به گزارش سلامت نیوز و به نقل از روزنامه اعتماد آتش جنگل های "الیت" وارد بیستمین روز خود شد. آتشی که در بخشی از هیرکانی به نام ""وشتاز" در"مرزن آباد" چالوس شروع شد و با وجود تلاش های فراوان جنگل بانان و محیط بانان و نیروهای مردمی و دوستداران محیط زیست، نه تنها خاموش نشد که به دلیل خشکی جنگل به علت نبود بارش ها در تابستان و پاییز امسال و انباشته شدن برگ لاشه ها، صعب العبور بودن راه و نبود امکانات مخصوص اطفای هوایی ناقص و ضعیف بودن تجهیزات زمینی، هر لحظه شعله ور شده و به دیگر نقاط سرایت کرده است. مخصوصا هلی کوپترهایی که به آنها یک بسکت متصل است و نمی توانند آب را بر روی نقطه آتش بریزند و نیمی از آب همان بالا بخار می شود و بقیه هم اساسا به آتش نمی رسد.

هواپیمای ایلیوشین هم که نمی تواند از روی دریا آبگیری کند و باید به مهرآباد تهران برود؛ مخزن آب را پر کند و برگردد و در این فاصله قطعا آتش مثل طوفان، پیشروی می کند.. آنها که از خط آتش در الیت می آیند گفتند که « وضعیت طی 3 روز گذشته تا امروز هر لحظه وحشتناک تر می شود» و امکانات موجود و حتی هواپیماهای ایلیوشین که روز پنجشنبه 29 آبان ماه به خط آتش رفت تا آتش را خاموش کند نتوانست کار عمده ای از پیش ببرد؛ هر چند شاید اگر این هواپیما در همان روزهای نخست آتش بلند می شد می توانست جلوی رخداد این فاجعه را بگیرد. اما این اخلاق ایرانی "نوش داروی پس از مرگ سهراب" که در مدیریت ها به شدت رخنه کرده، اینجا هم مدیریت اطفای حریق جنگل های الیت را مختل کرد و تا کار به جای باریک نکشید، مدیران متولی و استاندار و دیگر دست اندرکاران ضرورتی برای آمدن هواپیمای مجهز، ندیدند.

با این همه یک موضوع بسیار عجیب بود و آن اینکه اغلب مسوولان سازمان منابع طبیعی که متولی اصلی جنگل های ایران هستند با خونسردی درباره این حرف می زدند که ماجرا چندان هم مهم نیست و لاش برگ ها سوخته اند و با آمدن بهار، دوباره سبز خواهند شد و از همه دهشتناک تر اینکه «آتش سوزی های هیرکانی اصلا به هواپیما و بالگرد و در یک کلام "پرنده" نیاز ندارد.»

اشرفی پور: بیل و شن کش بهتر است

این را رسول اشرفی پور معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی کشور به "اعتماد" گفته است. او به صراحت از این ادعا دفاع می کند و می گوید که « جنگل های شمال به گونه ای هستند که با هلی کوپتر و هواپیما نمی توان به طور موثر آتش را در آن اطفا کرد و بهتر است با همین تجهیزات دستی مانند بیل و شن کش و دمنده اطفا شوند؛ هر چند بالگرد برای آتش سوزی های زاگرس موثرتر است.»

او در ادامه با تاکید بر اینکه ارتفاع درخت های هیرکانی بسیار بالاست می گوید که « در الیت هم هلی کوپتر آبرسان برای اطفای حریق چندین مرتبه آمد؛ اما با وجود تمام تلاش هاف به دلیل ارتفاع زیاد، آب به نقطه آتش سوزی نرسید.»

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی وآبخیزداری کشور در پاسخ به این پرسش "اعتماد" که « چرا برای آتش سوزی الیت، از هواپیماهای شرکت کاسپین که در ژوییه 2021 –تیرماه 1400 برای کمک به اطفای حریق جنگل های ترکیه به مدت 4 روز شرکت داشتند و در اطفای حریق "تالاب هورالعظیم" در سال 1397 نیز عملیاتی را انجام دادند، استفاده نشد» به اعتماد گفت که از این ماجرا اساسا بی خبر است.

اشرفی پور در ادامه گفت وگو با اعتماد تاکید کرد:« برنامه ریزی استفاده از ابزارآلات هوایی در "سازمان منابع طبیعی" در دست "یگان حفاظت" است و ادارات کل نیز مجری هستند.»

او با اشاره به فصل آتش سوزی جنگل های شمال می گوید:« ما در فصل پاییز تا فروردین ماه، امکان آتش سوزی بیشتری را در هیرکانی داریم. در این میان دوره ای به نام "دوره گرمچ" داریم که کوتاه است و باد گرمی به صورت عمودی از ارتفاعات البرز به سمت پایین می وزد. این پدیده به لحاظ اقلیمی صورت می گیرد و بی مبالاتی گردشگران یا دامداران می تواند منجر به بروز این رخدادها شود.»

او در ادامه تاکید می کند که این شکل از آتش سوزی در هیرکانی کاملا با زاگرس متفاوت است و تجهیزات هوایی در هیرکانی چندان موثر نیست ولی برای زاگرس ضرورت آن احساس می شود.»

معاون جنگل سازمان منابع طبیعی وآبخیزداری کشور تاکید کرد که برای هیرکانی، ضرورتی بر استفاده از هواپیما وهلی کوپتر نمی بینم و تنها برای نقاط صعب العبور آنهم با قدرت آبگیری لازم است. از بالگردها نیز برای انتقال نیرو و آذوقه و تجهیزات به بالادست می توان استفاده کرد.»

او در پاسخ به پرسش ما تاکید می کند که با توجه به تغییر اقلیم، حتما باید رویکردها نسبت به گذشته تغییر کند؛ تجهیزات بیشتر شود و مهارت نیروهای اجرایی افزایش یابد؛ چرا که دنیای امروز دنیای تکنیک است و باید برای اینها از شرکت های دانش بنیان کمک گرفت. جوامع محلی، کنشگران و رسانه ها نیز بسیار مهم هستند و می توان با کمک آنها در حوزه های ابخیز کار مشارکتی کرد.»

مهرداد خزایی مدیرکل منابع طبیعی وآبخیزداری مازندران-نوشهر در ارتباط با وضعیت تجهیزات اطفاء حریق در حوزه منابع طبیعی غرب مازندران به رسانه ها گفت که با توجه به صعب‌العبور بودن منطقه، نیازمند تجهیزات انفرادی بیشتری هستیم. او نیز با بیان اینکه ماشین آلات آتش نشانی برای مناطق صعب العبور کاربرد ندارد، گفت که «بالگرد نیز برای مناطق شیبدار کاربرد ندارد؛ به غیر از مکان هایی که بالگرد امکان پرواز داشته باشد، می‌توان از امکانات مدرن استفاده کرد.»

هیرکانی پرنده می خواهد

اما علی بناگر دبیر اتحادیه انجمن‌های علمی منابع طبیعی و محیط‌زیست ایران نظری خلاف معاون امور جنگل دارد؛ او در گفت وگو با اعتماد تاکید می کند که "هیرکانی باید برای خاموش کردن در همان ساعات اولیه از پرنده استفاده کند و نیروی انسانی نمی تواند چندان موثر باشد.»

او در ادامه می گوید:« ذات جنگل های هیرکانی این است که اگر در ساعات اولیه حریق مهار نشود به علت وجود لاش برگ و خشکی سال های اخیر جنگل، و تیزباد و کامل بودن مثلث حریق یعنی اکسیژن، مواد سوختی و حرارت، به سرعت آتش در جهت وزش باد سرایت پیدا می کند و چون توپوگرافی هیرکانی خاص است نیروی انسانی نمی تواند کار موثری انجام دهد. چون هم، زمان رسیدن به آتش طولانی می شود و هم نمی توان امکانات لازم را به آنجا برد؛ به همین دلیل بالگرد و هواپیمای آب پاش چه به جهت پخش کردن آب از بالا و چه به جهت انتقال نیرو و امکانات بسیار موثر است ».

بناگر تاکید کرد که در تمام این سال ها ممنون باران بودیم؛ اگرچه نیروهای منابع طبیعی، مردم و جوامع محلی، محیط زیست، کوهنوردان، نیروهای بسیج و آحاد مردم همیشه جانفشانانه برای اطفا حریق در جنگل ها و مراتع پای کار بودند اما آمدن باران به ماجرای تلخ آتش سوزی ها فیصله می داد.» او تاکید می کند که "سازمان امور اداری استخدامی" که در جهت تضعیف سازمان منابع طبیعی قدم برداشت خوب است جانفشانی اینروزهای جنگلبانان راببیند.

او بار دیگر تاکید می کند که « بارها این حرف ها را در مصاحبه ها و جلسات خطاب به مسوولان منابع طبیعی در دولت های مختلف گفته است و حرف جدیدی برای گفتن ندارد. حرف ها و راهکارهایی که اگر یک بخش کوچکی از آنها جدی گرفته می شد الان این وضعیت را نداشتیم. نه در ایت و نه در هیچ جنگل دیگری در کشور!»

مراحل آتش الیت

به گفته مسوولان و کارشناسان منابع طبیعی، آتش جنگل های الیت، سه مرحله داشت. نخستین مرحله ۱۰ آبانماه امسال شروع شد که با تلاش نیروهای حفاظت منابع طبیعی و نیروهای مردمی پس از چند روز به طور کامل مهار شد؛ اما خاموش و اطفا نشد. چرا که تنه های قطور درختان وقتی می سوزند به آسانی و بدون آب کافی نمی توان آنها را کامل خاموش کرد.

اگر در زمان بعد از مهار آتش به هیرکانی بروید خواهید دید که از تنهای خاموش شده برخی درختان، دود بلند می شود؛ و ناگهان با وزش باد، آرام آرام آتش دوباره جان می گیرد و شعله ور می شود. آتشی که ابتدا شاید به اندازه شعله یک شمع باشد ناگهان با وزش باد که معمولا در حوالی عصر و شب شدید می شود، رفته رفته به یک هیولا تبدیل می شود.

اما مرحله دوم آتش سوزی الیت، در یک نقطه متمرکز نبوده و پهنه های جنگلی پراکنده ای را درگیر کرده و نقاط متعددی از جنگل را در بر گرفت. باد هم هر لحظه بیشتر می شد و آتش در حال پیشروی بود.

شاید برای کسانی که صحنه آتش سوزی جنگلی را از نزدیک ندیده اند باور این موضوع سخت باشد که هنگام وزش باد، سوختن برگ ها و بوته های خشک در جنگل، درست مانند حرکت امواج است و به سرعت حرکت می کند و به درختان می رسد و از آنجا که هیرکانی، انبوه است دیگر نمی توان به راحتی جلوی سرایت آنرا گرفت؛ اتفاقی که در این دو هفته در "الیت" افتاد چنین شکلی داشت.

آتش به قدری وسیع بود که به گفته مدیرکل مدیریت بحران استانداری مازندران، ۱۴ گروه زمینی، مشغول اطفای حریق در این منطقه بودند. علاوه بر نیروهای منابع طبیعی و محیط زیست و نیز نیروهای مردمی و دوستداران محیط زیست، دهیاران، شوراها، نیروهای بسیج، نیروی انتظامی، همیاران طبیعت و سازمان‌های مردم‌نهاد و حتی اهالی روستاهای اطراف به میدان آمدند و حتی از گروهی موتورسوار برای سرعت بخشیدن به عملیات اطفای حریق در برخی مناطق صعب العبور جنگل های الیت، استفاده شد.

مهرداد خزایی‌پول مدیرکل منابع طبیعی نیز از شهروندان و گردشگران خواست از روشن کردن آتش در عرصه‌های جنگلی و مرتعی خودداری کنند و در صورت مشاهده دود یا حریق، موضوع را از طریق تماس با شماره‌های تلفن ها ۱۵۰۴ یا ۱۳۹ کد امداد جنگل اطلاع دهند تا در کمترین زمان رسبدگی شود.

خزایی اوایل هفته گذشته با صدور اطلاعیه ای به روسای ادارات منابع طبیعی و آبخیزداری، فرماندهان یگان حفاظت ادارات منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان‌ها و همچنین مسوولان واحدهای منابع طبیعی و آبخیزداری و گروه‌های گشت و سرکشی منابع طبیعی با اشاره به هشدار جوی صادره از سوی اداره‌کل هواشناسی مازندران مبنی بر افزایش محسوس دما و کاهش رطوبت هوا، از گروه‌های گشت و سرکشی ادارات شهرستان‌ها خواست به‌ صورت مستمر از حوزه‌های استحفاظی خود بازدید کنند و نسبت به صدور هشدارهای لازم جهت آگاهی‌بخشی به مردم و پیشگیری از بروز حریق احتمالی اقدام کنند.

او همچنین از نقش مؤثر و ارزشمند اصحاب رسانه، خبرنگاران، فعالان شبکه‌های اجتماعی و پایگاه‌های خبری در پوشش اطلاع‌رسانی‌های مرتبط با هشدارهای منابع طبیعی در زمینه پیشگیری از آتش‌سوزی در جنگل‌ها، قدردانی کرد.

بالگردها آمدند؛ اما ...

سطح آتش که بیشتر شد استاندار مازندران درخواست بالگرد برای اطفا کرد و بالاخره با تلاش مجموعه استانداری و مدیریت بحران، 2 فروند بالگرد آمدند و یک فروند هم به حالت آماده باش درآمد؛ دو فروند بالگرد چند سورتی پرواز کرده و بخش هایی از آتش را اطفا کردند؛ اما شرایط نامساعد جوی و باد زیاد باعث شد یکی از بالگردها در ظهر روز دوشنبه در زمین فوتبال "کلاردشت" فرود اضطراری کند و عملیات هوایی اطفای حریق به طور موقت، متوقف شود.

پرواز سوم هم برای سرعت بخشیدن به عملیات اطفا وارد شد؛ اما نتوانست مدت زیادی دوام بیاورد و آتش همچنان در حال پیشروی بود.

پرنده مخصوص اطفای حریق

برای حفاظت موثر از جنگل هایمان پرنده نداریم و بالگردهایی که اخیرا با هماهنگی سازمان های منابع طبیعی و مدیریت بحران برای اطفای حریق جنگل ها می روند علاوه بر طولانی بودن روند اداری و اخذ مجوزها که خود یکی از عوامل تشدید آتش سوزی های جنگلی است، کاربری ویژه اطفای حریق جنگل را ندارند. آنها اغلب بالگردهایی با کاربری نظامی هستند که حتی برای اطفای حریق، مناسب سازی نیز نشده اند وهزینه های پرواز از جمله بنزین آنها بسیار بالاست. حتی هواپیمای ایلوشن که آخرین امید برای نجات هیرکانی از آتش بود نیز نتوانسته کاری از پیش ببرد. آنها که دو هفته اخیر را در خط آتش گذرانیده اند معتقدند که از دیروز به دلیل وزش باد و نیز نفوذ آتش به ریشه های درختان در زیر و لابه لای صخره ها، آتش سوزی شدت گرفته و دیگر باید رویکرد را تغییر داد. آنها می گویند باید از جهان برای نجات هیرکانی کمک بگیریم.

ایران در تاریخ 19 ژوئیه 2021 مصادف با 28 تیرماه 1400 برای کمک به خاموش کردن آتش سوزی های گسترده جنگلی در ترکیه، یک فروند هواپیمای آب پاش به نام "کاسپین" به این کشور ارسال کرد. حالا اما برخی می گویند بلند کردن این هواپیما بالای صد میلیون هزینه دارد و ما الکی بلندش نمی کنیم! آیا از قیمت هر یک از درختان جنگلی هیرکانی خبر دارید و در این روزهای خشک کشور که آب برای خوردن هم کم کم دارد با مشکل مواجه می شود می گذارید باز هم هیرکانی بسوزد ولی هزینه نشود؟ در این روزهایی که جنگل های الیت 3 هفته است دارد می سوزد، "کاسپین" دقیقا کجاست و چرا به کار گرفته نمی شود؟ در حالی که مسوولان این شرکت اعلام کرده بودند هر سازمانی که بخواهد و درخواست بدهد به کمک خواهند آمد.

هیرکانی تنها بازمانده های جهان و ثبت یونسکو است که بخش مهمی از ریه های زمین به حساب می آید. پس نیاز است از تجهیزات به روزتر و مناسب تر که برای نجات هیرکانی نیاز داریم استفاده کنیم. هیرکانی در خطر است؛ الان وقت آبروداری و سرخ نگه داشتن صورت ها با سیلی نیست. از جهان کمک بخواهیم تا هیرکانی بیش از این از دست نرفته است !