خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: هم‌زمان با هفته کتاب، مرور وضعیت کتاب‌فروشی‌ها و مراکز فرهنگی شهر بیرجند، تصویری تلخ از افول تدریجی زیرساخت‌های کتاب‌خوانی در این شهر را ارائه می‌دهد؛ وضعیتی که نتیجه مجموعه‌ای از تصمیمات مدیریتی، فشارهای اقتصادی و تغییر سبک زندگی فرهنگی شهروندان است.

برای کتاب خوان‌ها و کتاب بازها، دهه ۹۰ بیرجند به معنایی، یک بهشت بود. طرح‌های پاییزه و بهاره و زمستانه ای که باعث می‌شد کتاب فروش‌ها تخفیف برای کتاب‌های خود در نظر بگیرند و کتابفروشی های متعددی در بیرجند پاتوق علاقمندان به کتاب بود.

اما به راستی چه بر سر این کتاب فروشی‌ها آمد. کتابفروشی هایی که خیلی از ما کتاب بازها و کتاب خوان‌ها از آنها خاطره داریم.

به سراغ کتابخوان های شهر می‌رویم و از آنها در این باره می‌پرسیم.

ماجرای کتاب فروشی که تخریب شد

امین حجتی از شهروندان خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه به خوبی به خاطر دارم که اواخر دهه ۸۰ و در دهه ۹۰ کتاب فروشی «کتاب شهر» یکی از پاتوق‌های من برای خرید کتاب بود، گفت: بعد از چند سال دریافتم که آن کتابفروشی حکم تخلیه گرفته است تا پارک شهرداری احداث شود و بعد هم مانند خیلی از املاک آن اطراف، تخریب شد.

وی بیان کرد: بعدها سراغ این کتاب فروشی را در میدان اول مدرس در مجتمع الماس گرفتم ولی دیگر خبری از آن کتاب فروشی نشد.

حجتی تأکید کرد: خاطرم هست آخرین باری که با مسئول آن کتابفروشی صحبت کردم از خرید کم کتاب توسط مردم گلایه داشتند که البته آن زمان کتاب به اندازه امروز گران نبود.

حکیمه بهمن زاده از دیگر شهروندان خراسان جنوبی و از فعالان رسانه‌ای نیز بیان کرد: تا همین چند ماه قبل معمولاً برای خرید کتاب به مجموعه پاتوق کتاب در خیابان مدرس می‌رفتم و الحق که بسیاری از نیازهای علاقمندان به کتاب را تأمین می‌کرد.

پاتوق کتابی که قربانی افزایش اجاره بها شد

وی اظهار کرد: اوایل بهار ۱۴۰۴ بود که برای خرید کتابی به مجموعه پاتوق کتاب رفتم و متأسفانه از زبان مسئول فروش آن کتابفروشی شنیدم که با وجود عدم تمایل قلبی قصد تعطیل کردن این مجموعه را دارند.

بهمن زاده ادامه داد: وقتی چرایی را پرسیدم موضوع را دو علت عنوان کردند که یکی افزایش اجاره بهای مجموعه بود و می‌گفتند اجاره بها به یک باره به ۵۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرده است و برای یک کتابفروشی این مبلغ به واقع زیاد است.

وی بیان کرد: دومین علت را نیز افزایش قیمت کتاب و نبود آن در سبد خرید مردم عنوان کردند.

این شهروند خراسان جنوبی یادآور شد: چند هفته بعد هم با نهایت تأسف دیدم کتابفروشی پاتوق کتاب تعطیل و تخلیه شده که تصویر تلخی را در ذهن من به جا گذاشت و نکته جالب اینکه صاحب ملک نیز یک مجموعه دولتی بود.

ریحانه الهیار زاده از دیگر شهروندان خراسان جنوبی که دورهمی های کتاب خوانی نیز با تعدادی از دوستانش برگزار می‌کند در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: «نمایشگاه دائمی کتاب حکیم نرازی» واقع در خیابان حکیم نزاری، بعد از کتاب شهر دومین پاتوق کتاب‌خوان‌ها بود.

کتاب فروشی که موبایل فروشی شد

وی با اشاره به اینکه این مجموعه با تصمیم مالک مغازه به بازار موبایل تبدیل شد، بیان کرد: این تغییر در واقع واقعیتی از دنیای امروز را نیز نشان می‌دهد و در عمل نشان داد که انسان امروز کتاب را به گوشه‌ای گذاشته و غرق در موبایل و فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی شده است.

الهیار زاده تأکید کرد: این تغییر کاربری، نمادی از کاهش جایگاه مطالعه و رشد مصرف‌گرایی است؛ پدیده‌ای که در سال‌های اخیر در بسیاری از نقاط شهر قابل مشاهده است.

وی افزود: سراغ این مجموع فرهنگی را در نقطه دیگری از شهر گرفتم ولی در حال حاضر بیشتر از کتابفروشی تبدیل به فروش لوازم التحریر شده است.

گفتنی است یکی از کتاب فروشی‌های شهر که نمی‌خواست نامش در رسانه منتشر شود در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد: من مغازه را به لطف یکی از دوستان در اختیار دارم و اگر قرار بر دادن اجاره مغازه بود من هم تعطیل می‌کردم.

علی ظهوری سرپرست کتابخانه های خراسان جنوبی نیز گفت: کتابفروشی های شهر در چالش اجاره بها و گران شدن کاغذ و … با چالش‌های جدی مواجهه هستند.

وی با بیان اینکه تمام تلاش خود را برای حمایت از کتاب فروشی‌های شهر خواهیم داشت، یادآور شد: به عنوان مثال یکی از انواع این حمایت‌ها هدیه دادن کتاب و یا بن خرید کتاب به کسانی است که می‌خواهیم به آنان هدیه و یادگاری بدهیم.

ظهوری با اشاره به اینکه تعطیلی کتاب فروشی در بیرجند داشته‌ایم، بیان کرد: البته این تعطیلی گسترده نبوده است.

یک هشدار تلخ فرهنگی

در شرایط کنونی، چند مرکز همچنان چراغ کتاب‌فروشی را در بیرجند روشن نگه داشته‌اند.

فعالان فرهنگی هشدار می‌دهند که اگر این مراکز نیز با مشکل مواجه شوند، باید مرثیه جدی برای بافت فرهنگی شهر خواند؛ زیرا دیگر هیچ پاتوق و مرکز مطالعه‌ای برای جوانان و کتاب‌دوستان باقی نخواهد ماند.

در نهایت بررسی وضعیت کنونی کتاب‌فروشی‌ها و پاتوق‌های فرهنگی شهر بیرجند نشان می‌دهد که نبود سیاست‌گذاری مناسب، افزایش هزینه‌ها، و بی‌مهری نسبت به مراکز فرهنگی، این شهر را از یک فضای پویا و کتاب‌محور به شهری با کمترین امکانات فرهنگی تبدیل کرده است.

اگر برای احیای این مراکز اقدامی فوری صورت نگیرد، آسیب‌های فرهنگی آن در سال‌های آینده جبران‌ناپذیر خواهد بود که برای شهر بیرجند که به شهر فرهنگ و دانش شناخته می‌شود به هیچ وجه پسندیده نیست.