه متوازن، حفاظت از منابع طبیعی و احیای الگوهای سنتی همزیستی با محیط مدیریت شود تا به فرصت تبدیل شود، نه تهدید. انتظار می‌رود نهادهای نظارتی، صاحب‌نظران و متخصصان به تبعات این تصمیم‌گیری‌های ناسازگار با شرایط استان و ایجاد بدعت‌های ناروا که زمینه‌ساز تخریب بیشتر جنگل‌های ایلام خواهد شد، توجه جدی داشته باشند.

انتهای پیام